ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΥΠΟΠΛΟΙΑΡΧΟ Ε.Α ΣΤΑΥΡΟ ΤΑΒΛΑΡΙΔΗ

 ΕΚ ΒΑΘΕΩΝ... ΑΠ’ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΛΟΦΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ... ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ... ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ

(ΑΘΗΝΑ 27 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2006)

-. Πάμε τώρα  στην Κύπρο και την περίοδο πριν το πραξικόπημα. Την εμπλοκή σου με το πραξικόπημα.
Τ. Α μπράβο. Εκεί. Εκεί στο ζουμί όλο. Μου έριξε δέκα μέρες ο διοικητής όπως σου είπα για το κούρεμα. Και μου λέει ότι ο Παπαγιάννης ...

-. Για την σύγκρουσή σου με τον Παπαδάκη;

Τ. Μπράβο. Για την αναφορά που έκανα για τις πυριταποθήκες. Και με φώναξε ο Παπαργύρης και μου λέει «Την επόμενη κίνηση που θα κάνεις θα γυρίσεις πίσω στην Ελλάδα. Εντάξει;» «Εντάξει.» Πάω στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ κυβερνήτης. Έκτοτε με τον μόνο με τον οποίο είχα κάποια επαφή, επειδή και αυτός έμενε στην Αμμόχωστο, ήταν ο Σταύρος ο Γουλέας.
Δηλαδή συναντιόμαστε, πήγαινα στο σπίτι του τον έβλεπα, «Γεια σου Σταύρο, τι κάνεις; Η γυναίκα σου, το παιδί σου;» και τα λοιπά.
Με τους άλλους δεν είχα επαφή, όχι δεν ήθελα να έχω, λόγω αποστάσεως. Εγώ μου άρεσε, ασχολιόμουνα με γκόμενες, πήγαινα έκανα τα μπάνια μου, το βράδυ ας πούμε γύριζα σε τίποτα κέντρα και τα λοιπά και εν συνεχεία τρεις τέσσερις η ώρα έκανα και την έφοδο στο καράβι να δω τι γίνεται ας πούμε γιατί ήτανε στην Αμμόχωστο το καράβι.



 Ο Παπαγιάννης με τον Παπαργύρη, δεν ξέρω για ποιον λόγο, εκείνη την εποχή ήτανε τσακωμένοι. Εγώ σου μιλάω..., δηλαδή πού να σου ορκιστώ, στα κόκαλα της μάνας μου και του πατέρα μου, που δεν έχω πιο ιερό απ’ αυτούς. Με παίρνει τηλέφωνο Σάββατο ο Παπαργύρης και μου λέει «Έλα απάνω σε θέλει ο διοικητής.» Με τον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ εγώ έκανα περιπολία γύρω από την Κύπρο μία φορά τον μήνα για να δω μήπως γινότανε τίποτα παράδοση όπλων και τέτοια. Δηλαδή πήγαινα Πάφο, Κυρήνεια και γύριζα. Είχα γυρίζει από την περιπολία δέκα μέρες, είχα δει και τον συχωρεμένο τον Τσομάκη μάλιστα, συζητάγαμε εκεί στην Κυρήνεια στο κάστρο διάφορα, ότι ήθελε να παρατείνει τη παραμονή του διότι ήθελε να εξοφλήσει διάφορα πράγματα γιατί ήτανε αρραβωνιασμένος, θα αρραβωνιαζότανε και ήθελε να παντρευτεί και παρακάλεσε τον διοικητή, γιατί στην θέση του Τσομάκη θα ήμουνα εγώ.

Αν είχε φύγει ο Τσομάκης από την Κύπρο, στην Κυρήνεια θα στέλνανε εμένα. Αλλά επειδή ο Τσομάκης, εκ των υστέρων απεδείχθη... Θεός σχωρέστον, αυτός ήτανε ήρωας και τα ... δεν έχουνε βγάλει ούτε ένα όνομα, ούτε σε καράβι, ούτε..., εν πάση περιπτώσει αυτά είναι άλλη ιστορία, θα τα πούμε μετά, για την ευαισθησία των αξιωματικών και των συμμαθητών και του Ναυτικού.
-. Σταύρο ο Τσομάκης έχει τιμηθεί από το Ναυτικό και τιμάται κάθε χρόνο. Το ξέρεις αυτό.
Τ. Από πού; Από τους συμμαθητές του έχει τιμηθεί. Από τους συμμαθητές του όταν αποστρατευτήκανε.
 Και δεν με αφήσανε να βγάλω λόγο όταν έγινε η αποκάλυψη του μνημείου κάτω γιατί φοβηθήκανε, γιατί ήτανε πολιτικοί, ότι θα τους τα έλεγα από την καλή. Πότε κάνανε το μνημείο του Τσομάκη; Μετά από είκοσι χρόνια; Τι λες ρε Αντώνη τώρα; Μας δουλεύεις τώρα; Μετά από είκοσι χρόνια με λεφτά δικά μας; Με λεφτά δικά μας; Ανέλαβε τίποτα το Ναυτικό να κάνει; Έδωσε το όνομα του σε ένα καράβι; Τι λες τώρα; Ο Τσομάκης έχε υπ’ όψιν σου, ο Τσομάκης όχι ο Αθανάσιος Διάκος, όχι ο Λεωνίδας, αυτός πήγαινε σε σίγουρο θάνατο, και πήγε.

Αυτός ήξερε ότι θα σκοτωθεί. Και πήγε να σκοτωθεί. Γιατί; Για την πατρίδα. Και το αποτέλεσμα ήτανε όχι να τον μνημονεύουνε... Εν πάση περιπτώσει. Μου λέει έλα πάνω σε θέλει ο διοικητής. Εγώ για πραξικόπημα δεν είχα ιδέα. Όταν λέμε ιδέα, ιδέα. Τίποτα. Όσο ήξερες εσύ ότι θα γίνει πραξικόπημα στην Κύπρο άλλο τόσο ήξερα κι εγώ που ήμουνα κάτω. Ανεβαίνω στον διοικητή απάνω. Την ώρα που έμπαινα μέσα στην πόρτα του διοικητή, έβγαινε ο συχωρεμένος ο Τσομάκης. Ο οποίος νόμιζε, νόμιζε ότι για να με δει απ’ έξω στην πόρτα του διοικητού..., επειδή ο Τσομάκης ήτανε μυημένος, ο Τσομάκης ήτανε μυημένος στο... Δηλαδή εάν ο Τσομάκης ζούσε θα ήτανε μαζί μου τώρα, απόστρατος κι αυτός.

-. Μυημένος σε τι;

Τ. Στο πραξικόπημα. Και την ώρα που έβγαινε..., σου λέω αυτά τα θυμάμαι σαν να είναι εχθές. Και του λέω «Τι έγινε;» και μου λέει «Πήγαινε μέσα...» μου λέει «... θα σου τα πει.» Και σηκώνεται και φεύγει. «Φεύγω...» μου λέει «... πάω στην βάση.» «Στο καλό.» Μπαίνω μέσα. Εκεί ο Παπαγιάννης εδώ εγώ. Μου λέει «Πρόσεξε. Αύριο το βράδυ, Κυριακή βράδυ θα αποπλεύσεις από την Αμμόχωστο. Δεν θα κάνεις σήμα απόπλου στην βάση ΧΡΥΣΟΥΛΗΣ. Θα έχεις ανοιχτή την απροειδοποίητη εκπομπή και θα μιλάμε μόνο μαζί.» του λέω «Να κάνω τι κύριε διοικητά;» Μου λέει «Περιπολία. Έχουμε κάτι πληροφορίες ότι θα βγάλουν όπλα οι Τούρκοι ή στην Πάφο ή στην Κυρήνεια.» Του λέω «Χτες γύρισα. Πριν από δέκα μέρες.» «Θα πας...» μου λέει «... πάλι περιπολία. Εντάξει;» «Εντάξει.» «Και όταν θα φτάσεις στην Πάφο θα σου δώσω διαταγές.» Εγώ τοποθέτησα το ότι δεν ήθελε να πω τίποτα στον Παπαδάκη, επειδή ήξερα ότι ήτανε τσακωμένοι. «Εντάξει;»

«Εντάξει.» Φεύγω και γυρίζω στην Αμμόχωστο.

-. Αυτό το λες γιατί δικός σου διοικητής ήτανε ο Παπαδάκης, και όφειλε μέσω του Παπαδάκη να σε διατάξει αν ήτανε μια επιχείρηση κανονική.
Τ. Όταν έφευγα εγώ, όταν απέπλεα έστελνα σήμα στον Παπαγιάννη, κοινοποίηση Παπαδάκη ότι αποπλέω για περιπολία. «Αυτήν την κοινοποίηση...» μου λέει «... δεν θα την κάνεις. Δεν θα στείλεις σήμα ότι αποπλέεις.» Για κακή μου τύχη..., όταν γύριζα από την Αμμόχωστο δεν περνάω από τον Γουλέα να τον ρωτήσω τι διαλογίζεται ας πούμε, τι διάολο περιπολίες, μαλακίες... Περνάω από το σπίτι και δεν ήτανε εκεί. Βέβαια δεν το είχα πάρει και τελείως σοβαρά εγώ. Πάω το απόγευμα σε μια λέσχη και εκεί που παίζαμε κανένα κουμκάν και τα λοιπά, ειδοποιώ τον ύπαρχο του λέω «Εγώ το αυτοκίνητο θα το αφήσω στο σπίτι, πέρνα εσύ το βράδυ έντεκα η ώρα να με πάρεις από την λέσχη να πάμε στο καράβι και να αποπλεύσουμε για περιπολία. Εντάξει;» «Εντάξει.» Και είχε ειδοποιήσει και το πλήρωμα, όλα εντάξει, αποπλέουμε. Και βαδίζουμε προς την Πάφο. Πέρασε το βράδυ. Δευτέρα πρωί κατά της εφτά η ώρα οχτώ η ώρα, δεν θυμάμαι, σηκώθηκα πλύθηκα και ανέβηκα στην γέφυρα, γιατί κοντεύαμε να φτάσουμε στην Πάφο. Και ακούμε ξαφνικά θούρια, πα πα πα. Λεν οι ύπαρχοι «Τι γίνεται ρε γαμώτο;»
 Η εθνική φρουρά... «Ρε τους μαλάκες...» λέω «... κάνανε εθνικό πραξικόπημα.» Σου μιλάω στα κόκαλα της μάνας μου και του πατέρα μου που δεν έχω πιο ιερό πράγμα. «Ρε ύπαρχε...» του λέω «... τι γίνεται, να πούμε;» Σε κάποια στιγμή λέω «Εν πάση περιπτώσει χτύπα συναγερμό να πάει το πλήρωμα στη θέση του και τα λοιπά, να δούμε τι θα κάνουμε.» Ακούμε τη φωνή του Μακαρίου από την Πάφο «Είμαι ζωντανός...» και τα λοιπά. «Ρε μαλάκα...» του λέω «... τι λένε ότι τον σκοτώσανε, ζωντανός είναι.» Έρχεται ένας ναύτης ο οποίος ήτανε Κύπριος και μου λέει «Κύριε κυβερνήτα το ξέρετε ότι είναι κάποιος...» μου λέει «... εδώ στην Πάφο μίμος ο οποίος μιμείται τον Μακάριο, ακριβώς την φωνή του την κάνει ίδια.» «Σοβαρά;» «Σοβαρά, ναι.»
Εν πάση περιπτώσει φτάνουμε στην Πάφο. Δεν ξέρω εάν ξέρεις την..., πως ήτανε γεωγραφικά η Πάφος. Το λιμάνι της Πάφου, ήτανε ένα μικρό λιμανάκι ψαροχώρι ας πούμε, ούτε ψαροχώρι, ψαρολίμανο μικρό και μάλιστα είχε δίαυλο για να μπεις μέσα, γιατί είχε ρηχά. Έμπαινες έτσι κι έτσι και μετά έφτανες στον μόλο έτσι. Σε απόσταση 50 μέτρων ήτανε η Ναυτική βάση με έναν έφεδρο σημαιοφόρο επικεφαλής και υπαξιωματικούς και ναύτες και η πόλη της Πάφου ήτανε γύρω στα δύο χιλιόμετρα στον λόφο απάνω.

-. Αμφιθεατρικά;

Τ. Αμφιθεατρικά μπράβο. Φτάνουμε στην Πάφο, πέφτουμε δίπλα... Αυτά τώρα θέλουνε προσοχή γιατί σου τα λέω ακριβώς όπως γίνανε, και γι’ αυτό σκέφτομαι μήπως και μου ξεφύγει τίποτα. Πέφτουμε δίπλα στον μόλο και έρχεται ο σημαιοφόρος ο έφεδρος της βάσης, του λέω «Τι γίνεται...» και τα λοιπά, μου λέει «Ακούμε και εμείς στο ράδιο πραξικόπημα και ξέρω ‘γω....» «Εντάξει...» του λέω «... τίποτα. Απλώς...» του λέω «... χτυπάς συναγερμό να είναι όλοι ας πούμε (...) και κάτσε να δούμε τι θα γίνει.» Στο μόλο τώρα. Ακούγαμε εν τω μεταξύ από το ράδιο ότι απαγορεύεται η κυκλοφορία στους δρόμους και τα λοιπά. Λέω στον ύπαρχο σε κάποια στιγμή, καλή του ώρα ένας έφεδρος... Εν τω μεταξύ είχα φορέσει αυτή την στολή και είχα το περίστροφο και φαινότανε δηλαδή το περίστροφο. Του λέω «Ρε Βασίλη πάμε καμιά βόλτα στον μόλο.»
Μιλάμε ερημιά τώρα. Δηλαδή ο μόλος εκεί ήτανε έρημος, η πόλη ήτανε ψηλά. Βγαίνουμε με τον..., γιατί είχε ένα κάστρο εκεί παλιό και λέω «Πάμε να δούμε και το κάστρο όπως ήμαστε.» Και όπως περπατάγαμε με τον ύπαρχο βλέπω δύο πιτσιρικάδες, θα ήταν δεκαοχτώ είκοσι χρονών, με τα μηχανάκια και κατεβήκανε κάτω. Όπως τους βλέπω από πλάκα εγώ «Ρε ‘σεις...» τους λέω «... δεν ακούσατε ότι απαγορεύεται η κυκλοφορία;» λέω «Τι κυκλοφορείτε;» Εν τω μεταξύ βλέπανε και το πιστόλι. «Τι κυκλοφορείτε; Θα σε γαμήσω ρε πούστη εσένα μετά.» Και έρχονται και φεύγουν. «Ρε ύπαρχε...» του λέω «... κάτι δεν πάει καλά εδώ πέρα. Για πάμε πίσω στο καράβι.» Πάμε στο καράβι, ξαναχτυπάμε συναγερμό. Σε κάποια στιγμή έρχεται ο διοικητής ο σημαιοφόρος και μου λέει «Σας ζητάνε στο τηλέφωνο.» «Ποιος με ζητάει;» «Ο διοικητής της 5ης ανωτέρας.»
Ήτανε και μία 5η ανωτέρα εκεί πέρα του στρατού. Πάω στον σταθμό, ήτανε πενήντα μέτρα, ας πούμε. «Εμπρός;» Λέει «Ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’;» Λέω «Μάλιστα.» Λέει «Σας θέλω να ‘ρθείτε απάνω να σας δω και να σας πω.» Εγώ με τον διοικητή είχα ξαναμιλήσει, γιατί με τις περιπολίες που έκανα με είχε ξαναπάρει. Του λέω «Καταρχήν δεν είσαι ο διοικητής διότι θα γνώριζα τη φωνή σου και δεύτερον...» του λέω «... εγώ απάνω δεν πρόκειται να έρθω.» Οπότε μου λέει από το τηλέφωνο «Κοίταξε να δεις, καλά που το κατάλαβες. Σε δέκα λεπτά κατεβαίνουμε να μας παραδώσεις το πλοίο και τον σταθμό.» Του λέω «Άκουσε να δεις, άκουσε να δεις...» του λέω «... για να έχουμε καλές εξηγήσεις. Το πλοίο και τον σταθμό δεν τον παραδίδω ούτε στον βασιλιά τον ίδιο. Γι’ αυτό καλό είναι για να μην γίνει κανένα επεισόδιο...» του λέω «... και χυθεί αίμα άδικα, καθίστε εκεί που είσαστε εσείς και εγώ θα καθίσω εδώ που είμαι. Ούτε πρόκειται να σας πειράξω αλλά μην τολμήσετε και κατέβετε κάτω, γιατί εγώ πλοίο δεν παραδίδω.»

-. Ποιος είπε Σταύρο ότι ήτανε αυτός;

Τ. Ήτανε... Η Πάφος τελικά δεν είχε πέσει. Τους είχανε συλλάβει και ήτανε Μακαριακός. Εκεί κατέφυγε ο Μακάριος.
-. Το όνομα του;
Τ. Δεν το θυμάμαι. Δεν το θυμάμαι. Δεν ήξερα ποιος ήτανε και ούτε έμαθα ποτέ ποιος ήτανε. Αλλά ήτανε Μακαριακός ο οποίος είχανε καταλάβει την Πάφο. Και με πήρε εμένα τηλέφωνο, επειδή αυτοί φοβόντουσαν, δεν μπορούσε να φύγει ο Μακάριος. Διότι σε κάποιο βιβλίο το διάβασα κιόλας, που έλεγε ότι ο Μακάριος ήτανε να τον φυγαδεύσουνε με καΐκι και κάποιος στέλνει σήμα ότι κάτω στο λιμάνι ήτανε ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Αυτοί λοιπόν θέλανε να εξουδετερώσουνε εμένα και τον σταθμό. Και μου είπανε «Να κατέβουμε να μας παραδόσεις το πλοίο.» Και του λέω «Φίλε μου εγώ το πλοίο δεν το παραδίδω ούτε στον βασιλιά. Εγώ είμαι κυβερνήτης του πλοίου. Να παραδώσω το πλοίο μου σε σένα;
 Ή τον σταθμό; Σε παρακαλώ...» του λέω «...μην κατέβετε προς τα κάτω γιατί θα γίνει σκοτωμός και είναι άδικο. Εντάξει;» «Εντάξει.» Κλείνουμε το τηλέφωνο. Η ώρα αυτή που σου λέω ήτανε τρεις το μεσημέρι. Φωνάζω τον ύπαρχο. «Ρε ύπαρχε...» του λέω «... εντάξει. Όλα καλά τώρα. Όταν νυχτώσει να πάμε να κάνουμε τι;» του λέω «Εμείς δεν ήμαστε συνηθισμένοι σε πόλεμο στο σκοτάδι. Αυτοί θα κατέβουνε θα μας κάνουν ένα ντου και θα μας σφάξουνε όλους. Πρέπει...» του λέω «... να φύγουμε. Εντάξει;» «Εντάξει.» Παίρνω τον Παπαγιάννη, του λέω από την ‘απροειδοποίητη’ «Κύριε διοικητά έτσι κι έτσι να πούμε. Εγώ δεν μπορώ να καθίσω, διότι το βράδυ δεν έχει ασφάλεια ούτε το πλοίο ούτε ο σταθμός. Θα κατέβουνε κάτω και το λιγότερο που θα γίνει είναι να μας σφάξουνε.» Μου λέει «Εντάξει θα σε πάρω τηλέφωνο και θα σου πω σε πέντε λεπτά.» Γύρω στις πέντε το απόγευμα με παίρνει τηλέφωνο, μου λέει «Επιβίβασε στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ όλο τον σταθμό μαζί με γυναικόπαιδα...» γιατί οι υπαξιωματικοί που ήτανε εκεί είχανε και τις γυναίκες τους, τις οποίες τις είχανε κατεβάσει από την Πάφο και τις είχανε φέρει εκεί. «Επιβίβασε όλο το προσωπικό του σταθμού και απέπλευσε.»

Αρχίσανε λοιπόν και μπαίνανε μέσα στο καράβι γυναικόπαιδα, υπαξιωματικοί και τα λοιπά. Κάνω εγώ τις μανούβρες για να... Εκείνη την ώρα από πάνω από την Πάφο είδανε την κίνηση ότι εγώ πάω να φύγω και σου λέει «Αυτός την κοπανάει, να κατέβουμε εμείς κάτω.» Και βλέπω ότι κατεβαίνανε από τον κύριο δρόμο. Εν πάση περιπτώσει κάνω πίσω, ανάποδα, αυτό, ψιλοκάθισε και το καράβι ας πούμε, το γύρισα... Γιατί έπρεπε να το γυρίσεις, εγώ ήμουνα έτσι πεσμένος και εδώ ήτανε ο δίαυλος. Όταν έφευγα κανονικά είχα ποντάρει τη δεξιά την τράβαγα την άγκυρα και ερχότανε έτσι και έφευγα. Αλλά εκείνη την στιγμή μου λέει «Άμα (...) πάρε το πλήρωμα και βγες.» Εν πάση περιπτώσει γυρίζω μέσα στον δίαυλο, την ώρα που είχα πάρει την στροφή...
Α, επειδή μου είπε απέπλευσε αμέσως, είδες..., δεν πρόλαβα να πάρω όλο το πλήρωμα του σταθμού. Οπότε είχα απομακρυνθεί από την προβλήτα γύρω στα τριάντα μέτρα και φωνάζω και λέω «Μπέστε στις βάρκες...» είχε κάτι βάρκες εκεί ψαράδικες «... και ελάτε έξω να επιβιβαστείτε.» Έξω από το λιμάνι, ας πούμε. Μπήκανε στις βάρκες αυτοί και ερχόντουσαν προς το μέρος μου. Εγώ, το λιμάνι ήτανε κάπως έτσι και εδώ είχε μία στροφή και έβγαινες. Όταν έπαιρνες αυτή την στροφή δεν έβλεπες σε αυτό το σημείο εδώ. Όπως λοιπόν βγαίναμε προς τα έξω και περίμενα να έρθουνε οι βάρκες, βλέπω ξαφνικά μπαμ κάτι πίδακες από νερό... «Ρε Γιαννάκη...» είχα έναν υπαξιωματικό πυροβολητή, όχι εγώ, ήτανε στον σταθμό έξω αυτός και είχε επιβιβαστεί, «... τι είναι αυτό;» «Ε μας βαράνε από τη στεριά...» λέει «... βαράνε τις βάρκες με τον κόσμο που ήτανε μέσα.» «Τι λες ρε; Βάρα τους.» λέω. Και αρχίζω και βαράω το δρόμο μπροστά από αυτούς που κατεβαίνανε για να σταματήσουν να κατεβαίνουνε και να σταματήσουνε να βαράνε τις βάρκες. Έριξα τις δύο πρώτες βολές και σταματήσανε και αυτοί. Έρχονται οι βάρκες, μπαίνει ο κόσμος μέσα...

-. Βαράς με το κανονάκι του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’ έτσι;

Τ. Ναι. Είχε πίσω ένα..., όχι Μπόφορς, ένα Έρλικον. Δεν βάρεσα αυτούς. Βάρεσα μπροστά για να σταματήσουν για να τους δείξω ότι είμαι και εγώ εδώ «Παιδιά σταματήστε, μην κατεβαίνετε, μην βαράτε τις βάρκες.»
-. Δεν χτύπησες με σκοπό να σκοτώσεις...
Τ. Όχι...
-. Χτύπησες τον δρόμο;
Τ. Τον δρόμο.
-. Με το Έρλικον ήταν εύκολο να σημαδέψεις, να χτυπήσεις ένα δρόμο;
Τ. Και τον δρόμο να μην χτύπαγα η απόσταση που τους έβλεπα εγώ ήτανε ας πούμε σε ευθεία τρία χιλιόμετρα. Βλέπεις ανοικτός..., εγώ βάραγα μπροστά στον δρόμο για να τους δείξω ότι «Παιδιά σταματήστε, διότι αφού έτσι κι αλλιώς φεύγω εγώ δεν πρόκειται να πειράξω κανέναν.» Επιβιβάστηκε το πλήρωμα και τα λοιπά και φεύγουμε. Για να..., δεν ξέρω εάν έγινε αυτό μετά ή.... Τέλος πάντων γυρίζω πίσω στην Αμμόχωστο.
-. Ένα λεπτό Σταύρο. Η ανάκριση, προανάκριση, τι είχε γίνει τότε εναντίον σου..., όχι μόνο εναντίον σου και για τους άλλους. Η ΕΔΕ …
Τ. Ναι.
-. … πως τη λέμε, αναφέρει για βομβαρδισμό Πάφου και ραδιοφωνικού σταθμούς Πάφου. Και συγχρόνως αναφέρει ότι προς τιμήν του ο...
Τ. Ταβλαρίδης.
-. Ο Ταβλαρίδης αρνείται λέγοντας ότι «Εγώ δεν μπορώ να χτυπήσω σπίτια.» Αυτό μπορείς να το καλύψεις;
Τ. Δεν τελείωσα ακόμα. Περίμενε παιδί μου. Αυτή η..., δεν τελείωσε, είναι άλλη μέρα. Παίρνω το πλήρωμα λοιπόν και γυρίζω πίσω. Μου λέει ο Παπαγιάννης «Πλεύσατε προς λιμάνι, βάση ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ, θα τα πούμε εκεί.» Φτάνω στη βάση ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’ ξενυχτισμένος, θα σου πω ας πούμε ότι καμιά φορά ο διοικητής... Ξέρεις είχα να κοιμηθώ δύο τρία βράδια. Φτάνω στη ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’, αποβιβάζω το πλήρωμα της βάσης και εκείνη την ώρα έρχεται κάποιος και μου λέει «Σε ζητάει ο διοικητής στο τηλέφωνο.» Ο διοικητής ο Παπαγιάννης. Πάω απάνω στο..., ήταν ένα σαν αίθουσα επιχειρήσεων και ήτανε μέσα και ο Σταύρος ο Γουλέας. Σηκώνω το τηλέφωνο «Μάλιστα.» Λέει «Μόλις αποβιβάσεις το πλήρωμα θα αποπλεύσεις αμέσως για Πάφο. Κι όταν φτάσεις στην Πάφο θα πάρεις διαταγές.» «Μάλιστα κύριε διοικητά.» Την ώρα που έφευγα μου λέει ο Σταύρος, καλή του ώρα, μου λέει «Δεν ζούμε μόνο απόψε». Ναι, «δεν ζούμε μόνο για απόψε.» Του λέω «Ρε Σταύρο τι εννοείς; Πες μου. Εγώ αυτή τη στιγμή πήρα μια διαταγή να φύγω χωρίς να ξέρω τι θα πάω να κάνω. Πες μου και εσύ τη γνώμη σου.» Μου λέει «Τι να κάνεις; Πρέπει να φύγεις. Απλώς σου λέω ότι δεν ζούμε μόνο απόψε.»
-. Τι εννοούσε;
Τ. Δεν ξέρω. Δεν ξέρω τι εννοούσε. Φεύγω. Μπαίνω μέσα, ο διάολος γι’ αυτό σου λέω καμιά φορά η τύχη, ο σημαιοφόρος της βάσεως εκεί της Πάφου είχε μείνει μέσα στο καράβι, το πλήρωμα της βάσεως είχε μείνει μέσα, τα γυναικόπαιδα είχανε βγει έξω. Εγώ ήμουνα τελείως προς Πάφο.
-. Φεύγεις από Αμμόχωστο...
Τ. Προς Πάφο.
-. ... χωρίς να γνωρίζεις την αποστολή σου;
Τ. Χωρίς να γνωρίζω την αποστολή μου. Στο δρόμο επειδή ήμουνα πάρα πολύ κουρασμένος, είχα να κοιμηθώ δύο τρεις μέρες ας πούμε, λέω σε αυτόν τον έφεδρο «Θα βάλω την καρέκλα εδώ στην γέφυρα...» μια σεζλόνγκ που είχαμε «... θα πάω...» λέω «... δύο τρεις ώρες να κοιμηθώ, εσύ κράτα αυτήν την πορεία. Εντάξει;» «Εντάξει.» «Για οτιδήποτε συμβεί...» λέω «... ξύπνα με.» Σε κάποια στιγμή, ο διάολος με ξύπνησε, όχι ο θεός, ο διάολος με ξύπνησε, ξυπνάω και βλέπω ξαστεριά και τα λοιπά και όπως κάνω έτσι την καρέκλα για να δω μπροστά στην γέφυρα είδα μια μαυρίλα μπροστά. «Ρε σημαιοφόρε...» του λέω από τον ύπνο τώρα «... τι είναι αυτό;» Μου λέει «Τίποτα. Τα σύννεφα από το φεγγάρι και...» «Α καλά.» του λέω και ξαναπέφτω στην καρέκλα αλλά όπως έπεσα και έκανα τα μάτια μου έτσι, κοιτάω και είχε ξαστεριά το φεγγάρι δεν είχε σύννεφα. Και πετάχτηκα «Ρε μαλάκα όλο αριστερά...» πηγαίναμε να πέσουμε απάνω στην στεριά. Και ο διάολος με ξύπνησε γιατί εάν είχαμε πέσει πάνω στην στεριά δεν θα γινότανε τίποτα απ’ ότι έγινε εν συνεχεία.
-. Τι έγινε στη συνέχεια;
Τ. Λοιπόν φτάνουμε το πρωί στις... Α εν τω μεταξύ το βράδυ φωνάζω εγώ το πλήρωμα και λέω «Κοιτάξτε να δείτε...» επειδή τότε αν θυμάσαι κρατάγαμε κι αυτά τα βιβλία, ένας αξιωματικός στο καράβι που κράταγε τα βιβλία για όσους ήτανε κομμουνιστές, αντικομουνιστές και τέτοια ας πούμε. Είχαμε και εμείς ένα τέτοιο βιβλίο ας πούμε με τους Μακαριακούς. Φωνάζω όλο το πλήρωμα, όχι αυτούς, όλο το πλήρωμα και λέω «Παιδιά κοιτάξτε να δείτε, επειδή ξέρω...» αυτό έγινε πριν φύγουμε «... επειδή ξέρω ότι ορισμένοι από εσάς είναι έτσι και έτσι...» και τα λοιπά «... όποιος θέλει μπορεί να βγει από το καράβι. Δεν πρόκειται να τον πειράξει κανένας, ούτε πρόκειται να του πει κανένας τίποτα.» «Ζήτω ο κυβερνήτης...» ζήτω το αυτό, όλοι μαζί. Φτάνουμε στην Αμμόχωστο. Ορισμένα γεγονότα που γίνανε τα έμαθα εκ των υστέρων. Όταν εμείς πλησιάζαμε στην Αμμόχωστο...

-. Γυρίζοντας από την Πάφο την πρώτη ημέρα;
Τ. Όχι, όχι. Όταν πλησιάζαμε προς την Πάφο φεύγοντας από την Αμμόχωστο, έμαθα εκ των υστέρων ότι θέλουνε να φυγαδεύσουνε τον Μακάριο με καΐκι. Και την ώρα που είχανε κατεβεί κάτω και ετοιμαζόντουσαν α φύγουνε φάνηκε από μακριά ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’. Τα μπρος πίσω γυρίσανε. Φτάνω στην Πάφο. Παίρνω τηλέφωνο τον διοικητή και του λέω «Έφτασα στην Πάφο.» «Ωραία.» μου λέει «Θα πας από την πίσω μεριά υπάρχει ένας ραδιοφωνικός σταθμός από τον οποίο μιλάει ο Μακάριος. Θα πας και θα τον βομβαρδίσεις.» «Μάλιστα κύριε διοικητά.» Πάμε πίσω. Πίσω όμως τι γινότανε; Όταν πήγα από την πίσω μεριά, εγώ ήτανε μία παραλία άμμος, δεν μπορούσες να πλησιάσεις λόγω της ρηχότητας των νερών, έπρεπε να είσαι δύο μίλια μακριά από τα σπίτια ας πούμε και ρωτάω κάποιον εκεί «Ποιος είναι ο ραδιοφωνικός σταθμός, γιατί δεν βλέπω;»
Μου λέει «Εκείνο το σπίτι που βλέπετε.» Ήταν ένα σπίτι ανάμεσα στα άλλα σπίτια. Τον παίρνω τηλέφωνο και του λέω «Κύριε διοικητά αυτό που ζητάτε, είναι αδύνατον. Εγώ δεν έχω ούτε κατευθυντήρα ούτε τίποτα πυραύλους να ρίξω. Εγώ άμα ρίξω με ελεύθερη σκόπευση...» του λέω «... θα σκοτωθεί κανένας Εγγλέζος και θα με πάνε φυλακή» του λέω. «Εγώ δεν βομβαρδίζω» «Όχι Σταύρο, ρίξε.» «Μωρέ δεν βομβαρδίζω...» του λέω «... ότι και να λέτε.» Δεν έπεσε σφαίρα σε πληροφορώ εκεί. Σφαίρα δεν έπεσε. Ούτε μία σφαίρα. «Εγώ...» του λέω «... φεύγω και γυρίζω πίσω.» Και πράγματι ας πούμε τι να κάνει και αυτός «Εντάξει...» μου λέει «... γύρισε πίσω στην Πάφο.» Γυρίζω στην Πάφο. Αυτοί από την Πάφο είχανε κατέβει κάτω και είχανε καταλάβει τον σταθμό. Όταν εμείς λοιπόν φτάσαμε απ’ έξω μου λέει, «Θα πας στην Πάφο, και επειδή έχει καταληφθεί ο σταθμός θα βομβαρδίσεις και θα καταστρέψεις...» είχε ένα ραντάρ αυτοκινούμενο «... θα καταστρέψεις...» μου λέει «... το ραντάρ για να μην πέσει στα χέρια τους. Εντάξει;» «Εντάξει. Στρατιωτικός στόχος...» του λέω «... θα πάω να του ρίξω.»
Και πράγματι ας πούμε γυρίζω, είχα φτάσει θυμάμαι στο λιμάνι κοντά να πούμε και του λέω του Γιαννάκη «Το βλέπεις;» ήτανε σε μία απόσταση ενάμισι χιλιόμετρο. Του λέω «Βάρα το αυτό να καταστρέψουμε το ραντάρ.» Τι έγινε όμως; Εκ των υστέρων και αυτά. Ορισμένα βλήματα, γιατί όταν βαράς με το Έρλικον και με σκόπευση ας πούμε με το μάτι, ορισμένα βλήματα χτυπήσανε στο χώμα και πήρανε τροχιά προς την Πάφο. Δηλαδή εκεί που χτύπαγα εγώ, η Πάφος απείχε τρία χιλιόμετρα. Δηλαδή να σου κάνω το σχεδιάγραμμα. Εδώ ήτανε το λιμάνι με τον σταθμό και εδώ πάνω ήτανε ο Πάφος.
-. Στα υψώματα πίσω. Το καταλαβαίνω.
Τ. Και ορισμένα βλήματα αποστρακιστήκανε και πήγανε προς την μεριά, υποτίθεται, της Πάφου. Και ο βομβαρδισμός του ραντάρ έγινε βομβαρδισμός της Πάφου. Εν πάση περιπτώσει δεν έγινε καταστροφή του ραντάρ, δεν έγινε τίποτα ας πούμε...
-. Θύματα υπήρξανε μετά; Έμαθες;
Τ. Όχι. Όχι. Τα είχανε εγκαταλείψει όλα. Τα είχανε καταστρέψει και τα είχανε εγκαταλείψει. Δεν τους χρειαζότανε η βάση. Είχε ξεκινήσει στρατός να καταλάβει πια την Πάφο, πεζικό. Μου λέει ο..., του λέω... Αγκυροβολήσαμε εκεί απ’ έξω, έπιασε και η νύχτα και τα λοιπά, είχαμε αφήσει τα στρατεύματα και φώτιζαν. Την άλλη μέρα το πρωί, για να μην στα πολυλογώ, κατελήφθη η Πάφος. Και μου λέει «Μπες μέσα στο λιμάνι και δέσε δίπλα στον μόλο.» Ένα άλλο περιστατικό το οποίο και αυτό ήτανε, ας πούμε ανάγεται στην τύχη. Την ώρα που έμπαινα εγώ στο λιμάνι, που όπως σου είπα είχε δίαυλο, έμπαινα μέσα στο λιμάνι κανονικά, το πλήρωμα σε συναγερμό μετά, γιατί δεν ήξερα τι θα συναντήσω. Ήτανε λοιπόν στον μόλο παρατεταγμένοι στρατιώτες με έναν επικεφαλής, αμίλητοι. Και δεν ρωτώ κανέναν, είναι άσχετοι.
 Κι εγώ να μην ξέρω τι είναι αυτοί. Μου λέει «Αλήθεια...» ο Παπαγιάννης «... έχει καταληφθεί η Πάφος; Είναι Μακαριακοί; Είναι δεξιοί; Τι διάολο είναι ας πούμε.» Αυτός να μην λέει κουβέντα. Ούτε καλωσορίσατε, ούτε τίποτα ας πούμε. Το καράβι έμπαινε. Λέω στον ύπαρχο «Τα πυροβόλα οπλισμένα και γυρισμένα όλα στον μόλο.» του λέω «Με το παραμικρό, αν δεις και κάνω έτσι, γαζώστε όλους όσους θα υπάρχουνε στον μόλο.» Προκειμένου να μας φαν εμάς θα τους φάμε εμείς. Εν πάση περιπτώσει για να μην στα πολυλογώ πέφτουμε δίπλα, έρχεται ένας ήτανε ένας λοχαγός του στρατού του ελληνικού. «Καλημέρα σας κύριε κυβερνήτα.» «Ρε παιδάκι μου...» του λέω «... καλά για όνομα του θεού, βλέπεις το καράβι και πλησιάζει, βλέπεις τα πυροβόλα στραμμένα εναντίον σας, δεν λες μια κουβέντα, να πεις ‘Εγώ είμαι λοχαγός τάδε’ ας πούμε...» λέω «... εάν κάνατε την παραμικρή κίνηση ύποπτη θα σας είχα γαζώσει όλους στον μόλο. Θα πηγαίνατε σαν το σκυλί στ’ αμπέλι.» Εν πάση περιπτώσει κάτσαμε δίπλα...
-. Αυτοί ήτανε αντιμακαριακοί.
Τ. Ήτανε..., πια είχε καταληφθεί η Πάφος από τον στρατό.
-. Ο Μακάριος έχει φύγει;
Τ. Ο Μακάριος... Εγώ είμαι αγκυροβολημένος και ο Μακάριος, δηλαδή εμένα όντως θα με είχε γράψει η ιστορία γιατί πέρναγε και από πάνω με το ελικόπτερο των Ηνωμένων Εθνών και μου λέει ο ύπαρχος, μου λέει «Ένα ελικόπτερο από πάνω μας.» Πέρασε δηλαδή στα εκατό μέτρα από πάνω μας. Το κοιτάω εγώ και βλέπω US «Μαλάκα...» του λέω «... των Ηνωμένων Εθνών είναι.» Εκεί μέσα ήτανε ο Μακάριος και έφυγε. Βγήκαμε εκεί έξω στην Πάφο εν πάση περιπτώσει, πήγα απάνω στην 5η ανωτέρα, είδα τον διοικητή... Γιατί εκεί στην Πάφο εγώ είχα μια ιστορία πριν από τον πραξικόπημα, αξίζει τον κόπο να σου πω επειδή με ρώτησες πριν, ποια είναι τα αισθήματα μου για τον Μακάριο. Ο Μακάριος δεν ξέρω τι έκανε για την πατρίδα του, κακό μάλλον έκανε, δεν έκανε καλό, αλλά εναντίον των Ελλήνων ήτανε λάθος. Μας στέλνανε σημειώματα κάτω απ’ τις πόρτες πολύ πριν από το πραξικόπημα, ‘Κωθώνια, γουρούνια Έλληνες’, αυτά όλα τα ‘χω φυλαγμένα, αναφορές, τα πάντα. Όταν βέβαια στην Κέρκυρα... Δεν θέλω να τα έχω εδώ. Ήτανε λάθος εναντίον των Ελλήνων. Το δε Σώμα αυτό το εφεδρικό μας άλλαζε την Παναγία. Δηλαδή να σου δώσω ένα παράδειγμα. Έφευγα εγώ, είχα κάτι ...στην Λευκωσία, και το βράδυ..., το μεσημέρι μάλλον ξεκίναγα πήγαινα απάνω εκεί τις συναντούσαμε με φίλους και το βράδυ παγαίναμε...
-. Σταύρο επειδή το αναφέρεις για τρίτη, τέταρτη φορά με τις γκόμενες, το μπαρ και τα λοιπά και το καμπαρέ. Δεν ήσουνα παιδάκι της εκκλησίας...
Τ. Όχι βέβαια.
-. Τι ήσουνα λοιπόν; Στην υπηρεσία σου είσαι τυπικός, σκληρός με το καράβι, υπηρεσιακός, προστατεύεις το πλοίο σου και το πλήρωμα σου, ανεξάρτητα αν ήτανε Μακαριακοί ή αντιμακαριακοί. Αλλά η ζωή σου η ιδιωτική έξω είναι πολύ ελεύθερη και άνετη...
Τ. Είκοσι οκτώ - τριάντα χρονών. Γιατί εκεί στην Κύπρο ευκολότερα έβρισκες καμιά γκόμενα γιατί συνήθως εκεί κατεβαίνανε Έλληνιδες καμπαρετζούδες. Δεν μιλάμε τώρα για οίκους ανοχής και τέτοια, σε μπαρ ας πούμε. Εν πάση περιπτώσει αλλού θέλω να καταλήξω. Ξεκίναγα λοιπόν το μεσημέρι να πάω στη Λευκωσία με το αυτοκίνητο στη μέση του δρόμου, επειδή ο δρόμος ήτανε ευθεία, με σταματάγανε. «Τι γίνεται παιδιά; Τι είστε;» «Εφεδρικό.» «Μάλιστα. Τι θέλετε;» «Να κάνουμε έρευνα στο αυτοκίνητο.» Λέω «Παιδιά κοιτάξτε είμαι ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’...» «Δεν έχει σημασία που είστε ο κυβερνήτης του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’...» «Είμαι αξιωματικός και δικαίωμα να μου κάνει έλεγχο έχει μόνο η ΕΣΑ. Η ΕΣΑ της Κύπρου.» «Έβγα έξω ρε μαλάκα να πούμε και άσε την... Έβγα έξω ρε μαλάκα.» με τα πιστόλια προτεταμένα. Έβγαινες έξω και σου κάνανε το αυτοκίνητο φύλλο και φτερό. Δεν έβρισκαν τίποτα. «Καλά φύγε.» Κανένα χιλιόμετρο παραπάνω «Τι γίνεται ρε παιδιά;» «Εφεδρικό. Έβγα έξω για να...» «Ρε παιδιά τώρα πριν κανένα χιλιόμετρο μου κάνανε έρευνα ας πούμε.» «Έβγα έξω ρε μαλάκα να πούμε...» Αυτή η δουλειά γινότανε. Μία δύο φορές... σταμάτησα, δεν ξαναπήγα στη Λευκωσία. Και στην Πάφο, δέκα μέρες πριν από το πραξικόπημα, που σου είπα ότι είχα πάει να κάνω την περιπολία γύρω από το νησί, σταματήσαμε στην Πάφο. Έρχεται ο διοικητής της βάσης, ένας σημαιοφόρος, μου λέει «Έχω κάτι καινούργιες γκόμενες...» μου λέει «...σ’ ένα καμπαρέ απάνω...» είχε ένα καμπαρέ εκεί «... Θέλετε να πάμε;» Του λέω «Να πάμε, εντάξει.» Και παίρνουμε το αυτοκίνητο του σημαιοφόρου, όχι μάλλον του Γιαννάκη αυτού του υπαξιωματικού, ο Γιαννάκης, ο διοικητής του σταθμού, εγώ, ο ύπαρχος μου και ένας σημαιοφόρος που ήτανε στο καράβι, πέντε άτομα. Με το που φτάνουμε απάνω στην Πάφο και σταματάμε έξω από το κέντρο, πέφτει δίπλα ένα αυτοκίνητο και πετάγονται τέσσερις πέντε ένοπλοι με αυτόματα και έρχονται εκεί πέρα... Εν τω μεταξύ οι σημαιοφόροι οι δικοί μου ήτανε παιδάκια, 20 χρονών και έβραζε το αίμα τους. Πάντα είμαστε οπλισμένοι. «Βγείτε έξω κωλόπαιδα.» «Τι είσαστε εσείς...» «Βγείτε έξω...» ξέρω ‘γω. Οι σημαιοφόροι πήγανε να τραβήξουν, τους λέω «Τι κάνετε ρε μαλάκες; Καθίστε έτσι όπως καθόσασταν. Ευκαιρία ψάχνουν αυτοί να μας καθαρίσουνε. Τι συμβαίνει ρε παιδιά;» «Να τσακιστείτε να γυρίσετε πίσω. Δεν είναι για σας εδώ, ούτε στην Πάφο. Γυρίστε πίσω .» Εν πάση περιπτώσει γυρίζουμε πίσω. Φοράω εγώ τη στολή και ανεβαίνω απάνω και πάω στον διοικητή της αστυνομίας, του λέω «Κύριε διοικητά συνέβη αυτό και αυτό πριν από μισή ώρα.» Μου λέει «Είσαστε σίγουροι;» λέει «Σας τραβήξανε πιστόλια;» «Καλά...» του λέω «ψέματα σας λέω; Τώρα πριν από μισή ώρα συνέβη αυτό το γεγονός ας πούμε.» «Δεν σας πιστεύω...» Καλά, κατάλαβες δηλαδή; Σηκώθηκα κι έφυγα. Όταν έγινε μετά η κατάληψη της Πάφου και πήγα απάνω να δω τον διοικητή της 5ης ανωτέρας, τους είδα σε ένα γραφείο με τον διοικητή της αστυνομίας..., θεός σχωρέστον, αυτός πρέπει να έχει πεθάνει γιατί τότε αυτός ήτανε στην ηλικία τη δικιά μου. Μπαίνω μέσα στο γραφείο και με το που είδε..., του είχανε ξηλώσει τα γαλόνια, σηκώθηκε απάνω και λέει «Κύριε κυβερνήτα...» «Τι να σας πω ρε...» του λέω «... εάν ήσουνα σε μικρότερη ηλικία θα σας είχα κάνει τόπι στο ξύλο. Δηλαδή...» του λέω «... δεν με πίστεψες που ήρθα και σου είπα...» «Το ξέρω...» μου λέει «... αλλά τι να κάνω εκεί...»
-. Σταύρο θέλεις να πεις ότι ο ρόλος του εφεδρικού του Μακαρίου, των οπαδών των ενόπλων του Μακαρίου, της οργάνωσης αυτής δηλαδή, ήταν τελείως ανθελληνικός; Εναντίον σας, εναντίον των αξιωματικών και των υπαξιωματικών των Ελλήνων που ήτανε στην Κύπρο; Και πως το εξηγείς αυτό όμως; Γιατί ήτανε εναντίον;
Τ. Γιατί από μια μεριά ο Μακάριος δεν μπορούσε να λειτουργήσει σώμα ένοπλο. Από τι να το δημιουργήσει; Από τους (...). Αξιωματικοί και του Στρατού και του Ναυτικού είχανε δώσει δείγματα μίσους και έχθρας εναντίον του Μακαρίου. Παπαγιάννης, Γεωργίτσης, άλλοι πολλοί μυημένοι που ήτανε. Η αντίδραση λοιπόν του Μακαρίου ήταν αυτή. Να βρει δέκα .... του εφεδρικού, δεν πληρώνανε τίποτα όπου και να πηγαίνανε, ήτανε σαν τους... πώς ήτανε στον εμφύλιο οι ταγματασφαλίτες; Ακριβώς το ίδιο. Ταγματασφαλίτες. Όπου πηγαίνανε δεν πληρώνανε τίποτα, εφεδρικό λέγανε και ότι γουστάρανε κάνανε, όποιον θέλανε σταματάγανε...
-. Ενώ η ΕΟΚΑ Β;
Τ. Η ΕΟΚΑ Β δεν είχε δράση. Η δράση της ΕΟΚΑ Β ήτανε υπόγεια, αν υπήρχε. Δεν ήτανε νόμιμη η ΕΟΚΑ Β επί Μακαρίου.
-. Τον Καρούσο τον είχες ακούσει εκείνη την περίοδο; Μετά από το θάνατο του Διγενή;
Τ. Ναι.
-. Τι ξέρεις για τον Καρούσο;
Τ. Όταν έφυγε ο Καρούσος..., αυτό δεν το έχω πει σε κανέναν, σου το λέω εσένα για πρώτη φορά. Είμαι στην λέσχη και παίζω χαρτιά - αλλά μην με ρωτήσεις, εγώ δεν είχα σχέσεις ας πούμε και τα λοιπά - Δεν ξέρω τι είχανε μάθει για μένα, τι είχανε τιμήσει από τα προσόντα μου, αυτά δεν τα ξέρω. Παίζω χαρτιά και είναι ένας δίπλα μου και κάνει έτσι να δει τα χαρτιά μου. Εγώ προσπαθούσα να του τα κλείσω ας πούμε. Μου σκουντάει το πόδι..., εν πάση περιπτώσει βλέπει να χαρτιά μου και μου ρίχνει το φίλο που ήθελα για να γίνω. Δεν ξέρω εάν ξέρεις από κουμκάν. Εν πάση περιπτώσει έγινα και πήρα την παρτίδα. Τι διάολο ας πούμε τώρα λέω και... Εν τω μεταξύ δεν μου φαινότανε και σόι, μου φαινότανε περίεργος τύπος ας πούμε. Όταν μετά τελειώσαμε και του λέω «Με συγχωρείς ρε άνθρωπε, γιατί μου έριξες το χαρτί και έγινα και πήρα την παρτίδα;» και τα λοιπά και τα λοιπά. «Θα σου εξηγήσω...» μου λέει «... θέλεις να πάμε στο σπίτι να φάμε;» Ω ρε, λέω ‘Πέσαμε σε περίπτωση βρώμικη.’ Του λέω τέλος πάντων «Πάμε σπίτι.» Πάμε στο σπίτι του, ήτανε η γυναίκα του, η κόρη του και καθόμαστε στο σαλόνι, ήτανε και κανά δύο άτομα, μου τα σύστησε. Αυτός τελικά ήτανε ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β.
-. Αυτά πριν από το πραξικόπημα.
Τ. Πριν. Ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Β. Μετά το πραξικόπημα, όταν σου είπα λίγο πριν φύγω που ήμουνα απάνω στο βουνό στη σκηνή, ήρθανε ορισμένοι και με πιάσανε. Γιατί για δύο τρεις μέρες πριν φύγω έμενα σε ένα ξενοδοχείο. Και ήρθανε άνθρωποι τους οποίους τους ήξερα εξ’ όψεως, δηλαδή είχαμε γνωριστεί ‘Ο κύριος τάδε, ο κύριος τάδε’. Και μου πρότειναν να μείνω στην Κύπρο, να μην γυρίζω στην Ελλάδα. Να με περιθάλψουνε, να κάνουμε αντάρτικο ξέρω ‘γω στα βουνά και τα λοιπά. Εγώ βέβαια δεν ήξερα τι...
-. Αυτοί τι ήτανε;
Τ. Αυτοί ήτανε της ΕΟΚΑ Β. Ένα δε που κάνανε αυτοί, θα μου πεις είναι πράγματα τα οποία δεν με ενδιαφέρουνε αλλά να χέσουμε μες την δημοκρατικότητα μας. Η Αμμόχωστος ήτανε πάρα πολύ πλούσιο μέρος, η Αμμόχωστος ειδικά σαν πόλη πάρα πολύ πλούσια. Είχε μία τράπεζα, χωρίς παράρτημα, μία τράπεζα. Όταν έγινε η πρώτη εισβολή ο κόσμος έφυγε, πήγε κι ανέβηκε στους λόφους γύρω από την Αμμόχωστο. Τα μαγαζιά και όλα αυτά μείνανε έτσι όπως ήτανε. Και μετά από την ανακωχή, στην πρώτη εισβολή μιλάμε, γυρίσανε πίσω. Στη δεύτερη εισβολή έγινε το ίδιο, νομίζοντας ότι θα γυρίσουνε πίσω. Και ήρθανε λοιπόν κάποιοι της ΕΟΚΑ και μου λένε «Καπετάνιε εμείς απόψε θα πάμε ν’ ανοίξουμε την τράπεζα της Κύπρου στην Αμμόχωστο. Διότι ο κόσμος δεν πρόκειται να ξαναγυρίσει, οι Τούρκοι θα την πιάσουνε την Αμμόχωστο. Επειδή σε εκτιμάμε σαν...» ξέρω ‘γω τι διάολο αυτά.... «Δεν πρέπει να είσαι με τα καλά σου τώρα. Αξιωματικός εγώ να πάω ..; Τι είναι αυτά που λέτε;» «Καλά καλά εντάξει.»
-. Πλέον είχε φύγει ο κόσμος από την Αμμόχωστο;
Τ. Είχε αδειάσει, δεν ξαναγύρισε ο κόσμος, έφυγε με την προοπτική, όπως στη πρώτη εισβολή, θα ξαναγύριζε. Αλλά στη δεύτερη εισβολή δεν ξαναγύρισε. ... Επίσης ένα βράδυ μου λένε ότι …, τώρα αυτό εντάξει είναι περαστικά για να δεις την φρίκη ας πούμε που υπήρχε κάτω. Μου λένε «Ρε καπετάνιε από γκόμενα πως πας;» Τους λέω «Ρε παιδιά δεν … Που να βρεις γκόμενα τώρα.» Μου λένε «Όταν σχολνάμε θα πάμε εμείς κάπου. Θες να έρθεις;» Του λέω «...να έρθω εντάξει.» Μπαίνουμε σ’ ένα αυτοκίνητο, είδα εγώ το αυτοκίνητο με τούρκικες πινακίδες, «Ρε παιδιά τι έγινε;» λέω «Με τούρκικες πινακίδες;» Μου λένε «Μη σε νοιάζει.» Φτάνουμε σ’ ένα σημείο εκεί κοντά στη Λεμεσό και μπήκαμε σ’ ένα χωριό, εγώ δεν ήξερα από Λεμεσό, δεν είχα…, απλώς το καράβι σταμάταγα ας πούμε και έφευγα. Βγαίνουμε έξω και πάμε σ’ ένα σπίτι, βαράει την πόρτα, μια κλωτσιά στην πόρτα ας πούμε, ανοίγει και βλέπω μία τράβαγε τα μαλλιά της. Και εγώ έμεινα, λέω «Τι γίνεται εδώ πέρα ρε παιδί μου.» ...
-. Στην εισβολή λες τώρα;
Τ. Ναι. Μετά την εισβολή. Όταν φτάσανε οι Τούρκοι στην Αμμόχωστο, όλο το άλλο μέρος, Λεμεσός και τα λοιπά, ήτανε εγκαταλελειμμένα από τους Έλληνες. Υπήρχανε χωριά με μόνο γυναικόπαιδα. «Ρε παιδιά για όνομα του Θεού …» λέω «… α στο διάολο. Πάμε να φύγουμε.» Γι’ αυτό μόλις είδε αυτή τράβαγε τα μαλλιά της. Αυτό λοιπόν είναι το ιστορικό του πραξικοπήματος. Αν έχεις τίποτα απορίες;
-. Ο Τσομάκης ήτανε διοικητής του φρουρίου της Κυρήνειας;
Τ. Ναι.
-. Γνωρίζεις στην διάρκεια του πραξικοπήματος τι έγινε στο φρούριο της Κυρήνειας;
Τ. Όχι.
-. Το ρόλο του Τσομάκη τότε;
Τ. Ο Τσομάκης ήτανε ενημερωμένος για το πραξικόπημα. Το μόνο που έκανε ήτανε … Εκεί υπήρχε ένα κάστρο παλιό, το κάστρο της Κυρήνειας που ήτανε Ναυτική βάση. Αυτός δεν έκανε ούτε συλλήψεις ούτε τίποτα. Απλώς ήτανε μέσα στο κάστρο εν συναγερμώ και … Δεν νομίζω ότι βγήκε έξω από το κάστρο. Τις συλλήψεις αυτές τις έκανε ο στρατός.
-. Και έβαζε στο κάστρο τους συλληφθέντες;
Τ. Μπράβο. Πιθανόν. Αυτό δεν το γνωρίζω.
-. Αυτά Σταύρο με το πραξικόπημα. Έχουμε όμως ρόλο του Παπαργύρη, του Ντάνου, του Αρμενιάκου, του Παπαγιάννη …
Τ. Ναι. Αυτά εγώ τα έμαθα εκ των υστέρων.
-. Δεν ξέρεις προσωπικά τίποτα;
Τ. Όχι. Αλλά ένα πράγμα το οποίο …, θα σου το πω και αυτό το περιστατικό και τι πιστεύω εγώ γιατί δεν ξέρω τι έγινε αλλά συνέβη. Αυτοί ο Παπαγιάννης, ο Παπαργύρης και ορισμένοι άλλοι, όχι ο Ντάνος και ο Αρμενιάκος κι αυτοί, κάνανε ντου στο σπίτι του Αζίνα. Ο Αζίνας ήτανε κομμουνιστής και είχε άμεση επαφή με τη Μόσχα το σπίτι του. Το σπίτι του είχε ολόκληρους πομπούς μέσα απ’ ότι έμαθα. Αυτοί λοιπόν κάνανε ντου στο σπίτι του και εν συνεχεία μετά τους έκανε μήνυση ο Αζίνας ότι του κλέψανε λεφτά και τέτοια. Τι έγινε όμως; Ορισμένα πράγματα που πήρανε από εκεί … Μου στέλνει ο διοικητής όταν γύρισα εγώ από την …, το βράδυ που σου είπα που γύρισα από την Πάφο για να αποβιβάσω τα γυναικόπαιδα στην Αμμόχωστο, έρχεται ένας και μου φέρνει ένα δίκαννο, δίκαννο δεν θυμάμαι τι ήτανε και μια φωτογραφική μηχανή. Και μου λέει «Αυτά τα έδωσε ο διοικητής για …»

Η ΕΙΣΒΟΛΗ
15 έγινε το πραξικόπημα, 15 – 16 – 17 – 18 του μηνός είμαι δεμένος στην Πάφο. Με χαλασμένη τη μια προπέλα. Παίρνω λοιπόν τον Παπαγιάννη και του λέω ότι «Έχω χαλασμένη τη μία προπέλα, δεν μπορώ πια να κάτσω εδώ, βαρέθηκα και θέλω να γυρίσω στη βάση να κάνω την επισκευή. Εντάξει;» «Εντάξει.» Και ξεκινάω 19 του μηνός βράδυ να γυρίσω στην Αμμόχωστο. Φτάνω στην Αμμόχωστο … Όχι 19 … Ναι 19 πρωί έφυγα και φτάνω στην Αμμόχωστο στης 19 το βράδυ στις 24.00 – 01.00 η ώρα. Επειδή το καράβι δεν χώραγε μέσα να μπει στην προβλήτα, δεν χώραγε στον μόλο, (…). Ήμαστε σαν ξενύχτης και τα λοιπά, φωνάζω τον ύπαρχο … Δεν είδα κανέναν έξω από το στρατόπεδο. Κανένας. Απλώς με είδανε που ήρθα ας πούμε, φέρνανε με βάρκα ορισμένα τρόφιμα και τα λοιπά και φωνάζω τον ύπαρχο και του λέω «Ύπαρχε θα με ξυπνήσεις μόνο εάν γίνει πόλεμος.» Άκου να δεις πλάκα. «Μόνο εάν γίνει πόλεμος. Μη με ξυπνήσεις για άλλο λόγο.» Και κατεβαίνω κάτω στην καμπίνα να κοιμηθώ. Κατά τις 05.00 η ώρα το πρωί … Εν τω μεταξύ είχαμε αφήσει ανοιχτή την ακρόαση στην απροειδοποίητη εκπομπή επειδή μίλαγα με τον Παπαγιάννη. Κατά τις 05.00 η ώρα το πρωί κατεβαίνει κάτω ο καμαρότος και με σκουντάει ας πούμε «Κυβερνήτα ξυπνήστε.» «Τι έγινε ρε;» «Πόλεμος.» μου λέει. «Ας το διάολο …» του λέω «… φύγε από εδώ.» Εν τω μεταξύ με το που ανοίγω τα μάτια μου ακούω, ακούω από πάνω από τη γέφυρα επειδή το καράβι μη νομίζεις ότι ήτανε μεγάλο – η καμπίνα μου ήτανε κάτω από τη γέφυρα – ακούω στην απροειδοποίητη εκπομπή τη φωνή του συχωρεμένου του Τσομάκη «Βαλόμεθα. Βαλόμεθα …» και μετά ένα κχχχ. Αμάν, λέω, αλήθεια λέει. Πετάγομαι επάνω ανεβαίνω στη γέφυρα. Ευτυχώς ο ύπαρχος, καλή του ώρα ένα πολύ καλό παιδί αυτός ο σημαιοφόρος, είχε κάνει βίρα τις άγκυρες και είχε βαρέσει συναγερμό. Ανεβαίνω εγώ απάνω, ήμουνα μ’ ένα σορτς κι ένα κίτρινο μπλουζάκι. Ανεβαίνω στη γέφυρα «Τι έγινε ύπαρχε;» ανοίγουμε το ράδιο ‘Τούρκοι βομβαρδίζουν την Κύπρο ’ και τα λοιπά. Η καρδιά στις πατούσες. (…) είχαμε πάρει την άγκυρα και τα λοιπά. Σε κάποια στιγμή, επειδή είπανε λάθος και γι’ αυτό, εγώ έριξα τρία αεροπλάνα, δεν έριξα ένα. Σε κάποια στιγμή, για να δεις και την φρίκη ας πούμε, σε κάποια στιγμή όπως … Γιατί εγώ έκανα πια βόλτες και γύρισα από την βάση. Σε κάποια στιγμή βγαίνει από το βουνό απέναντι ένα …, αυτό πρέπει να ήτανε μάλλον φωτογραφικό, ένα F104. Είχε μεν πυροβόλα, αλλά οι Τούρκοι ήτανε πιο …, από εμάς ήτανε πιο …, είχανε κατουρηθεί απάνω τους. Και όπως ο φουκαράς βγήκε από το βουνό με βρήκε μπροστά. Και εγώ τον είδα ξαφνικά αλλά εν συνεχεία αυτός προσπάθησε να με αποφύγει και όπως γύρισε έτσι, μου έδειξε όλη του την κοιλιά. Και τον βαράμε και πέφτει κάτω.
-. Με τα Έρλικον.
Τ. Με τα Έρλικον. Είχαμε και ένα Μπόφορς πίσω, ναι είχαμε και ένα Μπόφορς πίσω.
-. Μετά το πρώτο αεροπλάνο που ρίξατε με τον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’;
Τ. Το πρώτο. Και έπεσε λίγο πιο έξω από τη βάση. Του λέω του ύπαρχου «Κατέβασε βάρκα να βγούμε έξω να πάμε να δούμε τι έγινε.» Κατεβαίνουμε με την βάρκα, βγαίνουμε έξω και πάμε εκεί που είχε πέσει το αεροπλάνο – τώρα σου λέω συνοπτικά ας πούμε – ο πιλότος είχε καεί αλλά, όλο του το σώμα ήτανε καμένο κολλημένο (…) στο γόνατο. Το πόδι του το ένα ήτανε ατόφιο με την μπότα και όλο το υπόλοιπο σώμα του ήτανε μια μπάλα καμένη. Του λέω του ύπαρχου «Πάρ’ το να το πάμε στο καράβι.» Το πήραμε στο καράβι και ήθελα να το αναρτήσω στον ιστό.
-. Το πτώμα;
Τ. Το πόδι του Τούρκου με το σώμα ας πούμε, με μια λύσσα .... Εν πάση περιπτώσει μεσ’ το καράβι – εκεί βέβαια βγήκα αληθινός. Γιατί με το που αρχίσαμε και βαράγαμε με τα Μπόφορς ανοίγανε σαν μαρούλια. Διότι τα βλήματα αντί να είναι τόσα είχανε γίνει τόσα από την υγρασία και παθαίνανε συνέχεια εμπλοκές. Και στην εμπλοκή σε περίοδο ειρήνης υπάρχει όριο ασφαλείας όπου περίμενες μισή ώρα και αν δεν εκραγεί το βλήμα τραβάς το …, ξέρω πως διάολο το λένε αυτό και βγάζεις το βλήμα και το πετάς στη θάλασσα. Εκεί όμως εμείς δεν είχαμε τη δυνατότητα να περιμένουμε μισή ώρα και όπως μπλοκάριζε το βλήμα, ο Γιαννάκης καλή του ώρα, τράβαγε την αυτή έπαιρνε την αυτή και το πέταγε στη θάλασσα. Με μεγάλο ρίσκο να γίνει έκρηξη εκείνη τη στιγμή και να σκοτωθούν όλοι όσοι ήτανε εκεί πέρα. Και τα Έρλικον το ίδιο ας πούμε. Εν πάση περιπτώσει, τορπιλάκατοι βέβαια δεν βγήκε καμία, έτσι;
-. Ποιες δηλαδή δεν βγήκανε;
Τ. Όλοι. Καμία δεν βγήκε.
-. Ποιες;
Τ. Του Τσαταλού, του Κανδαλέπα, ποιος άλλος ήτανε;
-. Ο Δούκας;
Τ. Ο Δούκας δεν ήτανε. Είχε φύγει ο Παπαδάκης, είχε φύγει ο Παπαδάκης … Όχι ο Παπαδάκης ήτανε στη διοίκηση ακόμα, ο Δούκας ήτανε υποπλοίαρχος, ναι ήτανε σε τορπιλάκατο και αυτός. Το μεσημέρι, εκείνο το μεσημεράκι εμφανίζονται άλλα αεροπλάνα από εκεί. Ερχόντουσαν δύο από εδώ και τρία από εκεί, δύο από εδώ τρία από εκεί. Σε κάποια άλλη στιγμή – γιατί αυτό ήτανε αλήθεια που λέγανε για τους Εγγλέζους πιλότους – έρχονταν ένα από την πλώρη, εν τω μεταξύ εγώ να είμαι με το κίτρινο το μπλουζάκι στη γέφυρα και να τρώω μακαρόνια, είχα κάπως συνέλθει ας πούμε. Είχα έναν, καλή του ώρα, λοστρόμο ο οποίος το ’65 ήτανε κάτω στην Κύπρο στα επεισόδια με τους Τούρκους. Ήτανε στο καράβι που βούλιαξε με τον Μητσάτσο που του ‘κοψαν το χέρι. Ήτανε μέσα. Και όπως ήμουνα στην γέφυρα κάνω έτσι και τον βλέπω με ένα όπλο και έτρεμε, πήγαινε έτσι, λέω «Τι συμβαίνει;» ας πούμε. Μου λέει «Κύριε κυβερνήτα δεν ξέρω. Περάστε με από ναυτοδικείο και τα λοιπά. Δεν μπορώ …» μου λέει «… τα έχω χάσει.» Του λέω «Πήγαινε κάτω τουλάχιστον να μην σε βλέπει το πλήρωμα ας πούμε.»
-. Το καράβι πού ήτανε Σταύρο;
Τ. Έξω έκανε βόλτες μεταξύ Αμμοχώστου και ενός ακρωτηρίου εκεί, δεν θυμάμαι. Πέρασε από τη βάση και έκανε βόλτες και συνέχεια δεχόμαστε επιθέσεις.
-. Και απαντούσατε;
Τ. Και απαντούσαμε. Χτυπάμε ένα και έπεσε στο βουνό απέναντι. Εν πάση περιπτώσει έπεσαν τρία αεροπλάνα. Αυτό είναι καταγεγραμμένο, το ξέρουνε. Εγώ δε και το καράβι και το πλήρωμα, εγώ δε προτάθηκα για ανδρεία από τον Παπαγιάννη. Το οποίο βέβαια δεν μου επεδόθη ποτέ. Ποτέ δεν μου επεδόθη. Σε κάποια στιγμή λοιπόν επειδή ανοίγανε οι κάνες και τα λοιπά στέλνω έξω ένα σήμα «Σας παρακαλώ στείλτε μου με μια βάρκα πυρομαχικά και λίγο φαΐ να φάει το πλήρωμα και κανένα τσιγάρο να καπνίσουμε.» Δεν μπορούσανε να βγούνε με βάρκα, λέω «Εντάξει θα προσπαθήσω να ρίξω το καράβι δίπλα στο μόλο και ας το καθίσω.» Πράγματι γύρω στις τέσσερις η ώρα το απόγευμα πήγα και το έριξα στο μόλο δίπλα κάθισε με την πλώρη, άμμο είχε κάτω ας πούμε, κάθισε με την πλώρη και το δέσαμε. Του βάλαμε δίχτυα από πάνω ας πούμε, βγαίνουμε έξω το πλήρωμα … Βέβαια με τα πυροβόλα το ίδιο γινότανε ακριβώς ότι έγινε και στον ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’, ανοίγανε σαν μαρούλια. Βγαίνω έξω, είχε πέσει και το σκοτάδι ας πούμε, δεν ερχόντουσαν πια αεροπλάνα. Βρίσκω τον Γουλέα συζητήσαμε ότι συζητήσαμε εκεί. Την άλλη μέρα το πρωί ξαναρχίζει το ίδιο βιολί. Εγώ πια στο καράβι αλλά αραγμένο με δίχτυα απάνω και τα λοιπά. Σε κάποια στιγμή λέω «Ρε συ Σταύρο που είναι ο διοικητής;» Ντροπή …, τέλος πάντων «Που είναι ο διοικητής; Ο Παπαδάκης που είναι ας πούμε;» Είχαν εξαφανιστεί όλοι, ήτανε όλοι κλεισμένοι στα δωμάτια τους. Οι μόνοι που κυκλοφορούσαμε μέσα στο στρατόπεδο ήταν εγώ και ο Γουλέας. Δεν ξέρω εάν δεν σου τα είπε αυτά επειδή ντρεπότανε, δεν ξέρω, για συναδέρφους. Ο Παπαδάκης ήτανε στο γραφείο του και ήθελαν να μπούνε οι Κύπριοι μέσα να τον βγάλουνε με το ζόρι έξω και δεν τους αφήσαμε εμείς. Εν πάση περιπτώσει.
-. Θες να πεις Σταύρο ότι είχε φοβηθεί; Ότι είχε δειλιάσει ο Παπαδάκης;
Τ. Όλοι. Και ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός. Όλοι. Και εμείς δεν δεχόμασταν επιθέσεις. Δεν έγινε ποτέ επίθεση στη βάση. Τελειώνει η πρώτη εισβολή, γίνεται η εκεχειρία.
-. Οι άλλοι αξιωματικοί, οι Έλληνες που ήτανε στην Κύπρο εκτός από αυτούς που ανέφερες ότι δειλιάσανε στην πρώτη εισβολή των Τούρκων, τι κάνανε; Ο Παπαγιάννης, ο Παπαργύρης, ο (…);
Τ. Δεν ξέρω. Αυτοί ήτανε στη Λευκωσία. Στην πρώτη εισβολή …, εγώ κάθισα στο στρατόπεδο μια μέρα από τις τρεις μέρες της εισβολής. Μία μιάμιση μέρα γιατί τις άλλες μέρες ήμουνα καραβότσαρκα έξω από το στρατόπεδο. Τελειώνει η πρώτη εισβολή και γίνεται η εκεχειρία. Καθόμαστε κάθε βράδυ με τον Σταύρο, φεύγει ο Παπαδάκης και πάει ναυτικός διοικητής Κύπρου και αναλαμβάνει διοικητής της βάσεως ο Δούκας.
-. Έχει γίνει η μεταπολίτευση τώρα;
Τ. Έχει γίνει η μεταπολίτευση. Βέβαια στην ... μετά την μεταπολίτευση κατέβηκα, δεν κατέβηκα στην πρώτη εισβολή.
-. Στην Κύπρο έχουμε πρόεδρο τον Κληρίδη.
Τ. Τον Κληρίδη. Γίνονται οι συνομιλίες και τα λοιπά, εμείς κάθε βράδυ με τον Σταύρο καθόμαστε στην πύλη του στρατοπέδου. Και επειδή σε μια απόσταση πέντε έξη χιλιομέτρων υπήρχε ένας τούρκικος θύλακας – η Γαληνοπόρνη - η οποία ήτανε φορτωμένη με όπλα, με αυτό, με πολύ πράγμα ας πούμε και φοβόμαστε γιατί υπήρχε συσκότιση και τα λοιπά μην έρθουνε κανένα βράδυ και μας φάνε. Γιατί οι Κύπριοι σκοποί στις σκοπιές κοιμόντουσαν κάθε βράδυ. Τους έπαιρνε ο ύπνος. Και με τον Σταύρο κάθε βράδυ την στήναμε εκεί στην πύλη, αραχτοί όλο το βράδυ και κοιμόμασταν κανά δύο ώρες το πρωί μόλις ξημέρωνε. Δούκας διοικητής και ο Παπαγιάννης … Δεν ξέρω εάν σου τα είπε αυτά ο Σταύρος, δεν ξέρω εάν ήθελε να καλύψει … Εμένα δεν με ενδιαφέρει. Για μένα αυτοί έπρεπε να ξηλωθούνε από τους πρώτους ας πούμε. Αυτοί δεν κάνανε ούτε για Ναυτοδικείο. Ούτε για Ναυτοδικείο.
-. Όταν λες ‘αυτοί’ ποιους εννοείς Σταύρο;
Τ. Τον Κανδαλέπα, τον Τσαταλό, τον Δούκα. Ο Δούκας όχι …, περισσότερο για … Καλά ο Τσαταλός και ο Κανδαλέπας ήτανε χεσμένοι απάνω τους. Ο Δούκας περισσότερο για έλλειψη πώς να σου πω …, ικανοτήτων αρχηγού, διοικητού. Διότι τι έγινε ας πούμε. Το βράδυ που την άλλη μέρα το πρωί έγινε εισβολή ακούγαμε με τον Σταύρο BBC και ακούγαμε ότι αποχώρησε ο Μαύρος από τις συνομιλίες, απεχώρησε και ο άλλος και μάλλον αύριο το πρωί – αυτά που σου λέω εγώ τώρα τρισήμισυ τέσσερις η ώρα το πρωί – μου λέει ο Σταύρος «Αύριο το πρωί περίμενε …» μου λέει «…αεροπλάνα.» Του λέω «Να πάμε να ξυπνήσουμε τον Δούκα, τον διοικητή μας, να χτυπήσουμε συναγερμό για να σηκωθεί το στρατόπεδο ας πούμε να είναι σε συναγερμό.» «Ναι …» μου λέει «… έχεις δίκιο.» Πάμε ξυπνάμε τον Δούκα «Κύριε διοικητά έτσι κι έτσι ακούσαμε.» «Έλα μωρέ μη λέτε μαλακίες. Δεν γίνεται άλλη εισβολή ας πούμε. Μου το είπε ο Παπαδάκης.» «Αφού το ακούσαμε από το ράδιο ότι απεχώρησε ο Μαύρος από τις συνομιλίες και κατά πάσα πιθανότητα αύριο το πρωί θα γίνει εισβολή πάλι, δεύτερη.» «Δεν τρέχει τίποτα …» λέει « Αφήστε με. Φύγετε. Εντάξει. Τίποτα δεν έχει γίνει.» Και λέω εγώ στον Σταύρο «Εγώ πάω να χτυπήσω συναγερμό στο καράβι. Εσύ κάνε ότι νομίζεις με τους βατραχανθρώπους.» Κατεβαίνω κάτω εγώ στο καράβι, ξυπνάω τον ύπαρχο και χτυπάμε συναγερμό. Όλοι στα κανόνια, όλοι στα πυροβόλα. 05.30 η ώρα το πρωί, εν πάση περιπτώσει δεν ξέρω τι ώρα ήτανε – την ώρα που ξημέρωνε ας πούμε – αρχίζουνε το σφυροκόπημα. Εκείνη την ώρα ξύπνησε και ο …, πως τον λένε, ο Δούκας. Εμείς με τον Γουλέα ξέραμε, πιθανόν να το ξέρει και αυτός. Η Αμμόχωστος εδώ, η Λευκωσία εδώ, εδώ ήτανε η Μία Μηλιά – ένα χωριό – από την Μία Μηλιά μέχρι την Αμμόχωστο είναι τελείως πεδιάδα, πεδιάδα τελείως δηλαδή ας μπορούσες να δεις έβλεπες στην ευθεία …, εάν η γη ήτανε επίπεδη θα έβλεπες την Λευκωσία με ένα δρόμο στη μέση ας πούμε και δεξιά και αριστερά επίπεδη. Και ξέραμε ότι εάν σπάσει το μέτωπο της Μιας Μηλιάς οι Τούρκοι δεν είχανε άλλη αντίσταση μέχρι την Αμμόχωστο. Ερχόμενοι όμως έτσι θα μας αποκλείανε εμάς που ήμασταν εδώ. Γινόντουσαν μάχες τώρα στη Μία Μηλιά. Του λέω του Γουλέα «Δεν πάμε να πούμε στον Δούκα να κάνουνε προετοιμασία εγκαταλείψεως της βάσεως;» Μου λέει «Ναι ρε να πάμε.» Του λέω «Κύριε διοικητά γίνεται μάχη στη Μία Μηλιά. Αν σπάσει αυτό το μέτωπο θα ξεχυθούνε οι Τούρκοι και θα αποκλειστούμε εδώ πέρα.» Όχι τίποτα άλλο τους αξιωματικούς και τους αιχμαλώτους δεν τους κρατάγανε, τώρα τα ξέρεις, τους σφάζανε ή θα ήμασταν τώρα στα βάθη της εκκλησίας. «Όχι δεν μου έδωσε τέτοια διαταγή ο Παπαγιάννης.» «Μα πάρτε τον Παπαγιάννη και πέστε στον Παπαγιάννη τον Ανέστη …»
-. Τον Παπαδάκη.
Τ. «… τον Παπαδάκη και πέστε του το και το ας πούμε.» «Όχι δεν τον παίρνω.» «Εντάξει.» Να μην στα πολυλογώ έσπασε το μέτωπο της Μιας Μηλιάς, αρχίσανε και ξεχυνόντουσαν οι Τούρκοι προς τα κάτω αλλά επειδή δεν βρίσκανε αντίσταση περπατάγανε σιγά σιγά. Δηλαδή μπροστά ήτανε τα τανκς και σε μια απόσταση δύο χιλιομέτρων ερχόντουσαν τα πεζικά τμήματα. Και ξαφνικά πετάγεται ο Δούκας και λέει «Εγκατάλειψη βάσεως.» Και έγινε το έλα να δεις. Όταν σου λέω το έλα να δεις … Έχεις δει ατάκτους να τρέχουνε δεξιά και αριστερά με τα αυτοκίνητα ποιος θα την πρωτοκοπανήσει; Και να μην έχει φορτηγά ούτε για το πλήρωμα του σταθμού. Έφευγε ο ένας από εδώ ο άλλος από εκεί, για αξιωματικούς σου μιλάω τώρα, ο ένας από εδώ και ο άλλος από εκεί. Η σημαία έμεινε αναπεπταμένη στον ιστό και γύρισε ένας υπαξιωματικός και την πήρε και του τη ζητήσανε και είπε «Να πάτε να γαμηθείτε που θα σας δώσω εγώ την σημαία. Ας γυρίζατε να την παίρνατε.» Το στρατόπεδο το βρήκαν άθικτο, όπως ήτανε.
-. Ο υπαξιωματικός την πήρε ή ο σημαιοφόρος που ερχότανε από ένα …
Τ. Δεν ξέρω ποιος την πήρε. Πιθανόν να την πήρε και αυτός. Εν πάση περιπτώσει στο στρατόπεδο έγινε εγκατάλειψη στρατοπέδου, ούτε άτακτοι να ήμαστε δεν θα γινότανε τέτοια εγκατάλειψη. Εγώ δε … Τι έγινε. Όταν ήρθε το σήμα της εγκατάλειψης είχα έναν πρώτο μηχανικό υπαξιωματικό, καλή του ώρα, αυτός ήτανε στο κατάστρωμα στον πόλεμο και όταν ήρθαν τα αεροπλάνα τα βάραγε με το έτσι και του λέω «Ρε τι κάνεις εκεί πέρα;» «Τον πούστη θα τον ρίξω με το Έρλικον.» Μιλάμε πατριωτάκι ωραίο ας πούμε. Έρχεται λοιπόν εκεί και μου λέει, είχαμε φτιάξει την προπέλα, είχε γίνει η επισκευή. «Κύριε κυβερνήτα έχω να σου πω κάτι για το πλήρωμα.» «Τι έγινε πρώτε;» του λέω. Μου λέει «Το πλήρωμα μου είπε να σας πω ότι θέλει να φύγει με το καράβι. Να σώσουμε το καράβι, να το πάμε στη Λεμεσό.» ‘Αμάν’ λέω ‘τον πούστη τώρα. Τι να του πεις;’ Τι να του πεις τώρα; Δεν έρχομαι; «Ρε συ πρώτε …» του λέω «… σοβαρά ρε το πλήρωμα …» «Ναι το πλήρωμα θέλει να πάρουμε το καράβι.»
-. Το πλήρωμα ήτανε Κύπριοι;
Τ. Ελληνοκύπριοι. Έλληνες και Κύπριοι.
-. Και Κύπριοι.
Τ. Και Κύπριοι. Τώρα στην ουσία αυτουνού το είχανε πει κανά δύο άτομα ας πούμε. Μην νομίζεις ότι του το είχε πει όλο το πλήρωμα. Εγώ όμως εκείνη τη στιγμή ταλαντεύτηκα τι να κάνω. Να του πω ‘Δεν πάω’ θα πει ‘Τι διάολο, κοίτα κυβερνήτη που έχουμε.’ Του λέω «Εντάξει ρε συ.» Το αυτοκίνητο μου εγώ, ένα καινούργιο BMW το μόνο που σώθηκε δηλαδή, το είχα σε ένα γήπεδο και το είχα βάλει στη μέση ούτως ώστε αν γίνει βομβαρδισμός … Το γήπεδο θα βομβαρδίζανε; Τα κτίρια θα … Φωνάζω έναν ναύτη από τη βάση του λέω «Πάρε τα κλειδιά και παρ’ το αυτοκίνητο από πάνω και πήγαινε στη Λεμεσό, εγώ θα πάρω το καράβι και αν σωθούμε θα συναντηθούμε στην Λεμεσό. Αν δεν σωθώ εγώ …» λέω «… παρ’ το αυτοκίνητο δικό σου. Ή αν την πατήσεις εσύ στον δρόμο … εν πάση περιπτώσει.» Του λέω του πρώτου «Πάμε.» Πριν φύγω όμως παίρνω τον Παπαδάκη και του λέω «Κύριε διοικητά εγώ και το πλήρωμα αποφασίσαμε να πάρουμε το καράβι και να προσπαθήσουμε να το σώσουμε να πάμε στη Λεμεσό. Και θέλω την έγκρισή σας.» Μου λέει «Μισό λεπτό να πάρω τον γενικό διευθυντή του Στρατού.» Που ήτανε γενικός διευθυντής και … Με παίρνει μετά από πέντε λεπτά και μου λέει «Εγκρίνεται.» «Εντάξει.» του λέω. Η Αμμόχωστος ήτανε έτσι, εδώ ήτανε η ‘ΧΡΥΣΟΥΛΗ’, εδώ ήτανε ένα σκάφος που γύριζε την Κυρήνεια και εδώ παρέκαμπτες τον κάμπο της Αμμοχώστου και πήγαινες προς Πάφο αλλά ήτανε έτσι το λιμάνι, και δηλαδή εδώ ήμασταν εμείς. Μπαίνω μέσα στο καράβι, ανεβαίνω στην γέφυρα «Έτοιμοι πρώτε;» «Έτοιμοι.» Ανάποδα και οι δύο. Με το ανάποδα και οι δύο, μέχρι να ξεκολλήσει το καράβι, ακούω έναν ναύτη πίσω «Κύριε κυβερνήτα ελληνικά αντιτορπιλικά.» «Τι λες ρε μαλάκα …» του λέω «…ελληνικά αντιτορπιλικά;» Οι Τούρκοι τότε είχανε φλέτσερ όπως είχαμε και εμείς, παίρνω τα κιάλια κοιτάω ένα ερχότανε από εκεί, ένα ερχότανε από την μέση, ένα ερχότανε από την άλλη. Δεν τη γλιτώναμε με τίποτα. Δηλαδή αν έτσι και βγαίναμε ας πούμε δεν … Και αυτά ήτανε Τούρκικα, το κατάλαβα. Ελληνικά πλοία εδώ πέρα; Του λέω «Ύπαρχε δεν γίνεται η δουλειά να φύγουμε. Ξαναδέστε το καράβι …» εν τω μεταξύ είχαμε απομακρυνθεί και λίγο από την ακτή «… και βγέστε και όποιος προλάβει να σωθεί, σώθηκε.» Οι άλλοι είχανε αρχίσει και φεύγανε από το στρατόπεδο. Μάλιστα ξέχασα να πάρω και το …, ο μαλάκας ξέχασα να πάρω το ημερολόγιο του καραβιού που έγραφα όλα για το πραξικόπημα, τα σήματα που μου στέλνανε, όλα. Εν πάση περιπτώσει το ξέχασα. (…) ο πόλεμος είναι άγριο πράγμα ας πούμε, να μην ξέρεις τώρα εάν θα ζήσεις τριάντα χρονών και να ξέρεις ότι είναι χαμένο το παιχνίδι από την αρχή. Βγαίνω έξω και για καλή μου τύχη ο ναύτης που του είχα δώσει το αυτοκίνητο είδε την όλη κατάσταση και περίμενε. Μπαίνουμε μέσα στο αυτοκίνητο εγώ και άλλα έξι άτομα και ξεκινάμε τώρα από την Αμμόχωστο για να πάμε στη Λεμεσό. Με τα όπλα έξω από τα παράθυρα, τρίχες δηλαδή, μην τυχόν δούμε τίποτα αεροπλάνα. Αν βρίσκαμε δηλαδή γιατί εκεί σου είπα είναι πεδιάδα, επίπεδο και θα μας είχανε καθαρίσει.
-. Η βάση είχε εγκαταλειφθεί.
Τ. Η βάση είχε εγκαταλειφθεί.
-. Ο Γουλέας;
Τ. Ο Γουλέας διετάχθη να κάνει υπονόμευση των τορπιλακάτων, της αποθήκης πυρομαχικών και όλων των ζωτικών οργάνων.
-. Ο ‘ΛΕΒΕΝΤΗΣ’;
Τ. Και του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’. Και του ‘ΛΕΒΕΝΤΗ’.
-. Έγιναν αυτά;
Τ. Δεν ξέρω, δεν είδα. Υποτίθεται ότι η υπονόμευση θα γινότανε …, οι εκρήξεις θα γινόντουσαν μετά. Εγώ μέχρι που έφυγα δεν είδα τίποτα. Δεν είδα τίποτα. Ούτε τον Σταύρο τον Γουλέα είδα εκεί. Δεν λέω ότι είχε φύγει, δεν είδα … Δηλαδή ήτανε τέτοια η κατάσταση εκείνη τη στιγμή που δεν …, οι περισσότεροι είχανε φύγει …
-. Σταύρο στο θέμα του Γουλέα θέλω να είσαι λίγο προσεκτικός και να μου πεις το εξής. Άφησες να υπονοηθεί και είπες καθαρά σε κάποια φάση ότι ο Γουλέας συμμετείχε στο πραξικόπημα ελέγχοντας ουσιαστικά με τους ανθρώπους του και ο ίδιος τη βάση. Ένα αυτό. Δεύτερον δεν έμαθες ποτέ σου εάν ανατινάχτηκαν αυτά τα οποία είχε διαταχθεί και όφειλε να κάνει ο Γουλέας ως επικεφαλής των ΟΙΝΓΚ στη βάση, στην εισβολή και μετά;
Τ. Εγώ έμαθα εκ των υστέρων ότι έγινε η υπονόμευση. Τώρα εάν καταστράφηκαν …; Μάλλον καταστράφηκαν διότι η μόνη τορπιλάκατος που πήραν οι Τούρκοι και την έχουν στην Κωνσταντινούπολη είναι του Κανδαλέπα.
-. Που ήταν τέσσερα μίλια μακριά.
Τ. Ναι. Οι άλλες που ήτανε στη βάση πρέπει να καταστραφήκανε. Αυτοί δεν πήρανε καμιά από τη βάση. Ο Γουλέας λέγοντας ότι έλαβε μέρος μπορεί να έλαβε μέρος ασυνείδητα. Δηλαδή ο διοικητής ο Παπαδάκης του είπε «Αναλαμβάνεις την ασφάλεια του στρατοπέδου.» Υποχρέωση του ήτανε, επειδή είχε τους βατραχανθρώπους, να αναλάβει την περιφρούρηση του στρατοπέδου. Όχι ότι ενσυνείδητα έλαβε μέρος στο πραξικόπημα. Απλώς εκτέλεσε κάποια διαταγή του διοικητού.
-. Να στο ρωτήσω διαφορετικά. Οι Ομάδες Υποβρυχίων Καταστροφών (σ.σ.ΟΥΚ) και ο Γουλέας πήραν αποστολές για συλλήψεις;
Τ. Όχι. Όχι. Όχι. Ο Γουλέας και οι ΟΥΚ παραμείνανε στο στρατόπεδο μέσα.
-. Πως εξηγείς ότι ο Κανδαλέπας και ο Τσαταλός είναι οι μόνοι οι οποίοι αρνούνται να συμπράξουν στο πραξικόπημα;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω. Δεν ήμουνα παρών. Άκουσα ότι είπανε όντως ότι δεν λαμβάνουνε μέρος στο πραξικόπημα. Αυτό όμως δεν συγχωρεί την συμπεριφορά τους στον πόλεμο. Το ότι δεν λάβανε μέρος στο πραξικόπημα μπορεί να είχανε τους λόγους τους.
-. Η οποία συμπεριφορά είναι τι ενώπιον του εχθρού;
Τ. Του αισχίστου είδους.
-. Δηλαδή;
Τ. Δηλαδή εάν δηλαδή παρέμενε η κατάσταση η υπάρχουσα μια βδομάδα ακόμα ο Κανδαλέπας θα είχε στηθεί στον τοίχο και θα είχε εκτελεστεί από τον Παπαγιάννη.
-. Μπορούσαν να βγάλουν τις τορπιλακάτους όπου ήταν κυβερνήτες και οι δύο ή δεν μπορούσαν όταν έγινε η εισβολή;
Τ. Αν μπορούσανε; Πως δεν μπορούσανε. Πως δεν μπορούσανε. Τη μία τορπιλάκατο, δεν θυμάμαι ποιανού ήτανε, ήτανε σε επισκευή. Ήτανε απάνω στον μόλο. Δεν ξέρω όμως ποιανού ήτανε. Του Κανδαλέπα οπωσδήποτε ήτανε εν ενεργεία. Ή του Τσαταλού ήτανε ή του Δούκα, δεν θυμάμαι να σου πω ποιανού ήτανε. Μια τορπιλάκατος ήτανε απάνω για επισκευή. Απλώς ο Κανδαλέπας κάθισε την τορπιλάκατο διότι υπήρχαν ψίθυροι ότι ο Παπαγιάννης, όπως έστειλε τον Τσομάκη να σκοτωθεί, θα έστελνε τις τορπιλακάτους να κάνουνε επίθεση αυτοκτονίας στην Κυρήνεια, να ρίξουνε τις τορπίλες και εν συνεχεία όποιος σωθεί σώθηκε.
-. Και λες ότι ο Παπαδάκης δεν ήτανε πάνω στην τορπιλάκατο όταν κάθισε; Δεν θυμάσαι καλά.
Τ. Όχι δεν πρέπει να ήτανε.
-. Τον ρόλο του Γαλιάτσου, ενός υπαξιωματικού που ήτανε υπό τον Τσομάκη στο φρούριο στη διάρκεια της εισβολής των Τούρκων, τον έχεις μάθει; Τον γνωρίζεις;
Τ. Βεβαίως. Βεβαίως.
-. Τι έκανε λοιπόν ο Γαλιάτσος τότε;
Τ. Κράτησε όλο το φρούριο εναντίον των Τούρκων. Κράτησε όλο το φρούριο. Οι Τούρκοι το φρούριο της Κυρήνειας το πήρανε στην ανακωχή, δεν το πήρανε στον πόλεμο. Ότι κατελήφθη στην Κύπρο κατελήφθη κατά την διάρκεια της ανακωχής.
-. Εννοείς μετά το πρώτο προγεφύρωμα; Γιατί έχουμε και ένα προγεφύρωμα στην πρώτη εισβολή.
Τ. Αντώνη είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε δεν θέλουμε η κατάληψη της Κύπρου έγινε επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή. Μέχρι την πρώτη εισβολή, όταν έγινε η πρώτη εισβολή πήγα εγώ στο μεσοδιάστημα που μεσολάβησε της ανακωχής, μπήκα στο θάλαμο επιχειρήσεων του Στρατού και είχε γεμίσει όλος ο χάρτης από ελληνικές σημαίες. Όλοι οι Τούρκικοι θύλακες. Έχε υπ’ όψιν σου η Κύπρος ήτανε γεμάτη από Τούρκικους θύλακες στους οποίους Έλληνας δεν μπορούσε να μπει μέσα λόγω Μακαρίου, έτσι τα είχε αποδεχτεί. Ενώ οι Τούρκοι των θυλάκων μπορούσαν και βγαίνανε και περιφερόντουσαν σε όλη την Κύπρο. Αποτέλεσμα αυτού ήτανε ότι το κάστρο της Αμμοχώστου ήτανε τόσο καλά οχυρωμένο μέσα και δεν το ξέραμε εμείς οι απ’ έξω. Που μια πυροβολαρχία που ήτανε σε μια απόσταση ενάμισι χιλιόμετρο το βομβάρδιζε μέρα νύχτα και δεν σκότωσε ούτε μισό Τούρκο, διότι είχανε σκάψει τούνελ και είχανε μπει από κάτω. Είχανε οργανωθεί και αυτά δεν τα ξέραμε εμείς.
-. Θέλεις να πεις ότι το πραξικόπημα δεν αποδυνάμωσε την αμυντική ικανότητα των Ελληνοκυπρίων και των Ελλήνων στην Κύπρο;
Τ. Κοίταξε να δεις, την αποδυνάμωσε υπό την έννοια ότι χωριστήκαμε σε δύο στρατόπεδα. Και οι μεν μπορεί να πολεμούσανε με ενθουσιασμό, οι δε μπορεί να πολεμούσανε με λιγότερο ενθουσιασμό. Από απόψεως … Κοίταξε να δεις, επειδή συνήθως αναφέρεται ότι ο Παπαδόπουλος έδιωξε την μεραρχία και έκανε και τα λοιπά, σε πληροφορώ λοιπόν εγώ και όποιος θέλει – όποιος θέλει – να έρθει να μου αντιπαρατεθεί και να το συζητήσουμε, δεκαοχτώ μεραρχίες να είχες κάτω θα είχες περισσότερους νεκρούς. Εφόσον δεν υπήρχε αεροπορική κάλυψη δεκαοχτώ μεραρχίες να είχες κάτω θα είχες περισσότερους νεκρούς. Θα κλαίγανε περισσότερες μάνες. Δεν υπήρχε περίπτωση. Διότι όταν αυτοί ξεκινήσανε την επίθεση, την απόβαση … Η Κύπρος είναι έτσι κάπως ας πούμε, λοιπόν εδώ είναι η Αμμόχωστος, αυτοί ξεκινήσανε και τους βλέπαμε το βράδυ στα ραντάρ με πορεία στην Αμμόχωστο. Η Αμμόχωστος ήτανε εκ των προτέρων το πρώτο μέρος το οποίο θα μπορούσε να γίνει απόβαση. Διότι είχε άμμο, είχε άμμο και η ακτή είναι ομαλή και τα λοιπά. Όλα αυτά. Τι έγινε λοιπόν. Εκεί ναρκοθετήθηκε με χιλιάδες νάρκες όλη η περιοχή. Ο δε Στρατός μεταφέρθηκε για την άμυνα αυτής της περιοχής. Στις 04.00 η ώρα το πρωί, 02.00 η ώρα ξέρω ‘γω δεν θυμάμαι, αυτή η δύναμη σταμάτησε και ξεκίνησε άλλη από τη Μεσήνα η οποία έκανε την απόβαση στην Κυρήνεια. Καταρχήν η μεταφορά των ναρκών δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει. Δεν μπορούσαν να ξεθαφτούνε όλες οι νάρκες και να πάμε να ξαναθαφτούνε. Δεν υπήρχε χρόνος. Ο δε Στρατός ο οποίος ξεκίνησε σε φορτηγά και ανέβηκε από τα βουνά για να πάει στην Κυρήνεια τον φάγανε λάχανο τα αεροπλάνα στον δρόμο.
-. Ξέρεις εάν το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού στην διάρκεια του πραξικοπήματος είχε επαφή με τον Παπαγιάννη στην Κύπρο και κατηύθυνε ή επληροφορείτο; Τι συνέβαινε;
Τ. Αυτά απ’ ότι έχω διαβάσει ότι έχει γραφτεί, πρέπει να είχε ο Νικολόπουλος με τον Παπαγιάννη.
-. Για τον ρόλο του Αραπάκη τι έχεις να πεις; Στην διάρκεια του πραξικοπήματος.
Τ. Του πραξικοπήματος δεν ξέρω. Ξέρω τα μετά …
Κοίταξε τις επαφές …, επειδή εγώ δεν ήμουνα αναμεμειγμένος ούτε είχα επαφές με ανθρώπους οι οποίοι ήξεραν και τα λοιπά, δεν ξέρω. Ό,τι έμαθα εκ των υστέρων
-. Τι έμαθες εκ των υστέρων;
Τ. Ότι ήτανε αναμεμειγμένος, ότι ο Αραπάκης συγκεκριμένα ήτανε αυτός που … Με το πραξικόπημα δεν με ενδιαφέρει εάν ήταν αναμεμειγμένος ή όχι. Το θέμα ήτανε ότι ήτανε χουντικός. Αυτό είναι γκαραντί.
-. Πως το ξέρεις ότι ήτανε χουντικός; Ο ίδιος λέει στο βιβλίο του ότι σκοπός του ήτανε να ανατρέψει την δικτατορία.
Τ. Να ανατρέψει την δικτατορία; Γι’ αυτό έγινε αρχηγός; Εντάξει. Ο Αραπάκης ήτανε από τους ανθρώπους … Εμένα όταν τελειώσαμε την Γενική Εκπαίδευση μου ήρθε μετάθεση και πήγα … Τότε είχα κυβερνήτη τον αυτόν που σου είπα τον υπουργό, ενώ είχανε πάει όλοι οι συμμαθητές μου στην Κύπρο εγώ δεν είχα πάει. Και παρουσιάστηκα τότε στον κυβερνήτη και του λέω «Κύριε Κυβερνήτα έτσι κι έτσι ας πούμε.» λέω «Εγώ αν δεν πάω στην Κύπρο …» γιατί μου ήρθε μετάθεση και πήγα στο ‘ΒΕΛΟΣ, δεν θυμάμαι σε πιο είχα πάει και παρουσιάστηκα στον Αραπάκη. Και μου είπε ο Αραπάκης τότε, αρχηγός στόλου τότε ο Αραπάκης, «Ο πρώτος που θα πάει στην Κύπρο είσαι εσύ.» Και πράγματι ας πούμε ήρθε σήμα μετά και φεύγαμε εγώ και ο Γουλέας. Ο Γουλέας πήγαινε για δεύτερη φορά.
-. Γνωρίζεις για τον ρόλο ενός υπαξιωματικού ονόματι Οικονομίδη;
Τ. Ναι.
-. Τι ξέρεις Σταύρο για αυτόν;
Τ. Προσωπικά δεν ξέρω τίποτα. Απλώς από αυτά που είχα ακούσει ότι ήτανε ρουφιάνος ξέρω ‘γω και ήξερε για το τι θα επακολουθήσει.
-. Εννοείς το πραξικόπημα;
Τ. Ναι.
-. Είναι δυνατόν να είχαμε ενημερώσει έναν υπαξιωματικό για το πραξικόπημα;
Τ. Κοίταξε να δεις ο Παπαγιάννης όχι ότι ήτανε βλάκας. Βλάκας δεν ήτανε. Απλώς για μένα ορισμένοι αξιωματικοί δεν έπρεπε να φέρουνε τον βαθμό που είχανε τότε και δεν έπρεπε να διοικούνε μονάδες. Ένας από αυτούς, για μένα ας πούμε, πρέπει να ήτανε και ο Παπαγιάννης. Ο οποίος έστειλε τον Τσομάκη σε σίγουρο θάνατο. Ο Βερύκιος ο οποίος γλίτωσε είχε πάρει ακριβώς τις ίδιες διαταγές. Αλλά επειδή ο Βερύκιος ήταν έφεδρος σημαιοφόρος …
-. Εννοείς τον κυβερνήτη της άλλης τορπιλακάτου.
Τ. Επειδή ο Βερύκιος ήτανε σημαιοφόρος έφεδρος και πιθανόν να είχε και (…) στο πεζοδρόμιο, όταν είδε την κατάσταση … Διότι την κατάσταση και ένας άσχετος τελείως να την έβλεπε δεν μπορεί με μια τορπιλάκατο ρώσικη με δύο τορπίλες απάνω και ένα κανονάκι μπροστά, Έρλικον ξέρω ‘γω, να βλέπεις εφτά Φλέτσερ μπροστά σου και να πας να τους κάνεις επίθεση να τους βουλιάξεις και με αεροπορία από πάνω. Αυτός λοιπόν είδε τα σάπια και ήτανε κοντά στην ακτή και όταν χτυπήθηκε ήτανε 100 μέτρα από την ακτή και γι’ αυτό σωθήκανε. Ο Λευτέρης ο συχωρεμένος, δεν ξέρω ας πούμε. Δεν ξέρω τι αισθανότανε εκείνη την στιγμή που πήγαινε ας πούμε …, αυτός πήγαινε και έβλεπε το θάνατο να έρχεται και πήγαινε εκεί, προχώραγε στο θάνατο. Γι’ αυτό σου λέω ότι είναι ήρωας. Γι’ αυτό σου λέω ότι έπρεπε το όνομα του να υπάρχει τουλάχιστον σε ένα καράβι. Άσχετα το τι έκανε. Άσχετα. Η απόδοση, για μένα, ενός αξιωματικού κρίνεται στον πόλεμο. Γι ‘αυτό γίναμε αξιωματικοί.
-. Πώς εκτιμάς Σταύρο ότι το Γ.Ε.Ν. όπως λες, δεν έχει τιμήσει ακόμα τον Τσομάκη; Γιατί; Για ποιον λόγο δεν τον έχει τιμήσει;
Τ. Δεν τον έχει τιμήσει … Κοίταξε, τους λόγους για τους οποίους δεν τον έχει τιμήσει δεν τους ξέρω. Ατομικά πιστεύω ότι όλοι όσοι επανήλθανε μετά βγάλανε απωθημένα για ορισμένους ανθρώπους. Ο Τσομάκης βέβαια δεν είχε να του βγάλουν τίποτα απωθημένα, δεν ήτανε … Ήτανε ένα καλό παιδί, φιλικός με όλους. Πιθανόν επειδή είχε εμπλακεί στο πραξικόπημα, αλλά αυτός δεν είναι λόγος για μένα. Δεν ήτανε λόγος. Έπρεπε να υπήρχε θάρρος γνώμης. Άσχετα αν ο κόσμος ήξερε σαν …, ότι έλαβε μέρος στο πραξικόπημα, ναι, εντάξει έλαβε μέρος. Αλλά εν συνεχεία πολέμησε και σκοτώθηκε για την πατρίδα του. Και σκοτώθηκε με ηρωικό τρόπο. Όρθιος. Και οι άλλοι γίνανε αρχιπλοίαρχοι και μπαίνανε κάτω από τα γραφεία. Αυτό ξέρω εγώ να πω.
-. Ο Παπαργύρης και ο ρόλος του στο πραξικόπημα με την κατάληψη της ΣΥΤΑ, του Κέντρου δηλαδή Επικοινωνιών της Κύπρου …
Τ. Ναι.
-. Γνωρίζεις εκεί ποιος ήτανε ο ρόλος του;
Τ. Ο Παπαργύρης ήτανε πλήρως ενημερωμένος, αφού ήτανε δίπλα στον Παπαγιάννη. Δεν έμεινε στον …, απ’ ότι ξέρω δεν έμεινε στον σταθμό που καταλάβανε των Τηλεπικοινωνιών. Αυτός ήτανε μαζί με τον Παπαγιάννη στο σπίτι του Αζίνα.
-. Το έχεις ακούσει για μια βαλίτσα με λεφτά στο σπίτι του Αζίνα;
Τ. Ναι. Ναι. Και να σου πω τη μόνη μου αλήθεια, πολύ πιστεύω ότι όντως μπορεί και να υπήρχε. Μπορεί και να υπήρχε και να εκλάπησαν αυτά τα λεφτά.
-. Και εσύ γιατί δεν πήγες με τους Εοκαβητατζίδες στην τράπεζα στην Αμμόχωστο;
Τ. Γιατί εγώ δεν ήξερα τι θα συμβεί. Ήμουνα ακόμα αξιωματικός και για μένα ήτανε ποταπό ας πούμε να γίνω κλέφτης. Δεν τα έβλεπα έτσι τα πράγματα τότε. Εγώ απλώς ήξερα ότι και στο πραξικόπημα και στον πόλεμο έκανα το καθήκον μου. Ούτε παραπάνω ούτε παρακάτω. Αυτά που έκανα τα έκανα υπακούοντας διαταγές και μάλιστα παρακούοντας διαταγές τις οποίες πιθανόν να είχανε θύματα. Από εκεί και πέρα δεν έκανα ούτε τίποτα παραπάνω ούτε τίποτα παρακάτω απ’ ότι διατάχθηκα.
-. Γνωρίζεις ότι ο Παπαγιάννης ζητούσε την επιστροφή του μετά το πραξικόπημα στη μεταπολίτευση; Καθώς και του Παπαργύρη και όχι άλλων όπως εσύ. Διότι κινδύνευε από τους Μακαριακούς;
Τ. Ναι.
-. Πως το εξηγείς;
Τ. Αυτό το πιστεύω. Αφού λάβανε μέρος, σκοτώσανε κόσμο. Δεν καταλαβαίνεις ότι το παν ήτανε …
-. Ο ίδιος και ο Παπαργύρης ήτανε υπεύθυνοι για σκοτωμούς ανθρώπων;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω. Αυτό δεν το ξέρω.
-. Ο Γερδικίωτης αναφέρει ότι …
Τ. Ο Γαρδικιώτης;
-. Ο Γερδικιώτης ο Νίκος, είναι δύο τάξεις πάνω από σένα.
Τ. Τον ξέρω. Τον ξέρω.
-. Αναφέρει ότι γνώριζε ότι εσύ ήσουνα μυημένος στο κίνημα. Το ξέρεις; Έχεις καμιά επαφή με τον Γερδικιώτη τότε;
Τ. Πιθανόν. Στο κίνημα, πιο κίνημα; Του Ναυτικού;
-. Ναι.
Τ. Το ’73. Ναι.
-. Ναι. Εξακολουθείς να είσαι βασιλόφρων; Ήσουνα βασιλόφρων τότε;
Τ. Ναι.
-. Γιατί Σταύρο;
Τ. Γιατί; Γιατί κοίταξε να δεις. Εμείς ανδρωθήκαμε με τη βασιλεία, μεγαλώσαμε με τη βασιλεία, μπήκαμε στο Ναυτικό με τη βασιλεία … Σαν θεσμός εντάξει δεν μου λέει τίποτα, ούτε σαν πρόσωπο. Απλώς δεν μπορώ να πω ότι είμαι αντίθετος με τη βασιλεία. Αλλά με αυτές τις αρχές μεγαλώσαμε. Όρκο στον βασιλιά δώσαμε.
-. Γιατί πιστεύεις ότι ο αποκαλούμενος φάκελος της Κύπρου δεν ανοίγει;
Τ. Γιατί θα έπρεπε να κλειστούνε πρώτα φυλακή αυτοί που θέλουνε να τον ανοίξουνε.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Ποιοι; Ε ποιοι τώρα.
-. Εγώ θέλω να ανοίξει ο φάκελος της Κύπρου.
Τ. Κι εγώ θέλω να ανοίξει. Εγώ πήγα δύο φορές και έδωσα κατάθεση στην Βουλή.
-. Τι είπες σ’ αυτήν την κατάθεση;
Τ. Θα σου πω.
-. Την έχεις;
Τ. Βεβαίως είναι στα αρχεία της Βουλής.
-. Εσύ την έχεις;
Τ. Εγώ όχι. Αλλά μπορώ μου φαίνεται να την πάρω. Εγώ όταν πήγα να κάνω κατάθεση … Τώρα θα σου πω για τους δημοσιογράφους και το κλίμα τότε της εποχής, παρ’ όλο που ήτανε το ’81. Κάπου εκεί ήτανε.
-. ’87.
Τ. Όχι, θα σου πω πότε.
-. Το ’87 …
Τ. Α ναι ήτανε ’85 – ’86 κάπου εκεί. Γιατί ήμουνα στην Κέρκυρα τότε ... Λοιπόν πήγα στη Βουλή. Εγώ τέτοια πράγματα δεν είχα ξαναζήσει, τέτοιες ας πούμε καταστάσεις και τα λοιπά. Καταρχήν περιμένανε απ’ έξω καμιά δεκαπενταριά δημοσιογράφοι. Οι οποίοι αρχίσανε τις ερωτήσεις και βέβαια εγώ τους είπα ότι «Παιδιά δεν σας λέω τίποτα διότι ότι σας λένε εσάς γράφετε τα αντίθετα.» Και θα σου πω με έναν δημοσιογράφο τι έγινε. Μπήκα μέσα. Ήτανε καμιά τριανταριά, τριάντα έως πενήντα βουλευτές από τη μία μεριά και από την άλλη μεριά ήτανε το προεδρείο. Κι εμείς καθόμαστε σε ένα έδρανο μεταξύ αυτών, σε στυλ ιεράς εξέτασης. Για καλή μου τύχη στα μπροστινά καθίσματα καθότανε ο Βασιλειάδης ο δικός μας σαν βουλευτής. Ο οποίος ήξερε τον πατέρα μου και όταν άκουσε το όνομα, γιατί ήτανε στα πρώτα έδρανα, μου λέει «Ταβλαρίδη; Ποιανού Ταβλαρίδη; Του Βασίλη;» λέω «Μάλιστα.»
-. Τι ήτανε ο πατέρας σου Σταύρο;
Τ. Ήτανε αρχικελευστής.
-. Στο πολεμικό Ναυτικό.
Τ. Ναι. Ανθυπασπιστής, ναι. Στο πολεμικό Ναυτικό. Και μάλιστα του είχανε πει τότε ότι «Έλα ρε Ταβλαρίδη τώρα, θα πάει ο γιος σου μάχιμος. Τώρα εσύ υπαξιωματικός και θα πάει ο γιος σου μάχιμος.» Και προσπαθούσε να με πείσει να δηλώσω μηχανικός. Του είχα πει ‘Εντάξει’ και πηγαίνοντας στο Γ.Ε.Ν. να δώσουμε τα χαρτιά στο περίπτερο απ’ έξω πήρα την αίτηση και την άλλαξα και την έκανα μάχιμος.
-. Πως ερμηνεύεις το … Ποιοι τον πίεσαν να δηλώσεις να γίνεις μηχανικός; Και γιατί τον πίεζαν γι’ αυτό;
Τ. Γιατί δεν δικαιολογούσανε γιος υπαξιωματικού να γίνει αξιωματικός.
-. Γιατί;
Τ. Το κατεστημένο.
-. Υπονοείς ότι υπήρχαν διακρίσεις μεταξύ υπαξιωματικών και αξιωματικών;
Τ. Έτσι.
-. Αυτό πως το βίωνες σαν γιος ενός υπαξιωματικού;
Τ. Αυτό το βίωνα … Η δικιά μου συμπεριφορά προς τους υπαξιωματικούς, τους καλούς υπαξιωματικούς, ήτανε ισότιμη με τη συμπεριφορά μου απέναντι των αξιωματικών. Από εκεί και πέρα η συμπεριφορά άλλων αξιωματικών προς τους υπαξιωματικούς πιθανόν να ήτανε διαφορετική. Αλλά αυτό δεν ήτανε δίκια μου δουλειά και ούτε μπορούσα να το αλλάξω. Αλλά ότι υπήρχε διαφορά συμπεριφοράς μεταξύ αξιωματικών και υπαξιωματικών υπήρχε. Γιατί γελάς;
-. Τι έγινε στην επιτροπή Βουλής;
Τ. Α μου λέει «Μη φοβάσαι, πες την αλήθεια και εντάξει.» Γιατί στην αρχή που με είδε και εγώ ήμουνα …, όχι τρομοκρατημένος αλλά ήμουνα σοκαρισμένος. Να έχεις πενήντα άτομα από τη μια μεριά, το προεδρείο από την άλλη, με κίνδυνο … Γιατί τότε αυτό είχε κυκλοφορήσει αν βρεθούμε ας πούμε υπαίτιοι θα πάμε φυλακή. Θα γίνουν δικαστήρια στη συνέχεια και θα πάμε φυλακή. Και μάλιστα εγώ είχα, να σου πω την αλήθεια, όταν ταξίδευα είχα έναν λογαριασμό έξω και τον είχα αφήσει έξω και είχα πει στην γυναίκα μου ότι εάν καμιά φορά χρειαστεί θα την κοπανήσω και θα πάω στο εξωτερικό να πάω να μείνω. Προκειμένου να με συλλάβουνε εδώ και να με κλείσουνε φυλακή για πράγματα τα οποία δεν φταίω ας πούμε, δεν κάθομαι να πάω φυλακή. Εν πάση περιπτώσει πάμε εκεί κι αρχίσανε οι βουλευτές και μου κάνανε μια ερώτηση, την μόνη ερώτηση που θυμάμαι έτσι ήτανε αυτουνού του ΠΑΣΟΚ του Λιβανού. Σηκώθηκε ο Λιβανός απάνω και λέει «Μπορώ να σας ρωτήσω κάτι κύριε Ταβλαρίδη;» λέω «Μάλιστα.» Λέει «Στην Κύπρο γιατί πήγατε; Για τα λεφτά ή για την πατρίδα; Γιατί …» λέει «… εσείς χτυπήσατε την Πάφο …» και ξέρω ‘γω και κάτι τέτοια. Του λέω … Είπα εγώ στον πρόεδρο «Μπορώ να κάνω μία ερώτηση στον κύριο;» Μου λέει «Ναι κάνε.» Λέω «Φαντάρος έχετε πάει;» Μάλιστα το είχε παρεξηγήσει ο πρόεδρος και μου λέει «Τι ερώτηση …» «Όχι, άλλο θέλω να τον ρωτήσω. Δεν με ενδιαφέρει εάν έχει πάει φαντάρος. Απλώς θέλω να ξέρω εάν έχει πάει φαντάρος.» Μου λέει «Ναι.» «Εάν κατά την διάρκεια μιας πολεμικής επιχείρησης σας δώσει μια διαταγή ο διοικητής σας και εσείς δεν την εφαρμόσετε, ξέρετε τι θα πάθετε; Θα τραβήξει το πιστόλι και θα σας σκοτώσει. Και θα έχει απόλυτο δίκιο. Όμως εγώ ό,τι έκανα στην Κύπρο το έκανα επειδή έλαβα διαταγές. Παράνομο δεν έκανα τίποτα. Ούτε ραδιοφωνικό σταθμό βομβάρδισα ούτε τίποτα.» Εν πάση περιπτώσει σε κάποια στιγμή μου λέει ο πρόεδρος «Απ’ ότι βλέπω κύριε Ταβλαρίδη και τα φύλλα ποιότητος …» Του λέω «Με συγχωρείτε κύριε πρόεδρε εδώ ήρθαμε να εξετάσουμε τα φύλλα ποιότητός μου τα προηγούμενα χρόνια ή … Αυτό που λέτε είναι υπέρ μου. Γιατί τα κακά φύλλα ποιότητος είναι επί εποχής χούντας. Αλλά εκτός τούτου δεν ήρθαμε εδώ για να εξετάσουμε τα φύλλα ποιότητος, εδώ ήρθαμε να εξετάσουμε τι έγινε στην Κύπρο. Και σας ρωτάω …» του λέω εγώ «…εάν μας βρείτε ενόχους πιθανόν εσείς θα μας κλείσετε φυλακή. Εάν εμένα με βρείτε αθώο θα με επαναφέρετε στο Ναυτικό;» Και λέει ο πρόεδρος «Αρκετά.» Πήγα δύο φορές και έδωσα κατάθεση. «Αρκετά. Αρκετά.» Την ώρα που έβγαινα λοιπόν από την κατάθεση είχανε φύγει όλοι οι δημοσιογράφοι και ένας περίμενε. Και να με έχει πάρει από πίσω όλη τη Βασιλίσσης Σοφίας «Σας παρακαλώ κύριε Ταβλαρίδη πέστε μου …» «Ρε παιδί μου …» του λέω «… άλλα σας λένε και άλλα γράφετε.» Μου λέει «Έχετε τον λόγο μου, ό,τι μου πείτε θα το γράψω.» Του λέω «Εντάξει. Θα σου πω ορισμένα πράγματα και εάν αύριο το πρωί τα γράψεις έλα μετά να σου πω τι έγινε στην Κύπρο.» Και του είπα ας πούμε ότι έγινε αυτό, αυτό, αυτό. Όχι λεπτομέρειες, χονδρικά. Και την άλλη μέρα το πρωί τα έγραψε. Τα έχω όλα, αποκόμματα από εφημερίδες έχω πολλά. Τα έγραψε. Και περίμενα τηλέφωνο του να με πάρει να του εξιστορήσω τι έγινε στην Κύπρο. Αφού πέρασε καμιά δεκαπενταριά είκοσι μέρες και δεν με πήρε τηλέφωνο, τον πήρα εγώ. Και του λέω «Τι έγινε; Δεν με πήρες τηλέφωνο. Περίμενα να με πάρεις τηλέφωνο.» «Άστε τα κύριε Ταβλαρίδη. Εντάξει. Ξεχάστε το.» Δηλαδή κανένας δεν ήθελε να μάθει.
-. Ποιος δημοσιογράφος ήτανε;
Τ. Λυκαυγής μου φαίνεται. Του λέω … Τι θέλω να σου πω; Αποδεικνύεται ότι κανένας δεν ήθελε να μάθει την αλήθεια για την Κύπρο. Πόσο πολύ βαρύνονται αυτοί οι πολιτικοί.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Αυτοί που ήτανε το ’74.
-. Ποιοι δηλαδή;
Τ. Καραμανλής, ο Μαύρος, όλοι αυτοί. Η εκεχειρία Αντώνη κράτησε δεκαπέντε ημέρες, δεκατέσσερις ημέρες. Την εικοστή τρίτη Ιουλίου έγινε η εκεχειρία και η δεύτερη εισβολή έγινε δεκατέσσερις Αυγούστου το πρωί. Είναι είκοσι τόσες μέρες. Σ’ αυτές τις είκοσι τόσες μέρες οι Τούρκοι αποβίβαζαν στρατό, πυρομαχικά, εφόδια, τα πάντα. Σ’ αυτό το μικρό προγεφύρωμα που είχανε. Το οποίο το επεξέτειναν στην διάρκεια … Η Κυρήνεια κατελήφθη κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας. Το προγεφύρωμα διευρύνθηκε κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας. Και από ότι έχω ακούσει, επειδή οι συνομιλίες γινόντουσαν τηλεφωνικά μέσω Ο.Τ.Ε. – δεν υπήρχανε τότε οι απευθείας γραμμές – και επειδή στον Ο.Τ.Ε. είχανε μείνει δικοί μας υπαξιωματικοί, σε τηλεφωνική επικοινωνία Κληρίδη – Καραμανλή του έλεγε ο Κληρίδης του Καραμανλή ότι «Κύριε πρόεδρε εδώ οι Τούρκοι αποβιβάζουνε στρατό, πυρομαχικά και τα λοιπά. Εσείς δεν θα στείλετε κάτι κάτω στην Κύπρο;» Και του έλεγε ο Καραμανλής «Δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. Μη φοβάσαι.» Και όταν έγινε η εισβολή …
-. Αυτά από πού τα έμαθες Σταύρο; Από πού τα έμαθες; Και πες μου εάν όταν λες οι δικοί μας υπαξιωματικοί εννοείς τον Μητρόπουλο που ήτανε στη ΣΥΤΑ για τις σαράντα μέρες μετά το πραξικόπημα.
Τ. Ναι.
-. Αυτόν εννοείς;
Τ. Όχι, ήτανε και κάποιος άλλος μου φαίνεται. Δεν ξέρω ποιος άλλος ήτανε, δεν θυμάμαι.
-. Και λες σήμερα ότι από αυτούς τους ανθρώπους που ακούγανε τις συνομιλίες μεταξύ Κυπρίων πολιτικών και του Καραμανλή έμαθες την …
Τ. Πιθανόν.
-. Έμαθες την ομιλία μεταξύ Κληρίδη και Καραμανλή. Η οποία είναι ποια;
Τ. Η οποία είναι αυτά που σου είπα. Ότι του έλεγε ο Κληρίδης ότι «Εδώ αποβιβάζουνε οι Τούρκοι στρατό, φέρνουνε εφόδια και τα λοιπά και εσείς δεν στέλνετε τίποτα.» και του είπε ο Καραμανλής «Μην φοβάσαι. Δεν πρόκειται να γίνει άλλη εισβολή.» Και την ημέρα που έγινε η εισβολή τον πήρε ο … Αυτά που σου λέω τα έχω ακούσει, δεν τα έχω ακούσει με τ’ αυτιά μου. Τον πήρε ο Κληρίδης στο τηλέφωνο και του λέει «Γιατί δεν με αφήσατε να αυτοκτονήσω; Διότι κορόιδεψα τον Κυπριακό λαό.» Διότι στην δεύτερη εισβολή οι Τούρκοι κάνανε περίπατο. Ξέρεις τι κάνανε; Όταν φτάσανε απ’ έξω από την Αμμόχωστο … Καταρχήν η Αμμόχωστος δεν έπρεπε να καταληφθεί. Εάν υπήρχαν δέκα πολίτες μέσα στην Αμμόχωστο οι Τούρκοι δεν θα την καταλαμβάνανε, δεν ήτανε στα σχέδια. Ξέρεις τι κάνανε οι Τούρκοι; Είδα εγώ συνταγματάρχη του Στρατού, τρελό … Στο τρελοκομείο ακόμα. Διότι είχανε κάνει ορισμένα ορύγματα στο δρόμο από Λευκωσία προς Αμμόχωστο με κάτι ΠΑΟ που είχανε ξέρω ‘γω για ν’ αναχαιτίσουνε τα Τουρκικά τανκς. Οι Κύπριοι, θέλανε τους Έλληνες αξιωματικούς μπροστά. Αυτός δε τι έκανε; Πήγε μπροστά στο πενήντα μέτρα σε κάτι θάμνους δεξιά και τους είχε πει «Θα περιμένετε και μόλις κάνω έτσι το χέρι μου θα βαρέσετε με τα ΠΑΟ τα τανκς τα οποία πλησιάζανε.» Πήγε ο άνθρωπος εκεί και την ώρα που έκανε έτσι δεν άκουσε τίποτα και γυρίζει πίσω και την είχανε κοπανήσει όλοι τρέχοντας. Οι δε Τούρκοι δεν τους σκοτώσανε τους Έλληνες, τους πατήσανε με τα τανκς και αυτά τα έβλεπε αυτός γιατί δεν τον είδανε. Ήτανε πιο εκεί ας πούμε. Και όταν πήγα εγώ … Αυτά δεν τα είδα, τον είδα όμως τον ίδιο τον άνθρωπο με τα μάτια μου όταν πήγα στη Λεμεσό στη στρατιωτική διοίκηση εκεί πέρα, διότι ήξερα κάποιον και βλέπω έναν μέσα να τραβάει τα μαλλιά του, να κλαίει με ξηλωμένα τα γαλόνια, «Τι είναι αυτός ρε παιδιά;» «Σταμάτα ρε Σταύρο έγινε αυτό και αυτό.» Κι αυτός ο άνθρωπος ήτανε του τρελοκομείου, τρελάθηκε από αυτά που είδε. Λοιπόν και όταν έγινε η δεύτερη εισβολή δεν υπήρχε, δεν είχε έρθει … Κάνανε τη μαλακία και στείλανε … Οι Τούρκοι έχε υπ’ όψιν σου ότι αν στις είκοσι Απριλίου έφευγε μια μοίρα φάντομ που είχαμε εμείς και δεν είχανε αυτοί και κατέβαινε στην Κύπρο δεν θα γινότανε τίποτα.
-. Είκοσι Ιουλίου;
Τ. Ναι. Θα είχε βουλιάξει όλο τον Τουρκικό στόλο. Αυτά δε που λένε οι πολιτικοί … Γιατί σε κάποιο σημείο αναγκάζεσαι να υπερασπιστείς την 21η Απριλίου. Το 1974 … Αυτά πρέπει να τα ξέρεις και σύ και πρέπει να τα ξέρει πολύς κόσμος. Απλώς ίσως να μην θέλουνε να τα παραδεχτούνε. Στις είκοσι Ιουλίου εμείς είχαμε μια μοίρα φάντομ, οι Τούρκοι δεν είχανε καμία. Είχαμε τέσσερις κομπαντάντ, οι Τούρκοι δεν είχανε καμία. Είχαμε τα τέσσερα υποβρύχια τα γερμανικά που τρέχανε κάτω από το νερό τριάντα μίλια. Καράβι της εποχής εκείνης που κυκλοφορούσε στην Μεσόγειο δεν υπήρχε περίπτωση να τα εντοπίσει. Ήταν τα υποβρύχια που ξεκινήσανε να πάνε στην Κύπρο και θα τους είχανε ξεκληρίσει όλους, αλλά τα γύρισε πίσω ο Αραπάκης.
-. Γιατί τα γύρισε πίσω;
Τ. Γιατί; Αστο να μην πούμε βαριές κουβέντες.
-. Ναι αλλά …
Τ. Δεν κάνει. Δεν κάνει. Δεν κάνει. Αυτό το ξέρει ο ίδιος. Πάντως το ότι γύρισε πίσω τα … Δηλαδή για μένα, για μένα μετά την επανάσταση του ’21 η μόνη περίοδος που μπορούσε η Ελλάδα να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη και τις χαμένες πατρίδες ήτανε τότε, το ’74. Κι αυτό το λέω και το πιστεύω.
-. Η ΕΟΚΑ Β Σταύρο πολέμησε στην εισβολή;
Τ. Βεβαίως.
-. Πως; Στους θύλακες;
Τ. Στους θύλακες. Οι θύλακες δεν ήτανε λίγο πράγμα. Οι θύλακες ήτανε εξοπλισμένοι με τα τελειότερα όπλα. Όπως και το εφεδρικό, τα τσέχικα τα καλάζνικοφ τα είχε το εφεδρικό και δεν τα είχε ο Κυπριακός στρατός.
-. Από τότε και μετά σε απείλησαν ποτέ Κύπριοι Μακαριακοί ή οι άλλοι;
Τ. Κοίταξε να δεις, ίσως και στην Κύπρο εγώ προσωπικά, ίσως και αυτοί οι οποίοι … Ακόμα και αυτοί στην Πάφο οι οποίοι δώσανε καταθέσεις και με κατηγορήσανε και τα λοιπά, κατά βάθος πιστεύω ότι ξέρανε ότι εγώ δεν έκανα τίποτα. Δηλαδή οι Παφίτες ξέρανε ότι εγώ δεν βομβάρδισα τον ραδιοφωνικό σταθμό. Οι Παφίτες ξέρανε ότι εγώ δεν βομβάρδισα την πόλη. Απλώς αυτά τα είπανε καθοδηγούμενοι ή από δεν ξέρω τι κίνητρα. Αλλά οι ίδιοι κατά βάθος ξέρανε και γι’ αυτό δεν δέχτηκα ποτέ απειλές από κανέναν. Εκτός από την περίοδο εκείνη που σου είπα πριν φύγω.
-. Είναι τίποτα που έπρεπε να το κουβεντιάσουμε και δεν το συζητήσαμε;
Τ. Δεν ξέρω τι να σου πω. Δεν θυμάμαι και τι συζητήσαμε. Είπαμε τόσα πολλά. Απλώς εσύ αν έχεις ορισμένες ερωτήσεις ή απορίες για το τι έγινε κάτω, πολύ ευχαρίστως …δεν τα έχω πει εγώ. Απλώς το βιβλίο σου ήτανε η τελευταία σπίθα που δημιούργησε την έκρηξη πια. Δεν αντέχω άλλο τριάντα τόσα χρόνια ας πούμε ν’ ακούω όλα αυτά τα πράγματα. Και να γράφονται όλα αυτά τα πράγματα. Βέβαια, σου λέω, τα πρώτα χρόνια δεν υπήρχε τρόπος άμυνας. Ήταν τόσο αγριεμένος ο κόσμος που δεν υπήρχε τρόπος άμυνας. Απλώς όπου μπορούσα έλεγα ορισμένα πράγματα. Τουλάχιστον απ’ ότι πιστεύω το όνομα μου στο Ναυτικό είχε αποκατασταθεί εδώ και καιρό ας πούμε................
ΤΑΒΛΑΡΙΔΗΣ Γ΄ΜΕΡΟΣ
(Βασιλόφρονες, Κίνημα Βασιλιά, Αξιωματικοί...)
-. Σταύρο, δεν εκτιμάς το γεγονός ότι προβάλλεται, σωστά και δίκαια, το ότι σε είχανε ενημερώσει για το κίνημα του Ναυτικού και δεν το είπες σε κανέναν, όπως θα περίμενε κανείς, που πίστευε ότι ήσουνα υπέρ της 21ης Απριλίου; Επίσης δεν εκτιμάς το γεγονός ότι προβάλλεται όλη η εκτίμηση που έχει ο Γουλέας για σένα πάνω σ’ αυτό το θέμα αλλά και στον ρόλο σου στην Κύπρο; Μήπως είσαι λίγο υπερβολικός με το βιβλίο;
Τ. Σαν τι δηλαδή;
-. Γιατί δεν έχεις προσέξει τι είναι γραμμένο για σένα;
Τ. Όχι, έχω προσέξει. Και μάλιστα έχω προσέξει σε ένα σημείο που γράφεις ότι ‘Είναι απορίας άξιο γιατί ο Γουλέας προσπαθεί να υπερασπιστεί τον Ταβλαρίδη. Δεν υπήρχε ιδιαίτερος λόγος.’ Απλώς ο Γουλέας, χωρίς να με επηρεάζει ούτε να με ενδιαφέρει τι ρόλο έπαιξε τότε, ο Γουλέας ήτανε άντρας και έλεγε τα πράγματα ως είχαν.
-. Αυτά που είπαμε σήμερα μπορώ εγώ να τα χρησιμοποιήσω σε περίπτωση επανέκδοσης του βιβλίου;
Τ. Βεβαίως και μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις. Γι’ αυτό ήρθα να σου τα πω. Και όποιος έχει αντίρρηση για ότι είπα να έρθει να ζητήσει το λόγο από εμένα.
-. Είπες ότι έχεις αρχείο. Θα μου δώσεις αντίγραφο;...Θα μου δώσεις ένα αντίγραφο από αυτά που λες;
Τ. Βεβαίως. Βεβαίως. Αλλά όχι τώρα. Αυτά πρέπει …
-. Λες ότι δεν ήσουνα χουντικός ποτέ;
Τ. Ναι, δεν ήμουνα.
-. Δηλαδή τι ήσουνα;
Τ. Τι ήμουνα; Αξιωματικός του Ναυτικού. Αξιωματικός του Ναυτικού με ότι αυτό συνεπάγεται. Αξιωματικός του Ναυτικού. Όταν όμως σου λέγανε τότε «Έλα ρε και τι τον θες το Βασιλιά; Βασιλιάς, θα γίνει το παιδί του, διάδοχος που μπορεί να είναι και μαλάκας, θα τον έχεις Βασιλιά …» Μα τώρα το ενενήντα τοις εκατό της Βουλής είναι γιοι, ανίψια, ανιψιές … ε κάτσε ντε. Δηλαδή αυτά που λέγαμε τα κάνουμε εμείς οι ίδιοι; Είναι δυνατόν τώρα σε δύο τετραετίες, οι οποίες στην ουσία είναι έξι χρόνια, να βγάλει σύνταξη ο βουλευτής και ο άλλος να δουλεύει τριάντα πέντε χρόνια και να μην μπορεί να βγάλει σύνταξη;
-. Στις 13 Δεκέμβρη του ’67 που ήσουνα; Και τι έκανες;
Τ. Ήμουνα στο ΜΑΡΙΔΑΚΗ με κυβερνήτη τον Λαφογιάννη. Τον Λαφογιάννη... Ο Λαφογιάννης δεν ήτανε εκεί εκείνη την ημέρα ας πούμε και ήθελα να πάρω το καράβι να φύγω. Κοίταξε να δεις είτε …, δεν ξέρω ας πούμε. Αυτό είναι για μένα εκείνη την εποχή, στις δεκατρεις Δεκεμβρίου, η συμπεριφορά του Κολυβοδιάκου για μένα ήτανε απαράδεκτη. Όταν φτάνεις σε ένα βαθμό και έχεις ορισμένα πιστεύω δεν μπορείς να τα αλλάξεις λόγω των καταστάσεων.
-. Γιατί αναφέρεις ειδικά τον …
Τ. Τον είχαμε κυβερνήτη και ήμασταν μαζί με τον Γουλέα. Αν βρεις τον Γουλέα και μιλήσετε μαζί θα σου το πει. Και ξεκινάμε με το πραξικόπημα, το ’67 ήτανε; Εκείνη την εποχή στο ‘ΜΑΡΙΔΑΚΗ ήμουνα ή εκεί; Τότε με τον Ροζάκη.
-. Ο Ροζάκης ήτανε στο (…).
Τ. Μπράβο και ξεκινάμε και στον δρόμο πηγαίνοντας για Θεσσαλονίκη λέει ο Κολυβοδιάκος, μας φωνάζει στο καρέ και λέει «Ο Βασιλιάς έκανε αντιπραξικόπημα. Όποιος είναι εναντίον του Βασιλέως να πάει να κλειστεί στο δωμάτιο του.» Και φωνάξαμε όλοι ‘Ζήτω ο Βασιλιάς’. Όταν εν συνεχεία άκουγες ότι δεν πάει καλά, φωνάζει τον πρώτο μηχανικό, κάνει κράτη τη μία μηχανή λέει ότι έχει βλάβη …
-. Ποιον δηλαδή;
Τ. Δεν θυμάμαι ποιον. Εμείς ήμαστε τότε νέοι μωρέ, τι ήμασταν; Σημαιοφόροι ήμαστε. Σημαιοφόροι αρχαίοι ξέρω ‘γω... Το ’65 βγήκαμε. Κάτσε ντε. Δύο ετών σημαιοφόροι ήμαστε, τι να ξέρουμε. Δεν θυμάμαι κιόλας. Και πηγαίναμε και μείναμε πίσω από τον άλλο στόλο. Και όταν ήρθε πια το τελικό ότι ο βασιλιάς την κοπάνησε, έφυγε ας πούμε, μας ξαναφωνάζει στο καρέ και λέει «Κύριοι η επανάσταση νίκησε. Ζήτω η επανάσταση.» Και μάγκωσα ένα τασάκι να του το σφυρίξω στο κεφάλι και με κράτησε ο Γουλέας.
-. Πάλι με τον Γουλέα ήσασταν;
Τ. Ναι. Και με κράτησε ο Γουλέας. Και λέω, ας πούμε τώρα εγώ, ότι όταν είσαι σε ένα βαθμό τέτοιο, αντιπλοιάρχου – πλοιάρχου, δεν μπορείς να αλλάζεις από τη μία μέρα στην άλλη. Δηλαδή από βασιλικός να γίνεσαι αντιβασιλικός, από χουντικός να γίνεσαι δημοκρατικός και από δημοκράτης …
-. Όταν λες για τους βασιλόφρονες που ήτανε χουντικοί και μετά γίνανε αντιχουντικοί και μετά πάλι χουντικοί και μετά δεν ξέρω τι, ποιους εννοείς;
Τ. Τον Παπά. Υπήρχε μεγαλύτερος βασιλικός από τον Παπά; Τον Παπά λέω.
-. Ο Παπάς εν τούτου στις δεκατρεις του Δεκέμβρη …
Τ. Ναι;
-. … κινείται υπέρ του βασιλιά.
Τ. Ναι.
-. Πριν τις 13 του Δεκέμβρη δεν κινείται υπέρ της χούντας.
Τ. Κοίταξε να δεις όλοι αυτοί που έλαβαν μέρος και στο τότε και στο μετέπειτα υποτίθεται αντικίνημα ή κίνημα εναντίον της χούντας, δεν ήτανε ποτέ με την χούντα. Εμφανώς. Κοίταξε να δεις μην ξεχνάς το εξής, γιατί κι εσύ αξιωματικός ήσουνα τότε και τα ξέρεις. Μην ξεχνάς πόσος ήτανε ο μισθός του αξιωματικού, μην ξεχνάς πως έβλεπε ο έξω κόσμος τους αξιωματικούς, μην ξεχνάς ότι έπρεπε να πας στην αποθήκη να πάρεις ένα κιλό ζάχαρη κι ένα κιλό καφέ κάθε μήνα και ο Παπαδόπουλος τα έκανε και τα έπαιρνε σε λεφτά και γίνανε μετά τα συσσίτια και τα λοιπά …
-. Όχι δεν τα ξέρω αυτά που λες, τι είναι αυτά που λες; Δεν τα καταλαβαίνω.
Τ. Τότε εμείς δεν παίρναμε τροφοδοσία σε λεφτά.
-. Αλλά τι παίρνατε;
Τ. Όχι. Τροφοδοσία έπαιρνες ένα κιλό ζάχαρη, μισό κιλό καφέ, πέντε κιλά μακαρόνια … Α δεν τα θυμάσαι.
-. Εννοείς την τροφοδοσία των αξιωματικών συνολικά στο πλοίο;
Τ. Μπράβο.
-. Όχι ότι ο καθένας πήγαινε και έπαιρνε από την αποθήκη ένα κιλό ζάχαρη και τα λοιπά;
Τ. Η τροφοδοσία αυτή πήγαινε στο καράβι και από αυτό έτρωγες, έτρωγα και τρώγανε και άλλοι. Και ήρθε ο Παπαδόπουλος και είπε «Ρε παιδιά όχι. Πάρτε τα λεφτά στο χέρι, φτιάξτε εσείς συσσίτια δικά σας και ό,τι τρώει ο καθένας το πληρώνει.»
-. Τι εννοείς με αυτό; Ότι;
Τ. Εννοώ ότι για τους αξιωματικούς γενικά …
-. Τους ευνόησε η δικτατορία.
Τ. Μπράβο.
-. Γνωστό είναι.
Τ. Τους ευνόησε σε πρώτη φάση, ασχέτως αν μετά άρχισε και έκανε διάφορες κουταμάρες τις οποίες δεν τις ανεχότανε ο κόσμος.
-. Σταύρο ο ρόλος των βασιλοφρόνων στη διάρκεια της δικτατορίας ποιος ήτανε; Ήτανε υπέρ ή κατά της δικτατορίας;
Τ. Αυτό δεν το ξέρω.
-. Πως δεν το ξέρεις. Αφού πριν ανέφερες ονόματα. Ανέφερες τον Μαρώτη. Τι ήτανε ο Μαρώτης;
Τ. Ο Μαρώτης ήτανε ... ρε παιδάκι μου. Και απεδείχθη εκ των πραγμάτων. Το τι είναι ο καθένας δεν μπορείς να το κρίνεις κατά την διάρκεια της ζωής του. Θα το κρίνεις στο τέλος. Δηλαδή πώς να σου πω, όταν εγώ τελειώσω τη ζωή μου κατά κάποιο τρόπο, τότε θα κριθώ για το τι ήμουνα, τι έκανα, τι αύτωσα … Ο Μαρώτης, ο Μαρώτης ποιος ο λόγος ας πούμε να κρίνει και να πάει να μπλέξει με τον Παπανδρέου και να κάνει δηλώσεις ότι βασανίστηκε; Ποιος βασανίστηκε; Ο Μαρώτης βασανίστηκε; Τον Μαρώτη τον είδα εγώ εν συνεχεία. Όταν ήμουνα στο εμπορικό Ναυτικό πήγαμε στην Κοπεγχάγη με το κρουαζιερόπλοιο και γινότανε μια δεξίωση στην πρεσβεία. Και μου λέει ο καπετάνιος «Δεν υπάρχει (κανείς) Ποιος να πάει από εμάς τώρα; Εσύ είναι συνηθισμένος σ’ αυτά, πήγαινε εσύ …» μου λέει. «Εντάξει θα πάω.» Και με το που μπαίνω μέσα στη πρεσβεία εκεί, κάνω έτσι και βλέπω τον Μαρώτο. «Που είσαι ρε Σταύρο …» αγκαλιές φιλιά και τα λοιπά. Βγήκαμε έξω, με πήγε στο σπίτι του.
-. Τον Γκαλβάο που λέγαμε;
Τ. Τον Γκαλβάο. Ο Γκαλβάο, εσύ δεν το θυμάσαι, εγώ το θυμάμαι γιατί …, μια τάξη είμαι απάνω από σένα; Μια τάξη. Τέλος πάντων εγώ το θυμάμαι καλύτερα. Ο Γκαλβάο στην Νορβηγία όταν ήμασταν εκπαιδευτικό ταξίδι, αν θυμάσαι τον είχανε κουρέψει μαζί με τον Δαμηλάτη. Δεν τα πρόλαβες εσύ αυτά. Δεν τα πρόλαβες. Είχανε πάρει κάτι γκόμενες και μείνανε έξω παραπάνω από την κανονισμένη ώρα και τους κουρέψανε γουλί, δεν ξαναβγήκανε στη … Ο Γκαλβάο από τότε έλεγε ότι «Εγώ θα κάνω γάμο με πλούσια γυναίκα.»
-. Με πλούσια ή αριστοκράτισσα;
Τ. Το αριστοκράτισσα είναι του κώλου τα εννιάμερα. Με πλούσια. Όταν γινόντανε οι δεξιώσεις στη σχολή και ερχότανε ο Κωνσταντίνος σαν διάδοχος με την Ειρήνη και την Σοφία … Η Ειρήνη ήτανε ας πούμε λιγάκι ασχημούλα. Αναγκαζότανε και τις έπαιρνε και τις δύο και έφευγε επειδή δεν σταμάταγε ο Γκαλβάο να ζητάει την Ειρήνη σε χορό συνέχεια. Και πήγαινε και έλεγε «Με την άδεια σας.» «Ναι.» τι να του έλεγε. Τη χόρευε, την άφηνε και μετά στον επόμενο χορό ξαναπήγαινε. Οπότε τους έλεγε ο Κωνσταντίνος «Κορίτσια πάμε.» τις έπαιρνε και φεύγανε. Ο Γκαλβάο το είχε βάλει σκοπό της ζωής του να αποκατασταθεί. Το πέτυχε.
-. Παντρεύτηκε δηλαδή;
Τ. Και βέβαια παντρεύτηκε. Δεν ξέρει τι έχει αυτή. Όταν πήγαμε μετά που φύγαμε από την πρεσβεία και πήγαμε στο σπίτι του, έμπαινες μέσα σε μια έκταση δεκαπέντε - είκοσι στρεμμάτων και στην μέση ήτανε ο Πύργος του Γκαλβάο και μετά με πήγε και στο εξοχικό. Ο Γκαλβάο!
-. Πάντως στράφηκε κατά της χούντας στο εξωτερικό.
Τ. Στο εξωτερικό;
-. Με τον Αντρέα που ήτανε.
Τ. Ναι, ναι. Όλοι στραφήκανε εναντίον της χούντας. Εσύ δε μου λες, προσωπικά εσύ, ξέρεις κανέναν αντιστασιακό εκτός από τον Παναγούλη; Εγώ σαν αντιστασιακό μόνο τον Παναγούλη παραδέχομαι. Κανέναν άλλον. Το να πας να βάλεις βόμβες στο άγαλμα του Τρούμαν και να σκοτώσεις τον χωροφύλακα, ξέρω ‘γω τι σκοτώθηκε … Αυτό το κάνουνε και τώρα οι τρομοκράτες. Ο Παναγούλης ήτανε ο μόνος αληθινά αντιστασιακός.
-. Από το Ναυτικό συναδέρφους οι οποίοι στράφηκαν κατά της χούντας με τα κινήματα που ανέφερες, 13 του Δεκέμβρη το ’67, τον Ιούλη του ’73, αυτούς πως τους έβλεπες;
Τ. Κοίταξε να δεις. Να αρχίσω από εσένα; Ν’ αρχίσω από σένα.
-. Εγώ δεν σε ρώτησα για μένα αλλά άμα θες πες.
Τ. Αρχίζω από εσένα. Εσύ έκανες ότι έκανες. Εγώ νομίζω κατά τη γνώμη μου ότι … Δεν ξέρω αυτό το συμπέρασμα το έβγαλα αργότερα βέβαια, μαθαίνοντας και μην ξέροντας αν είναι αλήθεια ότι είχες επαφές … Η γυναίκα σου είναι κόρη κάποιου στελέχους του ΚΚΕ. ή είχε σχέση με το ΚΚΕ..
-. Η γυναίκα μου είναι κόρη αξιωματικού του Στρατού Ξηράς, ο οποίος έχει πεθάνει τώρα και ο οποίος από το ’40 και μετά αναμείχθηκε στον ΕΛΑΣ, στον εμφύλιο και λοιπά.
Τ. Μπράβο.
-. Και στέλεχος του ΚΚΕ..
Τ. Μπράβο, σωστά. Μην ξεχνάς Αντωνάκη ότι εκείνη την εποχή εμείς ήμασταν είκοσι χρονών. Δεν μπορούσες εσύ να κρίνεις – ούτε εσύ, ούτε εγώ, ούτε κανένας – να κρίνεις με αντικειμενικότητα τις καταστάσεις τότε. Εξαρτάται με τι τίτλο έμπλεκες, όχι ότι θέλω να υποτιμήσω τη νοημοσύνη κανενός, απλώς όταν είσαι είκοσι χρονών όσο μυαλό και να έχεις δεν μπορείς να κρίνεις τουλάχιστον στα πολιτικά πράγματα ότι ‘Αυτή είναι καλή κατάσταση, αυτή είναι κακή κατάσταση’. Και λόγω αυτού του περιστατικού και λόγω του ενθουσιασμού των είκοσι χρόνων έκανες ότι έκανες.
-. Ποιου περιστατικού;
Τ. Του καρφώματος του καρφιού στο πουλί. Και σε ρωτάω εγώ τώρα. Σε ρωτάω εγώ. Εάν η χούντα της Ελλάδος είχε κρατήσει όσο κράτησε η χούντα του Φράνκο, εσύ αυτή τη στιγμή που θα ήσουνα; Ξέρεις; Ε; Σε καταναγκαστικά έργα, μπορεί να είχες πεθάνει, μπορεί να είχες εξαφανιστεί. Απλώς η μοίρα του ανθρώπου και η ζωή του εξαρτάται από ορισμένες συγκυρίες. Εγώ …δηλαδή εξαρτάται από τις παρέες που έκανες... Επηρεαζόμαστε, και πολύ περισσότερο εμείς οι οποίοι εκείνη την εποχή ήμαστε …, σε ποια ηλικία ήσουνα και ήτανε εύκολο να παρασυρθείς από οποιοδήποτε γεγονός ας πούμε. Δηλαδή ο Μαρώτης αυτή τη στιγμή, ό,τι και να μου λες εσύ και να μου λέει ο οποιοσδήποτε, δεν υπάρχει περίπτωση να μην είναι βασιλικός. Να μην υποστηρίζει τον Βασιλιά.
-. Είναι; Τώρα; Ακόμα;
Τ. Ε πρέπει να είναι. Γιατί αυτός τον βοήθησε. Αυτό το πράγμα τον βοήθησε. Δηλαδή εάν δεν μπλέξεις κάπου να σε καθοδηγήσουνε, όπως υπήρχε περίπτωση και να καθοδηγηθούμε λόγω ηλικίας ας πούμε. Άρα εγώ σου λέω ότι ορισμένα πράγματα, όχι ορισμένα, πολλά πράγματα στη ζωή εξαρτώνται από τις συγκυρίες. Σου λέω ότι εάν στον πόλεμο της Κύπρου κερδίζαμε, τους ρίχναμε στη θάλασσα, και είχες την χούντα άλλα δέκα χρόνια, εγώ θα είχα γίνει υπουργός … Ίσως να είχα αποδεχτεί το αξίωμα γιατί τον Παπαγιάννη και τους άλλους, εγώ στην ουσία είχα απαρνηθεί, αυτό δεν σου το είπα, και έχει γραφτεί σε βιβλίο, η αιματοχυσία του στρατού …
-. Στην Πάφο.
Τ. Από μένα αποφευχθεί. Όχι από μένα. Άθελα μου.
-. Και σου στάλθηκαν και συγχαρητήρια και από την Αθήνα και λοιπά. Αυτά είναι γνωστά.
Τ. Όχι. Επειδή βλέπανε το καράβι κάτω και σου λέει ότι … και παραδοθήκανε. Άθελα μου. Αλλά θέλω να σου πω τι δημιουργούν οι συγκυρίες. Εάν δεν είχε πέσει η χούντα εγώ τώρα μπορεί να ήμουνα και πρόε… Μπορεί να είχα αποδεχτεί το αξίωμα.
-. Στην ιστορία ποτέ δεν πρέπει να βάζουμε το ‘εάν’. Λοιπόν πάμε στους βασιλόφρονες Σταύρο. Το Ναυτικό τι νομίζεις ότι είχε σε ποσοστά σε βασιλόφρονες εκείνα τα χρόνια;
Τ. 95%. Τι με κοιτάς; Κομμουνιστές;
-. Κομμουνιστές πόσους;
Τ.- Μηδέν κόμα μηδέν πενήντα τοις εκατό.
-. Ήξερες έναν; Πες μου έναν.
Τ. Όχι, κανέναν. Και ξέρεις γιατί δεν ήξερα κανέναν; Γιατί ήξερα ότι για να μπεις στη σχολή πέρναγες από δεκαοκτώ ελέγχους ας πούμε. Τι ήτανε ο παππούς σου; Τι ήτανε ο θείος σου; Τι ήτανε ο πατέρας σου; Αυτά όλα δεν σου λέω ότι ήτανε σωστά, απλώς θέλω να σου πω ότι εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να υπήρχανε κομουνιστές στο Ναυτικό. Δεν σε αφήνανε να μπεις στη σχολή. Τα ξέρεις και εσύ.
-. Εγώ δεν έχει σημασία αν τα ξέρω. Αφ’ ής στιγμής κάνω αυτό που κάνω, την έρευνα δηλαδή, η δική μου η άποψη …
Τ. Δεν μετράει.
-. … δεν μετράει. Η δική σου μετράει.
Τ. Εντάξει. Όχι, σε ορισμένα …
-. … συζητάμε τα δικά σου τώρα, δεν συζητάμε τα δικά μου.
Τ. Εγώ σε ρωτάω ας πούμε. Ήξερες κανέναν εσύ στο Ναυτικό αντιβασιλικό; Εγώ δεν ήξερα κανέναν.
-. Ήξερα.
Τ. Ποιον;
-. Τον Λιτίνα, τον Σουρή, τον Βουραζέρη, τον … Αυτούς που ήτανε κοντά στις ηλικίες μου. Προφανώς υπήρχανε κι άλλοι τους οποίους …
Τ. Δηλαδή με συγχωρείς. Ο Λιτίνας πότε έγινε αντιβασιλικός; Δίνοντας στη σχολή δοκίμων … Και απ’ ότι ξέρω ο Λιτίνας και η οικογένεια του πρέπει να ήτανε κάπως εύποροι. Έτσι; Ποιος ο λόγος να πάει να δώσει στη σχολή δοκίμων; Με βασιλικό Ναυτικό και να μην ακολουθήσει κάποιον άλλον κλάδο;
-. Ήτανε Βενιζελική η οικογένεια του. Εν πάση περιπτώσει δεν έχει να κάνει. Ένα μικρό ποσοστό κεντρώων – κεντροαριστερών, μικρό πολύ μικρό …
Τ. Ναι. Πολύ μικρό. Τώρα όμως έχει γίνει πολύ μεγάλο. Έχε υπ’ όψιν σου …
-. Υπονοείς ότι προσαρμόζονται όλοι στις συνθήκες;
Τ. Ε βέβαια.
..................//.........