ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ (1964-1966)

Επιμέλεια: Αντιναύαρχοι Π.Ν. Κ. Δημητριάδης / Γ. Δεμέστιχα

Ενέργειες και ανάπτυξη του κυπριακού ναυτικού οι πρώτες ενέργειες 1964 μετά την τουρκική διακοίνωση της πρώτης Ιανουαρίου 1964 που προδικάζει μονομερή τουρκική  βάση και την αποκάλυψη του τουρκικού σχεδίου για διχοτόμηση η Ελλάδα άρχισε να λαμβάνει διάφορα μέτρα προς αντιμετώπιση της απειλής έτσι στο τέλος Ιανουαρίου 1964 το αρματαγωγό Λήμνος κυβερνήτης πλωτάρχης Γεώργιος Δημητρόπουλος απέπλευσε από τον Πειραιά για την Αμμόχωστο προσωπικά τα στάση της ΕΛΔΥΚ στο άγαλμα είχαν φορτωθεί εκτός των υλικών της ΕΛΔΥΚ μεγάλος αριθμός φαρμακείων με οπλισμό και πυρομαχικά ο όγκος των οποίων δημιουργούσε προβλήματα ασφαλείας και αποθήκευσης τα κιβώτια αυτά προ του κατάπλου υπέστησαν παραλλαγή και εμφανίστηκαν ότι υπήρχαν διάφορα αθώα υλικά και κυρίως υλικά καθαρισμού.

Με την κάθοδο του καταπέλτη εμφανίστηκε ο διοικητής του ειρηνευτικού σώματος του ΟΗΕ Ινδός στρατηγός που απευθύνθηκε τον κυβερνήτη με τη φράση ( your papers captain)ο στρατηγός συνοδευόταν από δύο άλλους αξιωματικούς του ναυτικού οι οποίοι και παρέμειναν μέχρι που ολοκληρώθηκε η αποβίβαση της ΕΛΔΥΚ και η εκφόρτωση όλου του υλικού πραγματοποιήθηκε τελικά χωρίς να δημιουργηθεί πρόβλημα. στις 24 Ιανουαρίου 1964 μετέβη στην Κύπρο ανθυποπλοίαρχος Νίκος Κιοσσές επικεφαλής μιας ομάδας με αποστολή την αναγνώριση και χαρτογράφηση ακτων προκειμένου να προετοιμάσει την υποθαλάσσια άμυνα της Κύπρου.

Στις 16 Απριλίου 1964 τοποθετήθηκε στην Κύπρο κατόπιν διαταγής ο αντιπλοίαρχος Π.Αραπάκης Π.Ν.ο οποίος διετέλεσε σύμβουλος του Μακαρίου και ήταν ο πρώτος διοικητής της δημιουργηθείσας  τον Αύγουστο του 1964 ναυτικής διοικήσεως Κύπρου (ΝΔΚ).



Εισηγήθηκε και το γεν ενέκρινε τη μεταφορά στην Κύπρο πυροβόλων 3,7 40χ/μ και 20χ/μ καθώς και τεσσάρων συσκευών Π/Ε τιμή αυτοκινούμενων οχημάτων τα πολυβόλα 3,7 και 40 διατέθηκαν στην Εθνική φρουρά λόγω ελλείψεως προσωπικού του ναυτικού που όμως ανέλαβε τη συντήρησή τους καθώς και εκπαίδευση των κομμωτηρίων με προσωπικού του Πολεμικού Ναυτικού που έφτασε στο νησί για τον σκοπό αυτό.

Εν τω μεταξύ είχε συστηθεί στο Υπουργείο Εθνικής Αμύνης το ειδικό μικτό επιτελείο Κύπρου αΕΜΕΚ που προΐστατο ο στρατηγός Γεώργιος Γρίβας και συμμετείχαν εκπρόσωποι και των τριών κλάδων τον ΕΔ Από πλευράς του Πολεμικού Ναυτικού μετείχε ο πλωτάρχης γ Δημητρόπουλος σκοπός του γραφείου αυτού ήταν  να σχεδιαστεί ο τρόπος υλοποίησης της αυτοδύναμης θωράκισης της Κύπρου, Η  εξερεύνηση πηγών για την αγορά πολεμικού υλικού ήταν ένα μεγάλο πρόβλημα Διότι οι πηγές της Δύσης ήταν ορμητικά κλειστές και αυτός ήταν ο λόγος που ο Μακάριος αποφάσισε την αγορά πολεμικού υλικού από τη Ρωσία το Σεπτέμβριο του 1964 το κύριο υλικό που επρόκειτο να προμηθευτεί η Κύπρος από τη Ρωσία περιλαμβάνε:

32 άρματα 32 θωρακισμένα οχήματα 100 αυτοκίνητα των τριών τόνων
2 Μοίρες πυροβολικού αντιαεροπορικά πυροβόλα μικρό αριθμό υλικού διαβάσεων
6 τορπιλακατου τυπου 123
Πυραύλους εδάφους-αέρος τύπου SA-22 oi oποιοι Τελικά δεν παρελήφθησαν.
Εε ότι αφορά την από θαλάσσης άμυνα της Κύπρου αυτή εβασησθη  μέχρι και το 1974 στο παρακάτω υλικό:

Πυροβόλα των 3,7"  40χ/μ 20χ/μ από το Π.Ν
Συσκευές Επικοινωνιών από το Π.Ν
 Πομποδέκτες από Π.Α
Τέσσερα καναδέζικα ραντάρ τύπου Α/Α νούμερο 462 του Π.Ν τα οποία προ της μεταφοράς αξιολογήθηκαν από πλευρά επιχειρησιακών δυνατοτήτων και διαπιστωθεί ότι ηδυναντό να εντοπίσουν στόχους επιφάνειας μέχρι αποστάσεως 50 ν.μ τα ραντάρ ήταν τοποθετημένα εντός μη αυτοκινούμενου οχήματος ο λειτουργικός χώρος των οποίων ήταν διαμορφωμένος σε μικρό θάλαμο επιχειρήσεων. τα ραντάρ αυτά ήταν ικανά να επιτηρούν τη θάλασσα γύρω από την Κύπρο και εγκαταστάθηκαν σε επιλεγμένες θέσεις.

Δύο παροπλισμένα παράκτια περιπολικά ΠΠ 85 τόνων που ενεργοποιήθηκαν στον ναυσταθμο Σαλαμίνας ταχύτητος 18 κόμβων αγοράστηκαν  από τον Κύπριο επιχειρηματία Α Λεβέντη τα πλοία εξοπλίστηκαν με ένα πυροβόλο των 40 χ/μ και 20 χ/μ.

6 Ρωσσικές τορπιλάκατοι τ α εκτοπίσματος 20 τόνων μέγιστης ταχύτητας 52 κομβων με οπλισμό δύο τορπίλες και ένα πυροβόλο των 14,5 μαζί με τα απαραίτητα υλικά υποστήριξης οι βασικές δραστηριότητες του κατά τη διάρκεια του τέλους του 1964 στην Κύπρο και μέχρι και ενάρξεως των επιχειρήσεων Μανσούρας Αυγούστου 1964 είναι δυνατό να περιγραφούν ως ακολούθως:

Στις 28 Ιουνίου τα περιπολικά  Φαέθων-Αρίων στη Λεμεσό.
Προ του απόπλου Από Ελλάδα αποσυναρμολογήθηκε ο οπλισμός και αποθηκεύτηκε ώστε τα σκάφη Κατά την διάρκεια του πλου να φαίνονται εμπορικά φέροντας σημαία του ελληνικού εμπορικού ναυτικού κυβερνήτες ήταν ο ανθυποπλοίαρχος Δ  Μητσάκος και Ν. Μπέτσης Αρίων και το πλήρωμα εκάστου αποτελείτο από  7-8 υπαξιωματικούς και 10-12 ναύτες. Κατά τον πλου επέβαινε στο ΑΡΙΩΝ ο αντιπλοίαρχος Π. Αραπάκης ενώ μέχρι ανοιχτά της Ρόδου εσυνοδεύοντο από ένα αντιτορπιλικό τύπου ΑΕΤΟΣ.

 Μετά τον κατάπλου ο οπλισμός επανεγκαταστάθη και έγιναν πήρα στερέωσεως.

Σύμφωνα με το ημερολόγιο του Αρίων την 1η Αυγούστου τα δύο περιπολικά απέπλευσαν για περιπολίες δηλαδή δύο μόλις ημέρες από την εκτέλεση των πυρών στερεώσεως του οπλισμού οι περιπολίες επικεντρώνονται στις τουρκοκυπριακές περιοχές της  γαληνοπόρνης Καρπασίας και Μανσούρας Κόκκινων στον κόλπο της Μόρφου.

 Για τις περιοχές αυτές υπήρχαν βασικές πληροφορίες ότι προσωπικό και στρατιωτικός οπλισμός έρχονται από την Τουρκία με μικρά πλοιάρια και πιθανώς με υποβρύχια εκτιμάται ότι αυτός θα ήταν και ο κύριος λόγος που τα σκάφη ανέλαβαν αποστολές προτού καν περάσουν μία στοιχειώδη βασική η εκπαίδευση

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΜΑΝΣΟΥΡΑΣ - ΚΟΚΚΙΝΩΝ (ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1964) - Δράση ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ – ΑΡΙΩΝ Πρώτες απώλειες του Π.Ν.

(1964-1966) Δημητριάδη-Δεμέστιχα.


Στην περιοχή Μανσούρας –Κοκκίνων (στις ΒΔ ακτές της Κύπρου) οι Τουρκοκύπριοι (Τ/Κ) είχαν δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα και στη συνέχεια άρχισαν αν το επεκτείνουν προσπαθώντας να δημιουργήσουν ένα καντόνιο σαν χώρο αποβίβασης Τούρκων στρατιωτικών ή και τόπο απόβασης.

Οι Τ/Κ είχαν τοποθετήσει φυλάκιο στο ύψωμα «Λωρόβουνος» και είχαν αποκόψει την ελευθεροεπικοινωνία με την περιοχή Μανσούρας – Κοκκίνων. Παρά τη σύσταση των Σουηδικών δυνάμεων του ΟΗΕ οι Τ/Κ ηρνήθησαν να μετακινηθούν από το ύψωμα. Από ελληνοκυπριακής πλευράς εκλήθη τότε ο Διοικητής της Εθνοφρουράς να στείλει στρατεύματα στην περιοχή, προκειμένου να αποτρέψουν περαιτέρω Τουρκοκυπριακή προώθηση.

Στις 7 Αυγούστου η Εθνοφρουρά ενεπλάκη σε εχθροπραξίες που συνεχίστηκαν μέχρι της 10 του μηνός. Οι Τ/Κ εγκατέλειψαν το «Λωρόβουνο» και συγκεντρώθησαν στα Κόκκινα.

Με την έναρξη των εχθροπραξιών, στις 7 Αυγούστου, ημέρα Παρασκευή, τα περιπολικά ΦΑΕΘΩΝ και ΑΡΙΩΝ διετάχθησαν και έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις δι’ από θαλάσσης βομβαρδισμού των οχυρωμένων θέσεων των Τ/Κ.

Την επομένη, Σάββατο 8 Αυγούστου το ΠΠ ΑΡΙΩΝ συνεχίζει τον βομβαρδισμό στον κόλπο της Χρυσοχούς (Δυτικά των Κοκκίνων), ενώ το ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ παραμένει λόγω βλάβης μίας κύριας μηχανής ανατολικότερα, στην περιοχή Καραβοστάσι του κόλπου της Μόρφου. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας εκδηλώνεται σε όλη την περιοχή της Τηλλυρίας μεγάλης εκτάσεως Τουρκική αεροπορική προσβολή, η οποία και ανεμένετο σύμφωνα με σήμα των Τ/Κ που υπέκλεψε η Εθνοφρουρά. Εκτός αυτού από τις 20 Ιουλίου 1964 ο Τούρκος Πρόεδρος Γκιουρσέλ είχε ήδη υπαινιχθεί αεροπορική υποστήριξη των Τ/Κ.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες το ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ απάρει και κινούμενο με ταχύτητα 7-8 κόμβων, ελίσσεται πλησίον των ευρισκομένων εμπορικών πλοίων αμυνόμενο των Τουρκικών F100 με τον προβληματικό οπλισμό του χωρίς όμως να αποφύγει τα πυρά των Τουρκικών αεροσκαφών με αποτέλεσμα την απώλεια σε νεκρούς και τραυματίες άνω του 50% του πληρώματός του. Μεταξύ των νεκρών ο Ύπαρχος Σημαιοφόρος ΣΕΑ/Μ Π. Χρυσούλης και βαρειά τραυματισμένος ο Κυβερνήτης Ανθυποπλοίαρχος Δ. Μητσάτσος ο οποίος, παρά τον σοβαρό τραυματισμό του και όταν πλέον ο  οπλισμός του πλοίου του εσίγησε, κατόρθωσε με ψυχραιμία να το προσαράξει και να διασωθούν έτσι οι τραυματίες και το υπόλοιπο πλήρωμα. Τελικά, η πυρκαϊά, κατέστρεψε ολοσχερώς το πλοίο.

Αντίγραφο ημερολογίου ΠΠ ΑΡΙΩΝ από το βιβλίο ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ (1964-1966)

Το ΠΠ ΑΡΙΩΝ με Κυβερνήτη τον Ανθυποπλοίαρχο Ν. Μπέτση, συνεχίζει τον βομβαρδισμό και στη συνέχεια διατάσσεται από ΝΔΚ (απογευματινές ώρες) να απομακρυνθεί από την περιοχή επιχειρήσεων. Κατά την απομάκρυνσή του και ώρα 17.40 το πλοίο δέχεται διαδοχικές προσβολές από τουρκικά F-100. Το πλοίο διατάσσεται εκ νέου να ενεργήσει κατά κρίση Κυβερνήτου, ο οποίος με ψυχραιμία και ορθούς χειρισμούς, αντιμετώπισε με επιτυχία τέσσερεις επιθέσεις από F-100.

·         Οι θέσεις των πλοίων κατά τις επιχειρήσεις εμφαίνονται στον χάρτη. Και πού καταρρίφθηκε ένα τουρκικό F-100.

·         Σε ότι αφορά την πιθανότητα για την κατάρριψη του F-100 από οπλισμό του Ναυτικού (Πλοίων ή Ξηράς) θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψη τα ακόλουθα:

·         Είναι βέβαιο ότι ένα τουρκικό F-100 απωλέσθη κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων αφού συνελήφθη ο πιλότος του υπό ανδρών της Εθνοφρουράς ενώ το αεροσκάφος κατέπεσε στον Τ/Κ θύλακα. Ο χειριστής αυτός απεβίωσε σε νοσοκομείο της Λευκωσίας εξ αιτίας του σοβαρού τραυματισμού του κατά την πτώση του με το αλεξίπτωτο.

΄Ελληνας αξιωματούχος κοιτάζει ένα από τα τουρκικά μαχητικά αεροπλάνα  F-100 που καταρρίφθηκαν κατά τη  επιδρομή.
·     

Οπλικά συστήματα με τη δυνατότητα καταρρίψεως αεροσκαφών διέθεταν τα πλοία στην περιοχή των επιχειρήσεων καθώς και τα πυροβόλα BOFORS 40 χ/μ  που είχαν αποσταλεί από το Π.Ν. και είχαν αναπτυχθεί στην περιοχή Κόλπου Μόρφου (Ξηρού) από την Πεντάγια έως τον Καραβά. Επικεφαλής των ομοχειριών ήσαν υπαξιωματικοί και στρατεύσιμο προσωπικό του Π.Ν. που είχαν αφιχθεί τον Ιούνιο 1964.

·         Το πλέον πιθανό είναι τα πυρά του Ναυτικού (πλοίων ή πυροβόλων BOFORS της ξηράς) να προκάλεσαν την πτώση του Αεροσκάφους και ο χειριστής να κατόρθωσε να το φέρει πάνω από τον Τουρκοκυπριακό θύλακα πριν το εγκαταλείψει, χωρίς όμως ο ίδιος ο πιλότος να πέσει εντός του θύλακα.

·         Στις 01.30 της 9ης Αυγούστου, «συν Θεώ», κατά την έκφραση του Ν. Μπέτση, ο ΑΡΙΩΝ κατέπλευσε στην Λεμεσό. Το πρωί παρέλαβε στην προβλήτα του τελωνείου και κατά διαταγή της ΝΔΚ έγινε παραλλαγή του πλοίου, αποβίβαση του πληρώματος και ενδιαίτησή του εις την ξηρά.

·         Στις 11 Αυγούστου οι τραυματίες του ΠΠ ΦΑΕΘΩΝ και άνδρες του πληρώματος μεταφέρθηκαν στην Αθήνα.

Παρατίθεται κατωτέρω απόσπασμα από το βιβλίο του Σόλωνος Γρηγοριάδη που αναφέρεται στην τουρκική προσβολή:

«Αεροπορική Έφοδος:

Αν όμως η Άγκυρα δεν τόλμησε να ενεργήσει απόβαση μετά την αυστηρή απαγορευτική παρέμβαση του Προέδρου Τζόνσον, χτύπησε το νησί μετά δύο μήνες κατά άλλο τρόπο. Το πρωί της 8ης Αυγούστου 1964, η Τουρκική Αεροπορία ενήργησε σφοδρότατη βομβαρδιστική έφοδο κατά της Κύπρου. Η αφορμή ήταν η φονική επίθεση που εξαπέλυσαν κυπριακές δυνάμεις – τμήματα της Εθνοφρουράς αλλά και άτακτα σώματα –κατά της Τουρκοκυπριακής περιοχής Κοφίνου και Μανσούρας, η οποία αποτελούσε ένα έτοιμο προγεφύρωμα για τους Τούρκους ανα επιχειρούσαν απόβαση.

Τα Τουρκικά αεριωθούμενα έπληξαν στον Ξηρό το Κυπριακό Περιπολικό «ΦΑΕΘΩΝ» που καταβυθίστηκε φλεγόμενο με 6 νεκρούς και 6 τραυματίες από το 21μελές πλήρωμα του το οποίο απαρτιζόταν από άνδρες του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού. Χτύπησαν χωριά και νοσοκομεία, απανθράκωσαν με βόμβες «ναπάλμ» μια ολόκληρη διμοιρία της Εθνοφρουράς προκάλεσαν βαριές απώλειες στον πληθυσμό (πάνω από 100 νεκρούς). Και στις 2 το απόγευμα της 9ης Αυγούστου του 1964, ο Π. Γιωρκάτζης έστειλε ένα απεγνωσμένο τηλεγράφημα προς τον Π. Γαρουφαλιά: «Ηθικόν καταπίπτει επικινδύνως, ανάγκη δυναμικής επεμβάσεως Ελλάδος, άλλως καταστροφή ανεπανόρθωτος».

Αλλά η Ελλάδα δεν έσπευσε να επέμβει δυναμικά. Αρκέσθηκε να στείλει ένα σμήνος με αεροπλάνα «Χάρβαντ», που επέστρεψε αμέσως. Δεν επρόκειτο το 1964 να πολεμήσει με την Τουρκία για την Κύπρο. Όπως δεν πολέμησε και μετά 10 χρόνια, το 1974. Και ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, αντί για στρατιωτική βοήθεια έστειλε στον Μακάριο δριμύτατη επιτιμητική επιστολή στις 29 Αυγούστου του 1964 γιατί άφησε να εκδηλωθεί η ενέργεια της Κοφίνου χωρίς άδεια της Ελληνικής Κυβέρνησης, υπενθυμίζοντας το «βέτο του Εθνικού Κέντρου». Διεσαφήνιζε: Δεν θα λαμβάνεται εις την Κύπρο καμία απόφασις άγουσα εις εχθροπραξίας, χωρίς να έχουν προηγηθεί συννενόησις και συμφωνία ιδική μας. Εάν συμφωνήσωμε θα έχει καλώς. Εάν διαφωνίσωμεν θα πρέπει να γίνει δεκτή η γνώμη των Αθηνών, διότι ημείς ήμεθα φορείς της ευθύνης ολοκλήρου του Ελληνισμού».

                                    Αντίγραφο ημερολογίου ΠΠ ΑΡΙΩΝ.

   Στο ΓΕΝ την περίοδο εκείνη εγένετο εκτιμήσεις για τις δυνατότητες αναλήψεως από την Τουρκία αποβατικής ενέργειας κατά της Κύπρου. Προεβλήθη μάλιστα ένα κινηματογραφικό φίλμ τραβηγμένο στο λιμάνι της Αλεξανδρέττας, στο οποίο παρουσιάζονται μικρά αποβατικά σκάφη. Επειδή τα σκάφη είχαν αριθμούς εξ ετιμήθη ότι ο αριθμός των σκαφών αυτών δεν υπερέβαινε τα δέκα.

Οι εκτιμήσεις κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία δεν διέθετε το 1964 κατάλληλα πλοία για να συγκροτήσει μια σύγχρονη αποβατική δύναμη, αλλά η απόλυτη κυριαρχία που διέθετε στον αέρα στην περιοχή της Κύπρου και η παντελής έλλειψη αμυντικής θωρακίσεως στο νησί της έδιναν την δυνατότητα αποβιβάσεως στρατευμάτων και όχι αποβάσεως. Ότι ακριβώς, δηλαδή, έγινε μετά 10 χρόνια το 1974 με τη διαφορά που διέθετε τότε, τουλάχιστον από πλευράς υλικού, μια σύγχρονη αποβατική δύναμη. Το συμπέρασμα λοιπόν ήταν ότι η Τουρκική απειλή κατά της ουσιαστικά αόπλου Κύπρου ήταν άμεση και πραγματική.