Μακάριος: «Στρατός κατοχής η Εθνική Φρουρά»!

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ

ΗΤΑΝ Ιούνιος του 1974, η εσωτερική κατάσταση στην Κύπρο «μύριζε μπαρούτι» και ο λαός δικαιολογημένα ανησυχούσε για το μέλλον του. Ο Κύπριος Πρόεδρος Μακάριος ήταν, λόγω των εξελίξεων, σε κακή ψυχολογική κατάσταση, κάτι που φαινόταν στις δηλώσεις και στις δημόσιες εμφανίσεις του. Ιδιαίτερα τον απασχολούσε η κατάσταση στην Εθνική Φρουρά, την οποία θεωρούσε ως «φέουδο» των αξιωματικών από την Ελλάδα και, κατ’ επέκταση, του στρατιωτικού καθεστώτος των Αθηνών.

ΣΤΙΣ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ, ο Μακάριος έστειλε επιστολή στον τότε Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς στρατηγό Γεώργιο Ντενίση, με την οποία του ανάγγελλε μέτρα πο

υ ήταν αποφασισμένη να πάρει η Κυβέρνηση, «για την εξυγίανση της Εθνικής Φρουράς», όπως ανέφερε. Επρόκειτο για τη μείωση της θητείας των εθνοφρουρών από 24 σε 14 μήνες, την απόσπαση μέρους της Δύναμης στο «Εφέδρικό Σώμα», την εκδίωξη 600 από τους 700 εξ Ελλάδος αξιωματικούς και τη στελέχωσή της Ε.Φ. με Κύπριους αξιωματικούς.

ΕΠΡΟΚΕΙΤΟ για πολύ σοβαρές αποφάσεις, οι οποίες, υλοποιούμενες, θα έφερναν τα πάνω-κάτω στην Εθνοφρουρά. Η Δύναμη αριθμούσε τότε 12.000 μέλη και, με τις αποφάσεις του Μακαρίου, ο αριθμός θα μειωνόταν στις 5.000, αριθμός, όμως, που δεν θα της επέτρεπε να ασκήσει στον βαθμό που έπρεπε τον κύριο ρόλο της, που ήταν η προάσπιση της Κύπρου σε περίπτωση τουρκικής εισβολής.

ΠΟΛΛΟΙ ΘΕΩΡΟΥΝ, ότι οι αποφάσεις αυτές του Μακαρίου στόχευαν στην αποτροπή ενός Πραξικοπήματος εναντίον του, για το οποίο, μέρα με την ημέρα, γινόταν περισσότερος λόγος. Γεγονός, όμως, είναι, ότι όλες οι δηλώσεις του Κυπρίου Προέδρου μέχρι και την προτεραία του Πραξικοπήματος, ήταν πως «Πραξικόπημα δεν θα γίνει» και ότι «έχουν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα», που σήμαινε ότι ήταν σίγουρος για τη συντριβή του Πραξικοπήματος. Αυτό που φάνηκε όμως την κρίσιμη μέρα, ήταν πως τα μέτρα που είχαν ληφθεί, δεν στάθηκαν ικανά να εμποδίσουν τη διενέργεια του κινήματος και την πλήρη επικράτησή του, λίγες μόνο ώρες μετά την έναρξή του.

ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ που ο στρατηγός Ντενίσης είχε πάρει την επιστολή Μακάριου (5.6.74), είχε ταξιδέψει εκτάκτως στην Αθήνα, προκειμένου να συζήτηση με την Ελληνική Κυβέρνηση τα όσα του ανέφερε ο Μακάριος. Έγιναν για το θέμα αυτό συσκέψεις και συζητήσεις στα ανώτατα κλιμάκια της στρατιωτικής διακυβέρνησης, κοινή δε θέση όλων, ήταν ότι μείωση της θητείας και συρρίκνωση τα Εθνικής Φρουράς δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτή.

ΕΠΑΝΕΡΧΟΜΕΝΟΣ στην Κύπρο ο στρατηγός, ζήτησε συνάντηση με τον Μακάριο, η οποία έγινε στις 24 Ιουνίου. Αυθημερόν, ο Αρχηγός ΓΕΕΦ ετοίμασε και έστειλε στην Αθήνα απόρρητο έγγραφο για τα όσα είπαν με τον Μακάριο. Τα οποία ήσαν αρκούντως αποκαλυπτικά των προθέσεων του Κυπρίου Προέδρου, αλλά και του μεγάλου εκνευρισμού του. Το έγγραφο απευθυνόταν προς το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων και ετοιμάστηκε από τον αντισυνταγματάρχη  Πεζικού Κωνσταντίνο Μπούρλο, με κοινοποίηση στο Β΄ επιτελικό Γραφείο του ΓΕΕΦ.

«Ο Α/ΓΕΕΦ», αναφέρεται στο έγγραφο, «εγνώρισεν εις Πρόεδρον Μακάριον τα έχοντα σχέσιν με την υπόθεση των 57 ΥΕΑ (Υποψηφίων Εφέδρων Αξιωματικών), ο δε Πρόεδρος Μακάριος, ευθύς ως έλαβε γνώσιν τούτων, εις έντονον ύφος απήντησεν εν συνόψει ως ακολούθως:

»α. Αρνούμαι να γίνω συνυπεύθυνος εις τα κατά της Κύπρου εγκλήματα, αποδεχόμενος εισήγησιν περί μη αποχωρήσεως των 57 ΥΕΑ. Η αποδοχή της εισηγήσεως ισοδυναμεί με εγγραφήν στελεχών της Εθνικής Φρουράς (ΕΦ) εις την εγκληματικήν οργάνωσιν της ΕΟΚΑ Β΄, ήτις τροφοδοτείται από της συστάσεώς της από την Ε.Φ. και το Εθνικόν Κέντρον (Ε.Κ.), το οποίον φέρει και την κυριωτέραν ευθύνην δια τα διαδραματιζόμενα εν Κύπρω.

»β. Το Εθνικόν Κέντρον ηδύνατο δια μιάς μόνον λέξεως να σταματήση την δράσιν της ΕΟΚΑ Β΄ και να επέλθη ηρεμία εν Κύπρω. Δεν το πράττει όμως και δεν γνωρίζω επακριβώς το γιατί. Απεναντίας, θετικαί πληροφορίαι και αναμφισβήτητα στοιχεία, έχουν πείσει την Κυβέρνησιν της Κύπρου ότι διάφοροι παράγοντες του Ε.Κ. υποβοηθούν παντοιοτρόπως από της συστάσεώς της την ΕΟΚΑ Β΄. Πιθανόν να επιδιώκεται η ανατροπή μου. Επ’ αυτού, όμως, πρέπει να γνωσθή ότι δεν είναι ευχερής α ανατροπή μου, διότι μετ’ εμού πρέπει να ανατραπούν όλοι σχεδόν οι Κύπριοι».

ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ της επιστολής του, ο στρατηγός Ντενίσης αναφέρει και τα κάτωθι, όπως αυτά του λέχθηκαν από τον Μακάριο:

«Εφ’ όσον η Ε.Φ. δεν πειθαρχεί εις τας εντολάς μου εις την περίπτωσιν ΥΕΑ, το ίδιον ασφαλώς θα προκύψη και εις έτερα σοβαρότερα θέματα και, εν τοιαύτη περιπτώσει, αύτη αποτελεί Στρατόν Κατοχής (σημ: Τα κεφαλαία ανήκουν στον Μακάριο) και όχι Στρατόν της Κυπριακής Κυβερνήσεως».

ΣΕ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ του Αρχηγού ΓΕΕΦ, ότι «κατόπιν εντολής και του Ε.Κ. λαμβάνονται όλα τα μέτρα όπως παραμείνει η ΕΦ μακράν εσωτερικών διενέξεων και όπως απασχολείται αύτη μόνον με τα στρατιωτικά της καθήκοντα δια να δυνηθή να εκτελέση εν καιρώ την αποστολήν της», ο Μακάριος απάντησε: «Εις την περίπτωσιν πραγματοποιήσεως τούτου και έστω και εάν καταστή η Ε.Φ. ιδανικός στρατός από πάσης πλευράς, τούτο δεν είναι ικανοποιητικόν, διότι ο στρατός αυτός δεν θα είναι όργανον της Κυπριακής Κυβερνήσεως, αλλά στρατός λαμβάνων εντολάς από το Ε.Κ. εις ας και θα συμμορφούται».

ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΗ Ντενίση για ποιο λόγο το θέμα των ΥΕΑ, που είχε δ την περίοδο εκείνη, ο Μακάριος απάντησε: «Τούτο δεν εδημιουργήθη ένεκα προσώπων, αλλά από της συστάσεως της ΕΟΚΑ Β΄, το έτος 1972, και μετέπειτα είχε δημιουργηθή θλιβερά ατμόσφαιρα και. ως προκύπτει εξ αδιασείστων στοιχείων εκ προσφάτως ανευρεθέντων αρχείων, εις την όλην κατάστασιν έχουν ανάμειξιν παράγοντες Αθηνών.»

ΚΑΙ ο Μακάριος πρόσθεσε: « Δια την γενικωτέραν κατάστασιν, η Κυβέρνησις είναι αποφασισμένη οπωσδήποτε να προβή εις την μείωσιν της θητείας και τον περιορισμόν του Στρατού, τον οποίον επιθυμεί να καταστήση όργανον της Κυπριακής Κυβερνήσεως και όχι Στρατόν Κατοχής».

ΣΕΑΛΛΗ παρατήρηση του στρατηγού Ντενίση – με βάση το αποκαλυπτικό έγγραφο πάντοτε – «εάν υπολογίζη τον τουρκικόν κίνδυνον», ο Μακάριος απάντησε: «Έστω και αν με ανησυχεί, θα λάβω όλα τα επιβαλλόμενα μέτρα, δια να δυνηθώ να ανταποκριθώ εάν παρουσιασθή αυτή η ανάγκη.» Γι’ αυτά, ο Α/ΓΕΕΦ απάντησε στον Μακάριο, ότι στην προηγούμενη συνάντησή τους, όπως και σε άλλη με τον Πρέσβη της Ελλάδας (ήταν τότε ο Ευστάθιος Λαγάκος), είχεν υποσχεθεί ότι δεν θα λάμβανε καμιά απόφαση περί Εθνικής Φρουράς (μείωση δυνάμεως κ.λπ.), αλλά θα διένειμε κατ’ αρχάς μνημόνιο των μέτρων που θα πρότεινε στον Πρέσβη και τον Α/ΓΕΕΦ, θα δεχόταν στη συνέχεια απόψεις και προτάσεις για τη λήψη αποφάσεων. Ο Μακάριος τα παραδέχτηκε αυτά και είπε πως άλλαξε απόφαση εξ αιτίας των ανευρεθέντων στοιχείων και της δράσεως της ΕΟΚΑ Β΄.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΙΛΗ μείωσης της Εθνοφρουράς και την εξ’ αιτίας αυτής αναδιάταξης της Δύναμης, ο στρατηγός Ντενίσης «ετόνισεν δια μίαν εισέτι φοράν, τας σοβαρωτάτας συνεπείας που θα είχεν η απόφασις αύτη επί της επιχειρησιακής ικανότητος της Ε.Φ.»

ΣΤΗΝ επιστολή Ντενίση υπογραμμιζόταν περαιτέρω εμφαντικά, ότι ο Μακάριος «καθ’ όλην την διάρκειαν της συναντήσεως ήτο οξύθυμος», το δε «κύριον παράπονον αυτού ήτο κατά του Εθνικού Κέντρου, διότι, ως πιστεύει, η σύστασις της ΕΟΚΑ Β΄ είναι όργανον τούτου και δεν λαμβάνονται υπ’ αυτού μέτρα προς εξουδετέρωσιν ή απογοήτευσιν της ΕΟΚΑ Β΄.»

ΣΤΗΝ επιστολή του ο Α/ΓΕΕΦ προέβη και σε σχόλια και εκτιμήσεις, ως εξής:

«α. Ο Πρόεδρος Μακάριος, ισχυριζόμενος ότι: (1) Το Εθνικόν Κέντρον έχει ενεργόν ανάμειξιν εις την οργάνωσιν της ΕΟΚΑ Β΄, (2) Η Ε.Φ. αποτελεί δια την Κύπρον Στρατόν Κατοχής και (3) Η Ε.Φ. και όργανα εξ Αθηνών  θα χρησιμοποιηθούν δι’ ανατροπήν τούτου, αποσκοπεί πιθανόν εις το να ασκήση έντονον πίεσιν προς την Κυβέρνησιν της Ελλάδος ίνα επιτύχη την καταδίκην της οργανώσεως ΕΟΚΑ Β΄ και την αναγνώρισιν τούτου ως αδιαφιλονηκήτου ηγέτου του Κυπριακού Ελληνισμού.

»β. Η απόφασις του Προέδρου Μακαρίου περί μειώσεως της θητείας των υπηρετούντων εις Ε.Φ. δεν μεταβάλλει την υπάρχουσαν μέχρι τούδε υπαγωγήν ταύτης, πλην όμως, προφανώς να αποσκοπή, δια του περιορισμού της δυνάμεως της Ε.Φ., να μη αποτελή αύτη δύναμιν ικανήν να ενεργήση εις οιονδήποτε χρόνον εναντίον του ή κατά της εφαρμογής οιασδήποτε πολιτικής του.

»Η μείωσις της δυνάμεως της Ε.Φ. καθιστά αδύνατον την εφαρμογήν σχεδίων αμύνης και περισφίξεως των θυλάκων και εν καιρώ ειρήνης.

»Εις περίπτωσιν μειώσεως της δυνάμεως και της υπαγωγής της Ε.Φ. υπό την Κυπριακήν Κυβέρνησιν, ο ρόλος των εξ Ελλάδος αξιωματικών θα καταστή λίαν δυσχερής, καθ’ όσον θα: (1) Υπηρεούν εις Κομματικόν Στρατόν, (2) Υφίσταται περίπτωσις, αι ενέργειαι της Κυπριακής Κυβερνήσεως να μην είναι σύμφωνοι προς τας επιδιώξεις του Εθνικού Κέντρου.

 »Κατόπιν των ανωτέρω, κατέληγ ο στρατηγός Ντενίσης, «το ΓΕΕΦ παρακαλεί δια τα περαιτέρω.»

ΣΑΦΗΣ, σαφέστατος, λοιπόν ο Μακάριος: Η Εθνοφρουρά θα ήταν Στρατός Κατοχής αν δεν υπαγόταν σε όλα στην Κυβέρνησή του! Αν δεν ήταν, δηλαδή, κομματική δύναμη και όχι εθνική! Οι δε προθέσεις του, στην περίπτωση που η στρατιωτική Χούντα των Αθηνών δεν συμμορφωνόταν με τις απαιτήσεις του, θα έπαιρνε μέτρα συρρίκνωσης και καταβαράθρωσής της Εθνοφρουράς, ώστε να μην είναι σε θέση να εκπληρώσει την αποστολή ύπαρξής της: Να ελέγχει τους ανά την Κύπρο τουρκικούς θυλάκους και να αντιμετωπίσει πιθανή τουρκική εισβολή. Επ’ αυτού, ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς ήταν επίσης κατηγορηματικός: Σοβαρότατες θα ήταν οι συνέπειες στην επιχειρησιακή ικανότητα της Ε.Φ. από τυχόν μείωση της θητείας των εθνοφρουρών και της εξ αυτής αναδιάταξης των μονάδων της.

• ΝΑ ΘΥΜΙΣΟΥΜΕ ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΥΤΟ, ΟΤΙ: «Στρατός Κατοχής» χαρακτηριζόταν από την μακαριακή ΄παράταξη και τα ΜΜΕ που είχε υπό τον έλεγχο της, και η ενισχυμένη μεραρχία που έστειλε στην Κύπρο η Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου το 1964. «Στρατός Κατοχής» οι αδελφοί Έλληνες αξιωματικοί και στρατιώτες, οι οποίοι κατέβηκαν στην Κύπρο και πολλοί έχυσαν το αίμα τους για να τη προστατέψουν από τον τουρκικό κίνδυνο και να την ενώσουν με την Ελλάδα, όπως ακριβώς ήθελαν τότε και οι ΗΠΑ, με βάση τα επίσημα έγγραφά τους που είδαν κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας.

ΤΟ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΘΥΜΗΔΙΑ, αλλά και λύπη, προκαλεί επίσης, η απάντηση Μακαρίου στην προειδοποίηση Ντενίση για τον υπάρχοντα τουρκικό κίνδυνο, ότι τον υπολόγιζε μεν και του προξενούσε ανησυχία, αλλά ότι «θα έπαιρνε όλα τα επιβαλλόμενα μέτρα, δια να δυνηθή να ανταποκριθή εάν παρουσιασθή αυτή η ανάγκη»!

ΜΑΛΙΣΤΑ: Η τουρκική απειλή ήταν δυνατό να αντιμετωπισθεί επιτυχώς από τον Μακάριο, την ώρα τα μέτρα που προτίθετο να πάρει, κάθε άλλο παρά την αντιμετώπισή της θα πετύχαιναν! Και τι νόημα είχε ακόμα  η φράση του Μακαρίου «εάν παρουσιασθή ο τουρκικός κίνδυνος», ωσάν και μια τέτοια πιθανότητα να ήταν απομακρυσμένη, ενώ πάντοτε, από το 1964 και μετά κυρίως, οι απειλές της Τουρκίας για εισβολή στην Κύπρο ήταν καθημερινές;

ΑΛΛΑ, από την απάντηση Μακαρίου φαίνεται και ο εγωισμός, η αλαζονεία και η αφέλειά του, όταν έλεγε στον Ντενίση ότι τυχόν απόπειρα ανατροπής του δεν ήταν εύκολη, «διότι μετ’ εμού πρέπει να ανατραπούν όλοι σχεδόν οι Κύπριοι». Εννοούσε καθαρά ότι όλη η Κύπρος ήταν μαζί του, πλην όμως έπεσε πολύ έξω: Όταν διενεργήθηκε το Πραξικόπημα και ο Μακάριος καλούσε τον κόσμο να κτυπήσει τις καμπάνες και να βγει στους δρόμους για να σταματήσει τα τανκς της Χούντας, , η ανταπόκριση ήταν σχεδόν μηδενική. Επίσης, ενώ το παρακράτος το οποίο δημιούργησε και χρηματοδοτείτο από τον κρατικό κορβανά και το Ταμείο της Αρχιεπισκοπής, κι ενώ υπήρχε η Αστυνομία και το «Εφεδρικό Σώμα», εκείνοι που αντιστάθηκαν τις πρώτες ώρες του Πραξικοπήματος και έσπευσαν να στηρίξουν ενόπλως το καθεστώς του, ήταν λίγοι. Κι αυτοί όμως δεν άργησαν να κλειστούν στα σπίτια τους, να παραδώσουν τα όπλα τους ή να ψάχνουν χώρο για να κρυφτούν. Το χειρότερο όμως γι’ αυτόν, ήταν ότι πάρα πολλοί, περιλαμβανομένων καλοπληρωμένων καπεταναίων και πολύ στενών συνεργατών του, φρόντισαν να ζητήσουν έλεος από τους κινηματίες, αρκετοί μάλιστα να προσχωρήσουν στο στρατόπεδό τους και να βγαίνουν δημόσια να τον κατηγορούν και να τον βρίζουν!

ΠΕΡΙ ΑΥΤΩΝ και πολλών άλλων, στη συνέχεια.

(Αρχείο Νίκου Παπαναστασίου-απόσπασμα)