ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Ο ακανθόσπαρτος δρόμος της δικαίωσης των συγγενών αγνοουμένων

Συνέντευξη Μαρίας Καρεφυλλίδου-Ιωάννου στον Γιώργο Κέντα

Είναι ίσως μια από τις σπάνιες φορές που βγαίνουν στο φως τόσο σημαντικές πληροφορίες για την ιστορία ενός αγνοουμένου. Η περίπτωση του Χρίστου Καρεφυλλίδη μοιάζει απίστευτη. Είναι όμως αληθινή. Η αδελφή του, Μαρία Καρεφυλλίδου-Ιωάννου, μιλά στην «Σύγχρονη Άποψη» για τον αγώνα που έκανε προκειμένου να συγκεντρώσει στοιχεία και τεκμήρια για να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εναντίον της Τουρκίας. Οι συνθήκες μέσα στις οποίες εργάστηκε και ο τρόπος με τον οποίο ανακάλυψε στοιχεία μας έχει καθηλώσει. Μέσα από την συνέντευξη ξετυλίγεται το νήμα μιας δραματικής ιστορίας.

Πώς πήρατε την απόφαση να προσφύγετε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ);

Το 1994 ο Ραούφ Ντενκτάς έδωσε μια συνέντευξη. Προσπάθησε να απαλλάξει την Τουρκία από τα εγκλήματα του 1974 και να φράξει τον δρόμο για την αναζήτηση της τύχης των δικών μας ανθρώπων. Ισχυρίστηκε ότι όλοι οι αγνοούμενοι είναι νεκροί. Έχουν δολοφονηθεί, είπε, από τουρκοκύπριους μαχητές. Αυτή η συνέντευξη με συγκλόνισε. Σκέφτηκα ότι έπρεπε να αντιδράσω. Μέχρι τότε είχαμε εναποθέσει όλες μας τις ελπίδες στις αρμόδιες αρχές και στην Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους (ΔΕΑ). Δεν υπήρξε, όμως, κανένα αποτέλεσμα και, επομένως, έπρεπε να σκεφτούμε άλλους τρόπους για να αναζητήσουμε την τύχη του αδελφού μου.

Τι γνωρίζατε το 1994 για τον Χρίστο;

Οι πληροφορίες που συλλέξαμε έφεραν τον Χρίστο να είχε πολεμήσει στον Άγιο Ιλαρίωνα, στον Άγιο Γεώργιο, στον Πράξανδρο και τραυματισμένος να είχε περάσει από το Μπέλλαπαϊς ή την Κυθρέα, όπου έτυχε περίθαλψης, κατευθυνόμενος σε άλλες εμπόλεμες περιοχές. Δεν σταματήσαμε ποτέ μέσα στα χρόνια που μεσολάβησαν να διερευνούμε όλες τις περιπτώσεις. Η μητέρα μου μάλιστα, ως Αμερικανίδα υπήκοος, έστειλε πολλές επιστολές στην Αμε-ρικανική Κυβέρνηση ζητώντας την παρέμβασή της για την διερεύνηση της τύχης του παιδιού της, χωρίς βεβαίως κανένα πρακτικό αποτέλεσμα παρά μόνο ευχολόγια.

Το θέμα των αγνοουμένων παρέμεινε για χρόνια στάσιμο και πολλές φορές απόλυτα ξεχασμένο. Μετά τις δηλώσεις Ντενκτάς όμως παρατηρήθηκε κινητικότητα. Το θέμα βρέθηκε στην επικαιρότητα και οι σεναριολογίες για νεκρούς ή ζωντανούς από τα ΜΜΕ μάτωσαν ξανά την ανοικτή πληγή της ψυχής μας. Σταδιακά συνειδητοποίησα ότι τα πράγματα οδηγούνταν και πάλι σε ένα τέλμα. Μετά από δύο χρόνια, το 1996, αποφάσισα ότι έπρεπε να κινηθώ νομικά.

Ποιες ήταν οι πρώτες σας ενέργειες;

Ο δικηγόρος μου, ο κ. Αχιλλέας Δημητριάδης, με συμβούλεψε να συγκεντρώσω στοιχεία με τα οποία θα δημιουργούσαμε τον φάκελο της υπόθεσης. Άρχισα μια προσωπική έρευνα με στόχο να μαζέψω όλα εκείνα τα στοιχεία που ήταν αναγκαία για να τεκμηριωθεί η υπόθεση.

Η έρευνα διεξήχθη από εσάς προσωπικά;

Ακριβώς. Υπήρχε και συνεχίζει να υπάρχει ένα καθεστώς εμπιστευτικότητας γύρω από αυτά τα ζητήματα. Σέβομαι αυτό το καθεστώς. Ο δικηγόρος μου δεν μπορούσε να πάρει οποιαδήποτε στοιχεία από τις αρμόδιες αρχές. Μόνο συγγενής πρώτου βαθμού μπορούσε να ρωτήσει για στοιχεία. Ήταν μια δύσκολη απόφαση, αλλά έπρεπε να ψάξω.

Από πού αρχίσατε; Δεν υπήρχαν στοιχεία σε κάποια κρατική υπηρεσία ή αλλού που να μπορούσατε να τα χρησιμοποιήσετε;

Αρχικά επισκέφθηκα την Υπηρεσία Αγνοουμένων. Μου παρουσιάστηκε ο φάκελος. Στην ουσία ένας αρμόδιος λειτουργός μου διάβασε τον φάκελο του αδελφού μου. Με μεγάλη μου έκπληξη είδα ότι σε αυτόν δεν υπήρχε τίποτα περισσότερο από μια μαρτυρία από κάποιον άνθρωπο ο οποίος δήλωνε ότι ο Χρίστος είχε πολεμήσει στον Άγιο Γεώργιο της Κερύνειας, όπου και τον είδε για τελευταία φορά την Δευτέρα 22 Ιουλίου 1974. Αυτή η πληροφορία ήταν γνωστή στην οικογένεια, αφού ο ίδιος άνθρωπος μας επισκέφτηκε λίγο καιρό μετά την εισβολή.

Αυτό ήταν το μοναδικό στοιχείο για τον Χρίστο;

Ναι.

Πώς αντιδράσατε;

Απογοητεύτηκα. Όμως, από την άλλη, βαθιά μέσα μου ήξερα ότι θα πρέπει να υπάρχουν και άλλα στοιχεία. Έτσι άρχισα να ψάχνω.

Τι βρήκατε;

Η έρευνά μου άρχισε την άνοιξη του 1996. Η πληροφορία που βρήκα στον φάκελο ίσως δεν ήταν αρκετή για να στοιχειοθετηθεί υπόθεση. Για ένα μεγάλο διάστημα προσπάθησα και βρήκα ανθρώπους που μας είχαν μιλήσει στο παρελθόν για την τύχη του Χρίστου. Πέρασε ένας χρόνος χωρίς να μπορέσω να βρω κάτι χειροπιαστό. Επισκέφθηκα ξανά την Υπηρεσία Αγνοουμένων. Τους ζήτησα να ξαναδώ τον φάκελο. Αυτή την φορά ζήτησα να διαβάσω τον φάκελο μόνη μου. Στην παρουσία ενός λειτουργού ανακάλυψα μια επιστολή, η οποία ήταν σε διαχωριστικό στο πίσω εσώφυλλο του φακέλου. Αυτή η επιστολή άρχισε να ξετυλίγει το νήμα της ιστορίας του αδελφού μου. Μιας ιστορίας η οποία ξεχάστηκε σε μια γωνιά ενός φακέλου, ο οποίος ήταν αρχειοθετημένος στην Υπηρεσία Αγνοουμένων.

Τι περιείχε αυτή η επιστολή;

Αυτή η επιστολή γράφτηκε τον Φεβρουάριο του 1975 από ένα άτομο δεν μπορώ να πω περισσότερα για τα στοιχεία αυτού του ατόμου για λόγους εμπιστευτικότητας το οποίο, μεταξύ πρώτης και δεύτερης εισβολής, είχε επισκεφθεί τα γραφεία του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού στο σχολείο του Λυκαβητού στην Λευκωσία, στην προσπάθειά του να αναζητήσει κάποια συγγενικά του πρόσωπα. Διαβάζοντας τις σχετικές λίστες είδε το όνομα του Χρίστου Καρεφυλλίδη, ο οποίος δηλώθηκε από τα ΗΕ ως αιχμάλωτος πολέμου που κρατήθηκε στην περιοχή Μπογάζι Κερύνειας. Όταν πολύ αργότερα, ευρισκόμενος στο εξωτερικό, πληροφορήθηκε ότι ο Χρίστος αγνοείτο, δρώντας αυθόρμητα έγραψε μια επιστολή στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπο Μα-κάριο, με την οποία του ζητούσε να ενεργήσει για την απελευθέρωση του Χρίστου.

Η οικογένεια δεν γνώριζε μέχρι το 1997 ότι υπήρχε αυτή η επιστολή;

Καμία πληροφόρηση δεν είχαμε επί τούτου. Δυστυχώς αυτό το άτομο δεν επικοινώνησε μαζί μας, αλλά ούτε οι αρμόδιες υπηρεσίες μας ενημέρωσαν. Ήταν η πρώτη φορά που πληροφορηθήκαμε ότι ο Χρίστος συνελήφθηκε και ήταν ζωντανός στα χέρια των Τούρκων.

Στην συνέχεια τι κάνατε;

Προσπάθησα να επιβεβαιώσω αυτή την πληροφορία. Δηλαδή ότι όντως ο Χρίστος υπήρξε αιχμάλωτος πολέμου. Με πολλή δυσκολία εντοπίσαμε το άτομο που έστειλε την επιστολή, το οποίο μας επιβεβαίωσε το γεγονός.

Καταφέρατε να διασταυρώσετε αυτή την πληροφορία από κάποια ανεξάρτητη πηγή;

Εφ. «Αγών», 2 Αυγούστου 1974

Ναι. Τον Δεκέμβριο του 1997, μετά από έρευνα στις εφημερίδες της εποχής, εντοπίσαμε ένα δημοσίευμα στην εφημερίδα «Αγών», ημερομηνίας 2 Αυγούστου 1974. Εκεί είδα για πρώτη φορά το όνομα του αδελφού μου. Στην συνέχεια έψαξα τον δημο-σιογράφο, ο οποίος δημοσίευσε αυτά τα ονόματα. Τον εντόπισα. Ήταν ο Λουκής Λουκαΐδης, ο οποίος μας ενημέρωσε ότι στα πλαίσια των καθηκόντων του επισκέφθηκε τα γραφεία του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού όπου είδε το όνομα του Χρίστου αναρτημένο με άλλα ονόματα στις σχετικές πινακίδες. Τότε πείστηκα ότι ο Χρίστος επιβίωσε της εισβολής και ήταν αιχμάλωτος πολέμου.

Γνωρίζετε αν αυτή η πληροφορία ήταν σε γνώση του κράτους; Αν έγιναν οποιεσδήποτε κινήσεις προκειμένου να διερευνηθεί η τύχη του Χρίστου Καρεφυλλίδη ως αιχμαλώτου πολέμου;

Προσπαθήσαμε αρχικά να επιβεβαιώσουμε αυτή την πληροφορία μέσω του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Δυστυχώς, παρόλο που στείλαμε επιστολές σε αυτόν τον οργανισμό δεν μας βοήθησε. Ούτε τα Ηνωμένα Έθνη ανταποκρίθηκαν στην επιστολή μας. Εμείς τους ζητήσαμε απλά να μας πληροφορήσουν πού βρίσκεται η πρωτότυπη λίστα και τι γνωρίζουν για την τύχη του Χρίστου. Δυστυχώς στον φάκελο του αδελφού μου δεν υπήρχαν αυτά τα στοιχεία. Το κράτος δεν φαίνεται να διερεύνησε αυτή την υπόθεση.

Ενημερώσατε την Υπηρεσία Αγνοουμένων για τα νέα στοιχεία;

Φρόντισα έτσι ώστε το κάθε στοιχείο που βρίσκαμε να αποστέλλεται στην Υπηρεσία με επιστολή.

Υπάρχει οποιαδήποτε παραδοχή από την Τουρκία ότι ο Χρίστος υπήρξε αιχμάλωτος πολέμου;

Ουδέποτε το παραδέχθηκαν, παρόλο που στο πλαίσιο της προσφυγής στο ΕΔΑΔ όλα αυτά τα στοιχεία κοινοποιήθηκαν στην τουρκική Κυβέρνηση. Σε σχετικό παράρτημα της προσφυγής παραθέσαμε όλα τα ντοκουμέντα που αφορούσαν στην υπόθεση του Χρίστου.

Γνωρίζετε εάν η Υπηρεσία Αγνοουμένων κοινοποίησε αυτά τα νέα στοιχεία στην Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων (ΔΕΑ);

Η διαδικασία στην ΔΕΑ είναι εμπιστευτική. Παρόλα αυτά, σε μια από τις απαντήσεις της στο πλαίσιο της διαδικασίας προσφυγής μας στο ΕΔΑΔ, η Τουρκία παραδέχθηκε ότι η υπόθεση του Χρίστου Καρεφυλλίδη κατατέθηκε στην ΔΕΑ στις 23 Νοεμβρίου το 1995. Δεν γνωρίζουμε τι κατατέθηκε στην ΔΕΑ, ούτε αν στην συνέχεια παρουσιάστηκαν τα στοιχεία που βρήκαμε. Ως οικογένεια δεν είχαμε ποτέ επίσημη ενημέρωση. Ούτε καν γνωρίζαμε ότι η υπόθεση του Χρίστου κατατέθηκε το 1995.

Ας επιστρέψουμε στην διαδικασία προσφυγής. Πώς προχωρήσατε;

Από τον Ιανουάριο του 1997, όταν ο δημοσιογράφος της εφημερίδας «Αγών» μας επιβεβαίωσε την πληροφορία ότι ο Χρίστος είχε συμπεριληφθεί στις λίστες του Ερυθρού Σταυρού, αρχίσαμε μια νέα έρευνα προκειμένου να βρούμε επιπλέον μάρτυρες, οι οποίοι θα ενδυνάμωναν την υπόθεσή μας. Αρχικά κάναμε μια σύγκριση των έξι ονομάτων που βρίσκονταν στην λίστα που δημοσίευσε η εφημερίδα «Αγών» με την λίστα των αγνοουμένων. Διαπιστώσαμε ότι μόνο ο Χρίστος συμπεριλαμβανόταν στην λίστα των αγνοουμένων. Έπρεπε να διαπιστώσουμε κατά πόσο τα άλλα άτομα επέζησαν του πολέμου και αν ακόμα βρίσκονται εν ζωή. Μάθαμε ότι όλα αυτά τα άτομα πήγαν στα Άδανα ως αιχμάλωτοι πολέμου και πιθανόν να επέστρεψαν πίσω. Με μεγάλη δυσκολία κατάφερα να βρω δύο από αυτούς.

Πότε βρήκατε αυτούς του μάρτυρες και τι σας είπαν;

Ο πρώτος μάρτυρας ήταν ο κ. Γ. Σιημής, τον οποίο καταφέραμε να εντοπίσουμε τον Μάρτιο του 1997. Αρχικά μας είπε ότι δεν θυμόταν για την κράτησή του στο Μπογάζι, αλλά για την κράτησή του στα Άδανα. Αργότερα θυμήθηκε την τραυματική εμπειρία της κράτησής του στην μάντρα του Μπογαζιού, όπου μεταφέρθηκαν περίπου 200 άτομα. Μας είπε ότι υπηρέτησε στο τάγμα του Λοχαγού Φωτιάδη. Κατέθεσε ότι στον χώρο κράτησης μεταφέρθηκαν αρκετοί καταδρομείς. Ο Χρίστος ήταν καταδρομέας. Δυστυχώς ο κ. Σιημής δεν θυμόταν αν τον είχε δει. Ο δεύτερος μάρτυρας ήταν ο κ. Α. Φωτιάδης. Συναντηθήκαμε μαζί του 3 φορές. Μας είπε ότι κρατήθηκε στην ίδια μάντρα με δεκάδες άτομα. Παρόλες τις άθλιες συνθήκες κράτησης, εντούτοις, η φυσιογνωμία του Χρίστου αποτυπώθηκε έντονα στο μυαλό του. Αργότερα, μετά την κατάθεση της προσφυγής στο ΕΔΑΔ, συναντήσαμε ένα τρίτο μάρτυρα, τον κ. Γ. Καρακώστα, ο οποίος κρατήθηκε την ίδια περίοδο στην ίδια μάντρα στο Μπογάζι. Μας είπε ότι θυμάται έντονα ότι στις εσοχές της μάντρας βρέθηκαν σήματα των καταδρομών. Όλες οι μαρτυρίες επιβεβαιώνουν ότι στην μάντρα κρατήθηκαν καταδρομείς και, σύμφωνα με τη λίστα του Ερυθρού Σταυρού, ένας από αυτούς θα πρέπει να ήταν και ο Χρίστος.

Κάνατε οποιεσδήποτε άλλες προσπάθειες για να βρείτε στοιχεία;

Η προσπάθειά μας ήταν να βρούμε όσο το δυνατό περισσότερες μαρτυρίες που να έκαναν την υπόθεσή μας πιο ισχυρή. Η επιβεβαίωση της λίστας του Ερυθρού Σταυρού από δύο ανεξάρτητους μάρτυρες μας οδήγησε στην αναζήτηση ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα το 1974 και είχαν άμεση ή έμμεση σχέση με την υπόθεση του Χρίστου. Με την βοήθεια κυρίως του κ. Μ. Οικονομίδη για τον οποίο θέλω να εκφράσω βαθιά ευγνωμοσύνη κατάφερα να μιλήσω με κάποιους ανθρώπους οι οποίοι θα μπορούσαν να δώσουν πληροφορίες. Κάποιοι από αυτούς δεν κατάφεραν να μας δώσουν κάτι χειροπιαστό. Μάθαμε όμως για γεγονότα που αγνοούσαμε και συλλέξαμε σημαντικές πληροφορίες για την υπόθεση.

Πότε κατατέθηκε η υπόθεση στο ΕΔΑΔ;

Αρχικά πρέπει να πω ότι όλη αυτή η διαδικασία γινόταν κάτω από την επίβλεψη του δικηγόρου μου, του κ. Αχιλλέα Δημητριάδη, ο οποίος αφιέρωσε αφιλοκερδώς αμέτρητες ώρες και πολλή ενέργεια προκειμένου να στηθεί σωστά η υπόθεση. Ο κ. Δημητριάδης με καθοδηγούσε σε κάθε βήμα και μου έδινε πολύτιμες συμβουλές. Έχοντας συγκεντρώσει όλα τα στοιχεία και γράψει το ιστορικό της υπόθεσης καταθέσαμε την προσφυγή στις 7 Ιανουαρίου 1999. Βεβαίως, οι προσπάθειες για περαιτέρω στοιχεία συνεχίστηκαν.

Σε όλη αυτή την διαδικασία είχατε οποιανδήποτε βοήθεια από κάποιο φορέα;

Είχα πολύτιμη βοήθεια από τον Σύνδεσμο Καταδρομών. Με βοήθησαν να βρω μάρτυρες και να διερευνήσω κάθε πτυχή της υπόθεσης.

Πώς βιώσατε όλη αυτή την περίοδο, 1996-1999;

Πολύ δύσκολα. Έπρεπε να ζήσω ξανά το 1974. Όταν άρχιζα δεν ήξερα τι θα αντιμετώπιζα. Όμως δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Ο πατέρας μου είχε πεθάνει και η μητέρα μου είχε καταρρεύσει ψυχολογικά. Δεν έχω άλλα αδέλφια. Είχα δύο παιδιά που με είχαν ανάγκη. Ένα σπίτι που έπρεπε να φροντίσω. Είχα συνειδητοποιήσει ότι τόσα χρόνια ίσως να μην έγινε σωστή διαχείριση της υπόθεσης. Η τύχη του αδελφού μου αγνοείτο και ο ένοχος, δηλαδή η Τουρκία, παρέμεινε ατιμώρητη. Λειτούργησα με ψυχραιμία. Μελέτησα με προσοχή όλα τα δεδομένα και έψαξα κάθε λεπτομέρεια την υπόθεσης. Έπρεπε να εξετάζω την κάθε πληροφορία με προσοχή και να την διασταυρώνω, έτσι ώστε να έχουμε ισχυρή υπόθεση. Παρόλο που μέσα μου ήμουν διαλυμένη, οι κινήσεις μου καθοδηγήθηκαν από την λογική και όχι από το συναίσθημα. Έπρεπε να ήμουν αποτελεσματική.

Πώς σας αντιμετώπισαν οι άνθρωποι με τους οποίους μιλήσατε;

Όλα αυτά τα χρόνια είχαμε ακούσει πολλά, όμως έπρεπε να βρούμε στοιχεία που να μπορούσαν να σταθούν στο δικαστήριο. Αυτό ήταν δύσκολο. Πολλοί άνθρωποι κατάφεραν να βρουν με δυσκολία ισορροπίες στην ζωή τους. Η συζήτηση των γεγονότων του 1974 αναστάτωνε κάποιους ανθρώπους. Η αναστάτωση δεν βοηθούσε πολλές φορές. Λάμβανα αντικρουόμενες πληροφορίες. Ορισμένοι δεν κατα-λάβαιναν γιατί τόσα χρόνια μετά ζητούσα πληροφορίες.

Όντως αυτό είναι ένα ζήτημα. Δεν υπήρχαν κάπου όλες οι μαρτυρίες των ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα; Δεν ρωτήθηκαν στο παρελθόν από τις αρμόδιες υπηρεσίες;

Όπως σας είπα, στον φάκελο του Χρίστου υπήρχε μόνο μια πληροφορία, η οποία δεν διαφώτιζε την υπόθεση. Όσο ξετυλίγαμε το νήμα της υπόθεσης συνειδητοποιούσα ότι υπήρχαν πολύ κρίσιμες πληροφορίες που παρέμεναν άγνωστες. Ο Χρίστος ήταν στις λίστες του Ερυθρού Σταυρού και αυτό το μάθαμε μόλις το 1997. Ήταν ζωντανός στα χέρια του Αττίλα, αλλά ποτέ δεν έγινε διερεύνηση για την τύχη του.

Πώς το εξηγείτε αυτό;

Από το 1996 μέχρι και σήμερα δεν σταμάτησα να ψάχνω για νέα στοιχεία. Το παράπονο πολλών ανθρώπων με τους οποίους μίλησα ήταν ότι κανείς δεν τους ζήτησε ιδιαίτερα αυτούς που υπήρξαν αιχμάλωτοι πολέμου στα κατεχόμενα, στα Άδανα και αλλού να δώσουν κάποιες καταθέσεις. Δεν δημιουργήθηκε μια δεξαμενή πληροφοριών, η οποία θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για να διερευνηθεί η τύχη όλων όσων αγνοούνται. Οι πρώτοι μήνες, τα πρώτα χρόνια μετά την εισβολή, ήταν κρίσιμα. Έπρεπε να γίνει μια σοβαρή και συστηματική προσπάθεια για να μαζευτούν όλες οι αξιόπιστες μαρτυρίες και να διασταυρωθούν τα στοιχεία, προκειμένου να υπάρξει ουσιαστική διερεύνηση για τις υποθέσεις των αγνοουμένων. Αυτό ήταν ένα βασικό στοιχείο που διαπίστωσα μέσα από την έρευνά μου. Έχω ακόμα πολλά ερωτήματα: Γιατί το θέμα των αγνοουμένων είχε αυτή την τύχη;

Όταν καταθέσατε την υπόθεση στο ΕΔΑΔ τι περιμένατε;

Πίστεψα ότι το ΕΔΑΔ θα δικαίωνε τον αδελφό μου και την οικογένειά μας. Αυτό ίσως να ήταν το μεγαλύτερό μου λάθος. Πίστεψα ότι το Δικαστήριο είχε ένα ανθρώπινο πρόσωπο. Ότι βάζει πάνω απ” όλα τα δικαιώματα του ανθρώπου. Ότι λειτουργεί χωρίς σκοπιμότητες. Εναπέθεσα όλες μου τις ελπίδες για δικαίωση σε αυτό το Δικαστήριο.

Πώς αντιδράσατε όταν πληροφορηθήκατε ότι το ΕΔΑΔ έκρινε την υπόθεση του αδελφού σας ως μη αποδεκτή για τυπικούς/διαδικαστικούς λόγους;

Αισθάνθηκα ένα έντονο βάρος, μια τρομερή απογοήτευση. Ήταν σαν να μου κάρφωσαν ένα μαχαίρι στην καρδιά. Έκλαψα. Ήταν σαν να έκλεινε ο δρόμος για να δικαιωθεί η θυσία του αδελφού μου.

Πώς αντιλαμβάνεστε, πώς εξηγείτε αυτή την απόφαση;

Είναι δύσκολο να απαντήσω αυτή την ερώτηση. Εκ των υστέρων και μετά από πολλή σκέψη θεωρώ ότι το Δικαστήριο ήθελε να απαλλαχθεί από τέτοιου είδους υποθέσεις και έψαχνε κάποιο τρόπο να απορρίψει την εκδίκασή τους. Ίσως το Δικαστήριο να είχε πολύ φόρτο εργασίας. Δεν ξέρω. Αλλά δεν μπορώ να κατανοήσω τον τρόπο με τον οποίο το Δικαστήριο πήρε μια τέτοια απόφαση. Είναι άδικο το ΕΔΑΔ να μην αναγνωρίζει τις προσπάθειες τόσων ετών για να βρεθούν και να τεκμηριωθούν στοιχεία για την υπόθεση του αδελφού μου. Πώς είναι δυνατόν να μας λέει το Δικαστήριο ότι καθυστερήσαμε να προσφύγουμε, ενώ εμείς προσπαθούσαμε με ειλικρίνεια και καλή πίστη να βοηθήσουμε τους δικαστές να κρίνουν αντικειμενικά την υπόθεση; Δεν έλαβαν υπόψη τις συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξήγαμε την έρευνα;

Έχει κλονιστεί μέσα σας το περί δικαίου αίσθημα;

Ξεκίνησα αυτή την διαδικασία πιστεύοντας βαθιά μέσα μου ότι ο κάθε άνθρωπος δικαιούται να διεκδικήσει το δίκιο του. Για να έχεις αποτέλεσμα πρέπει πρώτα από όλα να πιστέψεις στο δίκαιο. Αυτή η πίστη είναι η δύναμη του κάθε ανθρώπου. Δυστυχώς, στο τέλος κατάλαβα ότι το δίκαιο, η δικαιοσύνη και η δικαίωση είναι διαφορετικές έννοιες. Διαπίστωσα ότι αυτό που θεωρούσα ως δικό μου όπλο, το δίκαιο, δεν επαρκούσε για να κερδίσω την υπόθεση του αδελφού μου.

Μετά από όλα αυτά, θεωρείτε ότι ο Χρίστος μπορεί να δικαιωθεί;

Σίγουρα. Όταν η Τουρκία καταδικαστεί και πληρώσει για τα εγκλήματα που έκανε το 1974. Δεν είναι θέμα εκδίκησης. Είναι θέμα απονομής δικαιοσύνης. Είναι ίσως ένα ζήτημα με το οποίο πρέπει να ασχοληθούν σοβαρά οι νομικοί μας. Θα πρέπει να μας ενημερώσουν κατά πόσο μετά από τις τελευταίες αποφάσεις του ΕΔΑΔ υπάρχει οδός δικαίωσης για τους αγνοουμένους ή αν πρέπει να περιμένουμε κάτι άλλο. Κάθε δράμα πρέπει να έχει ένα τέλος. Έστω και μια χούφτα κόκαλα του αδελφού μου για να μπορέσουμε να τον κηδέψουμε όπως του αξίζει.