Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

Το Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας, αυτό το καμάρι της τότε εποχής της Κύπρου αλλά και της Μέσης Ανατολής, παραμένει έρημο και βουβό στα χέρια των δυνάμεων των Ηνωμένων Εθνών. Ήταν ένα από τα πολλά κακά αποτελέσματα της βάρβαρης τούρκικης εισβολής του 1974. Με το ξεκίνημα της τούρκικης εισβολής το πρωί του Σαββάτου της 20ής Ιουλίου, το Aεροδρόμιο δεν δέχθηκε οποιανδήποτε επίθεση, απλά πάνω απ’ αυτό γίνονταν αναγνωριστικές πτήσεις αλλά και βυθίσεις δύο πολεμικών αεροπλάνων. Φαίνεται, ήθελαν να κατοπτεύσουν και να φωτογραφίσουν την περιοχή αλλά και να προκαλέσουν πανικό για τα επόμενα βήματά τους.

Συγκρούσεις, βομβαρδισμοί και γενικά πολεμικές δραστηριότητες γίνονταν πολύ κοντά στο αεροδρόμιο, όπως στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, στον Γερόλακκο κ.λπ.
Γενικά την πρώτη ημέρα της εισβολής δεν έπεσε ούτε μια σφαίρα στο Αεροδρόμιο Λευκωσίας. Εν τω μεταξύ από την πρώτη στιγμή στάλθηκαν δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς για φρούρηση του Αεροδρομίου και των γύρω χώρων υπό τις διαταγές του Ελλαδίτη ταγματάρχη πεζικού Γεώργιου Παπαδόπουλου. Εγκαταστάθηκαν δύο αντιαεροπορικά πολυβόλα και επίσης κατέφθασε κι ένα ρώσικο άρμα μάχης. Στον χώρο του Αεροδρομίου στάλθηκαν επίσης αρκετοί έφεδροι εθνοφρουροί χωρίς όπλα. Την επόμενη μέρα Κυριακή πρωί της 21ης Ιουλίου, μετά από οδηγίες των στρατιωτικών, μεταφέρθηκε στον κυρίως δίαυλο το αεροπλάνο TRIDENT 1E (αυτό της τελευταίας προσγείωσης), και στον μικρότερο σκάλες επιβατών κι άλλα, για να αποτελέσουν εμπόδιο σε πιθανή προσγείωση τουρκικών αεροπλάνων. Μετά απ’ αυτές τις μετακινήσεις οι Τούρκοι άρχισαν να πολυ- βολούν και να ρίχνουν ρουκέτες με τα αεροπλάνα τους στο κτήριο του αεροδρομίου αλλά κυρίως στους διαύλους, δημιουργώντας κρατήρες σ’ αυτούς.

 Το βράδυ της Κυριακής 21ης Ιουλίου, ξημερώματα Δευτέρας 22ας Ιουλίου, γύρω στις 2.20, μετά από πολύ αγωνιώδη και επικίνδυνη προσπάθεια, όπως είναι γνωστό, προσγειώθηκαν ελληνικά μεταγωγικά αεροπλάνα μεταφέροντας μιά Μοίρα καταδρομέων, Κρητών κατά το πλείστον. Μετά την προσγείωση των μεταγωγικών αεροπλάνων μεταφέρθηκαν οι καταδρομείς γρήγορα-γρήγορα στο Μετόχι του Κύκκου στη Λευκωσία, προτού ξημερώσει. Την επόμενη μέρα Τρίτη 23η Ιουλίου, πρωί-πρωί, μεταφέρθηκαν όλοι πίσω στο Αεροδρόμιο, για τη φύλαξή του, διότι υπήρχαν πληροφορίες ότι θα δεχόταν επίθεση για την κατάληψή του από τους Τούρκους.

Οι Ελλαδίτες καταδρομείς κατέλαβαν αμέσως θέσεις μάχης, στην ταράτσα του κτηρίου (τερματικού), αλλά επίσης και στη βορειοανατολική πλευρά κυρίως του αεροδρομίου, έξω στα γυμνά χωράφια. Προτού πάρουν τις θέσεις τους καλά-καλά οι καταδρομείς άρχισαν την επίθεση οι Τούρκοι με μεγάλο αριθμό δυνάμεων πεζικού (καταδρομέων) και αρμά- των μάχης. Οι Ελλαδίτες καταδρομείς τους απέκρουαν συνεχώς, αφήνοντας αρκετούς Τούρκους νεκρούς και τραυματίες. Οι μάχες αυτές κράτησαν μέχρι τις 1.30 - 3.00 το απόγευμα.

Οι ελλαδικές δυνάμεις των καταδρομέων μαζί με μια μικρή δύναμη Ελληνοκυπρίων καταδρομέων όχι μόνο αντέκρουαν τις τουρκικές επιθέσεις αλλά κάνοντας αντεπιθέσεις τους έσπρωχναν συνεχώς προς τα πίσω. Οι ηρωισμός και η αυτοθυσία των καταδρομέων, μαχομένων εναντίον των πολυαριθμοτέρων τουρκικών δυνάμεων, δεν μπορούν να περιγραφούν. Οι Τούρκοι άφηναν συνεχώς νεκρούς και τραυματίες κάθε φορά που έκαναν απόπειρα επίθεσης. Ο ενθουσιασμός που υπήρχε και στους άνδρες αλλά και στους αξιωματικούς τους, ήταν πολύ μεγάλος. Διοικητής της Μοίρας ήταν ο Ταγματάρχης Γεώργιος Παπαμελετίου μαζί με άλλους πολύ αξιόλογους αξιωματικούς. Ο ηρωισμός και η παλληκαριά των Ελλαδιτών κυρίως αλλά και των Κυπρίων καταδρομέων ήταν αυτό που κράτησε το αεροδρόμιο μακριά από τούρκικη κατοχή και δεν βλέπουμε τούρκικες σημαίες σ’ αυτό.

ΤΟ ΚΑΜΑΡΙ ΠΟΥ ΕΜΕΙΝΕ ΕΡΗΜΟ ΚΑΙ ΒΟΥΒΟ

Η απόφαση για παράδοση Μέσα στην επικρατούσα διάλυση και ακαταστασία στη στρατιωτική διοίκηση του ΓΕΕΦ, αλλά και στην ούτω καλούμενη πολιτική ηγεσία των ημε- ρών εκείνων, πάρθηκε η απόφαση να παραδοθεί το Αεροδρόμιο στα Ηνωμένα Έθνη για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων. Ταυτόχρονα το πρωινό της 23ης Ιουλίου, μετά που άρχισαν οι συγκρούσεις, συνήλθε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, αποφασίζοντας την κατάπαυση του πυρός με το ψήφισμα 354.

Έτσι βρίσκοντας την ευκαιρία της απόφασης του ψηφίσματος 354 του Συμβουλίου Ασφαλείας για κατάπαυση του πυρός και βλέποντας ότι ήταν πολύ πιθανή η περίπτωση κατάληψης του Αεροδρομίου από τους Τούρκους, αποφάσισαν να εκδώσουν διαταγή προς τις μαχόμενες δυνάμεις να παύσουν το πυρ και να το εγκαταλείψουν όπως-όπως στα χέρια των στρατιωτών των Ηνωμένων Εθνών. Επικοινωνούν αμέσως από το ΓΕΕΦ, τηλεφωνικά, με τον στρατιωτικό διοικητή του Αεροδρομίου, ταγματάρχη Γεώργιο Παπαδόπουλο, δίδοντάς του διαταγή για άμεση κατάπαυση του πυρός και στη συνέχεια να γίνει συνάντηση με τον στρατιωτικό διοικητή των επιτιθέμενων τούρκικων δυνάμεων, εναντίον του Αεροδρομίου. Όλα αυτά κατόπιν διευθετήσεως και συνεννόησης με αξιωματικούς των Η. Ε.


 ΤΑ ΕΚΛΕΙΣΕ ΟΛΑ.Μετά τη λήψη της διαταγής από το ΓΕΕΦ ο ταγματάρχης Παπαδόπουλος άρχισε τη διαδικασία της ενημέρωσης των μαχόμενων μονάδων έτσι ώστε να εφαρμόσουν αμέσως κατάπαυση του πυρός. Προσπάθησε να έλθει σε επικοινωνία με τον διοικητή της ελλαδικής Μοίρας Καταδρομών Ταγματάρχη Γεώργιο Παπαμελετίου, που η έδρα της διοίκησής του βρισκόταν στο κτήριο του τότε Κέντρου Ελέγχου πολιτικής αεροπορίας. Μάταια αγωνιζό- ταν κι από τον ασύρματο αλλά κι από το τηλέφωνο να μιλήσει μαζί του για να του μεταβιβάσει τη διαταγή. Τα είχε κλείσει όλα. Καμία ανταπόκριση σ’ αυτές του τις προσπάθειες, κι ο χρόνος περνούσε στο να εφαρμοστεί άμεσα η κατάπαυση του πυρός. Η ανταλλαγή πυρών συνεχιζόταν και ειδικά στην περιοχή που βρισκόταν το Κέντρο Ελέγχου και βορειότερα απ’ αυτό. Έγινε θηρίο με το άκουσμα της διαταγής Οι Ελλαδίτες καταδρομείς αποτολμούσαν και αντεπιθέσεις με «πυρ και κίνηση»

Ο Ταγματάρχης Παπαδόπουλος μη έχοντας κάποιο αξιωματικό διαθέσιμο για να τον στείλει προς τη μεριά του Κέντρου Ελέγχου, παρακάλεσε τον διευθυντή του Αεροδρομίου Θανάση Παπαϊωάννου εάν μπορούσε να πάει αυτός για να μεταφέρει το μήνυμα της διαταγής του ΓΕΕΦ.

 Ο κ. Παπαϊωάννου απεδέχθη αμέσως ζώντας κι αυτός πολύ ενεργά και τις αγωνίες και τους αγώνες των μαχόμενων στο Αεροδρόμιο. Βγαίνει από το τερματικό κτήριο του αεροδρομίου και τρέχοντας μέσα από βροχή σφαιρών που ερχόντουσαν από την πλευρά των Τούρκων, φθάνει στο Κέντρο Ελέγχου ελπίζοντας να συναντήσει τον διοικητή της Μοίρας των Καταδρομών Ταγματάρχη Παπαμελετίου. Δεν τον βρίσκει εκεί και τρέχοντας και πά- λιν πηγαίνει βορειότερα όπου ήταν πολύ κοντά στην πρώτη γραμμή του πυρός.

Εκεί παρατηρεί μεγάλη δραστηριότητα των Ελλαδιτών καταδρομέων, όπου όχι μόνο αμύνοντο έναντι των επιτιθέμενων Τούρκων, αλλά τους έβλεπε να κάνουν αντεπιθέσεις με «πυρ και κίνηση» πιέζοντας τις τουρκικές δυνάμεις προς τα πίσω. Εκεί κάνει την εμφάνισή του ο Ταγματάρχης Παπαμελετίου μετά που τον ενημέρωσαν οι στρατιώτες του. Βρισκόταν εντελώς μπροστά στην πρώτη γραμμή καθοδηγώντας τους καταδρομείς του εναντίον των Τούρκων. Όταν είδε τον διευθυντή του αεροδρομίου κ. Παπαϊωάννου τον ρωτά τι θέλει, κάπως θυμωμένος, επειδή τον ενόχλησαν στην όλη προσπάθεια των αντεπιθέσεών του. Φαινόταν πολύ αποφασισμένος και πολύ έτοιμος να συνεχίσει να πολεμά εναντίον των Τούρκων. Με την παρουσία του κ. Παπαϊωάννου, προτού του μιλήσει για τη δια- ταγή του ΓΕΕΦ, κατάλαβε τον σκοπό που τον ήθελε και ήταν γενικά έξαλλος.

Με το άκουσμα της διαταγής για κατάπαυση του πυρός και για αποχώρηση των δυνάμεών του έγινε θηρίο και δεν τον χωρούσε ο τόπος. Η απάντηση στον κ. Παπαϊωάννου ήταν «αυτοί ας κάνουν τη δουλειά τους κι εμείς τη δική μας», εγκαταλείποντας τη συνάντηση μαζί του φεύγοντας ολοταχώς προς τους μαχόμενους άνδρες του της πρώτης γραμμής. Εν τω μεταξύ ο κ. Παπαϊωάννου επέστρεψε στο γραφείο του στο κτήριο του τερματικού όπου βρισκόταν ο Ταγματάρχης Παπαδόπουλος. Εκεί τον πληροφόρησε ότι κατέφθασε από το φυλάκιο των Η.Ε με θωρακισμένο όχημα, έχοντας λευκή σημαία, αξιωματικός της δύναμης, μεταφέροντας την απόφαση-συνεννόηση για επικείμενη συνάντηση που θα γινόταν αμέσως, με τον Τούρκο Συνταγματάρχη διοικητή των δυνάμεων που επιτίθεντο εναντίον του Αεροδρομίου. Σ’ αυτή τη συνάντηση που θα γινόταν ευθύς αμέσως με την κατάπαυση του πυρός, θα πήγαινε ο Ταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος κι ο κ. Θανάσης Παπαϊωάννου ως μεταφραστής στα Αγγλικά. Στη συνάντηση αυτή θα ήταν παρών και ο Βρετανός Ταγματάρχης Πάρκερ μαζί μ’ έναν υπολοχαγό του, εκ μέρους των δυνάμεων των Ηνωμένων Εθνών.

Η συνάντηση θα γινόταν γύρω στις 2.30 μ.μ. της 23ης Ιουλίου, μπροστά από τους διαύλους του Αεροδρομίου, μέσα στα γυμνά παντελώς από βλάστηση χωράφια, σε συνθήκες καύσωνα και πολύ κοντά στην πρώτη γραμμή. Έτσι τηρώντας την ώρα τους ο Ταγματάρχης Παπαδόπουλος και ο κ. Παπαϊωάννου συνοδευόμενοι από τον Ταγματάρχη Πάρκερ των Η.Ε, φθάνουν στο σημείο που συμφωνήθηκε. Κάθισαν κάτω στο καυτό χώμα αναμένοντας τον Τούρκο συνταγματάρχη. Μετά από λίγη ώρα αναμονής καταφθάνει μαζί μ’ έναν ψηλό νεαρό Τούρκο στρατιώτη που ήταν ο μεταφραστής, σ’ αντίθεση με τον ίδιο που ήταν ένας κοντοπάχουλος της κακιάς ώρας. Άρχισαν αμέσως οι συνεννοήσεις, πάντοτε με τη μεσολάβηση του Ταγματάρχη Πάρκερ των Η.Ε.

Μετά από τη σύντομη συνάντηση τα μέρη αποχώρησαν για να αρχίσουν αμέσως την εφαρμογή της συμφωνίας. Κινήθηκαν αμέσως βρετανικές και καναδικές δυνάμεις των Η.Ε για να υλοποιήσουν τη συμφωνία. Ήλθαν σ’ επαφή αξιωματικοί των Η.Ε με τον διοικητή της ελλαδικής Μοί- ρας Καταδρομών Ταγματάρχη Παπαμελετίου ο οποίος φέροντας πολύ βαριά την από- φαση για αποχώρηση, ήταν πολύ αυστηρός μαζί τους, ζητώντας απ’ αυτούς να παρα- λαμβάνουν κομμάτι-κομμάτι τις θέσεις τους, αναμένοντας από τους υπεύθυνους αξιωματικούς του να τον ενημερώνουν σχε- τικά για την παρουσία οπωσδήποτε των δυνάμεων των Η.Ε, και όχι Τούρκων.

Ζήτησε μάλιστα από τον υπεύθυνο αξιωματικό των Η.Ε., άνδρες του με τα διακριτικά τους να συνοδεύσουν τους καταδρομείς του μέχρι να φθάσουν σε ασφαλέστερο σημείο του Αεροδρομίου. Όταν περίπου οι καταδρομείς έφθασαν σε κάπως ασφαλέστερο μέρος του Αεροδρομίου, οι Τούρκοι άρχισαν να βάζουν και πάλιν με πολυβόλα και όλμους προσπαθώντας να προκαλέσουν θύματα και ζημιές στους αποχωρούντες.

Οι άνδρες των Η.Ε παραλάμβαναν από τους αρμοδίους Ελληνοκύπριους κυβερνητικούς λειτουργούς το κυρίως κτήριο (τερματικό) τον πύργο ελέγχου, το κέντρο ελέγχου κ. λπ. αναλαμβάνοντας αυτοί πλέον τον πλή- ρη έλεγχό τους. Το κυρίως κτήριο του Αεροδρομίου το παράδωσε στον Βρετανό ταγματάρχη των Η.Ε Πάρκερ, ο διευθυντής του Θανάσης Παπαϊωάννου, εν μέσω πολυβολισμών και βολών όλμων από τους παρασπονδίσαντες Τούρκους. Μετά που έγινε η παράδοση, ο Ταγματάρχης Πάρκερ βλέποντας την πολύ επιδεινούμενη κατάσταση από τις νέες επιθέσεις των Τούρκων, παρά τη συμφωνία, διέταξε ένα Βρετανό δεκανέα να συνοδεύσει τον κ. Παπαϊωάννου μέχρι το αυτοκίνητό του που ήταν σταθμευμένο έξω από τις αποθήκες του τελωνείου, για να μπορέσει να φύγει. Μάλιστα ήσαν τόσο πυκνοί και συχνοί οι πολυβολισμοί των Τούρκων που ο Βρετανός δεκανέας πήρε θέση κι άρχισε να βάζει εναντίον των Τούρκων με το αυτόματό του.