Τ/ΧΗΣ Κ/Δ ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΝΙΚΗ

   Η Α΄ Μοίρα Καταδρομών είχε έδρα το Μάλεμε Χανίων. Διοικητής ήταν ο Γεώργιος Παπαμελετίου, ενώ υποδιοικητής o εκ Σερρών αείμνηστος Άγγελος Αβραμίδης.
Στις 16:30 το απόγευμα ο Διοικητής των Καταδρομών Ταξίαρχος Αλέξανδρος Γιάννακας τηλεφωνεί στον διοικητή της Α΄ ΜΚ και του δίνει προφορική διαταγή η μοίρα να κινηθεί άμεσα προς την 115 Πτέρυγα Μάχης στη Σούδα. Η γραπτή ήρθε πολλές ώρες αργότερα.

  Ο Παπαμελετίου μας περιγράφει στο βιβλίο του Γιάννη Σκάλκου-Γιάννη Φασουλά(Νίκη στη Νεκρή Ζώνη),  πως με "μισόλογα"  ο Ταξίαρχος Γιάννακας του αποκάλυπτε την αποστολή. Αμέσως χωρίς να χάσει ο χρόνο, ο Παπαμελετίου συγκέντρωσε τους αξιωματικούς της μοίρας στο γραφείο του και μπήκε κατευθείαν στην ουσία του θέματος.

  -Κύριοι, πάμε Κύπρο, αυτή είναι η διαταγή που ήρθε.

  Ακολούθησε συγκέντρωση Μοίρας στο προαύλιο χώρο του στρατοπέδου, έγινε αναπροσαρμογή φόρτων και κατανομή πυρομαχικών και πριν ξεκινήσουν με τα λεωφορεία για το αεροδρόμιο της Σούδας, ο Παπαμελετίου τους είπε, "παιδιά πάμε στη Κύπρο και δε ξέρουμε τι προβλήματα θα αντιμετωπίσουμε".

   Το ηθικό των Καταδρομέων της Α΄ ΜΚ ήταν στον υψηλότερο βαθμό. Οι νέοι εκείνης της εποχής αποδείχθηκαν ότι ήταν οι ίδιοι του 1919, του 1940. Τα λεωφορεία "για την αλλοδαπή"  όπως γράφει η ημερήσια διαταγή, ξεκίνησαν από το Μάλεμε για τη Σούδα.

   Ο Υποδιοικητής Άγγελος Αβραμίδης, ένας αξιωματικός με ξεχωριστές ικανότητες που σήμερα δεν είναι ανάμεσα μας, ήταν τύπος ενθουσιώδης και τραγουδούσε μαζί με τους στρατιώτες το συμβολικό ριζίτικο "Πότε θα κάνει  ξαστεριά…". Στο δρόμο προς τη Σούδα ο κόσμος τους σταματούσε  να τους σφίξει το χέρι, τους καλοστράτιζε και τους επευφημούσε. Οι Χανιώτες αντιλήφθηκαν αμέσως πως η μονάδα πάει για πόλεμο. Η κεντρική αγορά των Χανίων ζούσε σκηνές από άλλο ένα 1940. 

Ο Υποδιοικητής της Α!ΜΚ Τχης ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΒΡΑMΙΔΗΣ

   Παράλληλα με τα γεγονότα που διαδραματίζονταν στη Κρήτη, από το πρωί της 20^ης Ιουλίου 1974 τα αεροσκάφη Noratlas είχαν μεταβεί σε όλες τις πολεμικές μονάδες για υποστήριξη των πολεμικών Μοιρών προκειμένου να λάβουν διάταξη μάχης σύμφωνα με τα υπάρχοντα σχέδια τους. Ο βετεράνος πιλότος της Πολεμικής Αεροπορίας Γιώργος Μήτσαινας  που πήρε μέρος στην παράτολμη επιχείρηση με το αεροσκάφος "ΝΙΚΗ 11"  μας περιγράφει λεπτό προς λεπτό τις δύσκολες εκείνες ώρες:  "Στις 7 το βράδυ, της 21^ης Ιουλίου 1974 διατάχθηκαν όλοι οι διοικητές των μονάδων να στείλουν όλα τα μεταγωγικά τους αεροσκάφη στη Σούδα, απ’ όπου θα εκτελούσαν άκρως απόρρητη αποστολή υψηλής σπουδαιότητας. Εκεί έμαθαν τα πληρώματα ότι ο σκοπός της αποστολής ήταν η μεταφορά της Α΄ Μοίρας Καταδρομών στη Κύπρο. Μιας αποστολής που δε προβλεπόταν από τα σχέδια. Οι προϋποθέσεις  για την εκτέλεση της αποστολής ήταν:  Εκμετάλλευση του αιφνιδιασμού, πτήση όσο το δυνατόν προς Νότο για αποφυγή αποκάλυψης από τα εχθρικά ραντάρ, εκφόρτωση και επιστροφή εξασφαλίζουσα τουλάχιστον μία ώρα πτήσης σε σκότος".

   Ο εκπρόσωπος του Αρχηγείου Αεροπορίας ταξίαρχος Στεφαδούρος, που έφθασε στη Σούδα στις 9:20 το βράδυ, βρήκε στην αίθουσα επιχειρήσεων μόνο οκτώ πληρώματα από τα είκοσι ΝORATLAS, που συγκεντρώθηκαν εκεί. Επειδή η αποστολή έπρεπε να γίνει νύχτα και η ώρα περνούσε, η ενημέρωση δεν μπορούσε παρά να ήταν σύντομη και περιεκτική.

Αεροσκαφος τυπου Noratlas

  O Παπαμελετίου νωρίτερα είχε μεταβεί στο αεροδρόμιο της Σούδας για να προετοιμάσει τις τελευταίες λεπτομέρειες αλλά η ανοργανωσιά ήταν τέτοια που τον σταμάτησαν για έλεγχο και δεν τον άφηναν να περάσει μέσα. Τελικώς η μοίρα έφθασε στο αεροδρόμιο γύρω στις 9:30 μ.μ.. Στους διαδρόμους ήταν παρατεταγμένα τα αεροσκάφη Νoratlas της Πολεμικής Αεροπορίας, γνώριμα από τις ρίψεις που έκαναν οι Καταδρομείς.

   "Όλα θα έπρεπε να γίνουν γρήγορα και με ακρίβεια..., θα πει ο έφεδρος Ανθυπολοχαγός Χαράλαμπος Αποστολάκης, ο οποίος είχε πάρει εντολές να επιβλέπει και να συντονίζει την επιβίβαση των Καταδρομέων στα αεροσκάφη.

   Εντολή για ενίσχυση της Α΄ Μοίρας Καταδρομών είχε πάρει η Γ΄ Μοίρα Αμφίβιων Καταδρομών. Έτσι προσκολλήθηκε ένα τμήμα 40-50 αντρών της Γ΄ ΜΑΚ στην Α΄ ΜΚ με επικεφαλής τον Υπολοχαγό Νικόλαο Παπά.

   "Σε λίγα λεπτά απογειωνόμαστε…"

Η Επιχείρηση "ΝΙΚΗ" ξεκίνησε και στις 10:30 το βράδυ απογειώθηκε "αγκομαχώντας", προφανώς λόγω του μεγάλου φορτίου, το πρώτο αεροσκάφος (ΝΙΚΗ 1). Ακολούθησε στη συνέχεια με διαφορά πέντε λεπτών η απογείωση το δευτέρου αεροσκάφους (ΝΙΚΗ 2). Ανάλογα με τη σειρά απογείωσης τα αεροσκάφη έφεραν και τον αντίστοιχο αριθμό. Το τελευταίο αεροσκάφος "ΝΙΚΗ 15" με κυβερνήτη τον Ευάγγελο Πετρουλάκη απογειώθηκε λίγο μετά τα μεσάνυχτα, παρά τις διαταγές που πήρε για ακύρωση τις αποστολής λόγω της περασμένης ώρας.

   Έτσι από τα 20 αεροσκάφη Νoratlas τα 15 ξεκίνησαν για Κύπρο ενώ τα υπόλοιπα 5 πήραν διαταγή να μην απογειωθούν λόγω περασμένης ώρας.

Τα αεροσκάφη που τελικά απογειώθηκαν ακολούθησαν μια πορεία πάνω από τη πόλη των Χανίων, ανέβηκαν σε ύψος 7000 περίπου ποδών, πέρασαν από τα Λευκά Όρη, κατέβηκαν στα 500 περίπου πόδια και από κει ακολούθησαν μια πορεία νότιο-ανατολική  μέχρι ένα σημείο- Τομή 34^ου παράλληλου με τον 27^ο μεσημβρινό-. Πτήση πάνω από τον 34^ο παράλληλο μέχρι την τομή του με τον 31^ο μεσημβρινό, στα όρια FIR Αθηνών- Καίρου. Από τα σημεία αυτά κατ’ ευθείαν για το αεροδρόμιο της Λευκωσία.

   Η περιοχή αυτή βρίσκεται υπό την συνεχή επιτήρηση της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας  και ο εντοπισμός των Noratlas θα σήμανε την σίγουρη καταστροφή τους. Τα πληρώματα των αεροσκαφών γνώριζαν πως σε αυτή την αποστολή θα ήταν μόνοι τους καθώς δε θα υπήρχαν ελληνικά μαχητικά για την προστασία τους. Η μόνη τους προστασία ήταν το σκοτάδι και το στοιχείο του αιφνιδιασμού.

   Σε όλη τη διάρκεια της πτήσης δεν υπήρχαν ραδιοβοηθήματα, αφού αυτά ήταν εκτός ενέργειας λόγω της εμπόλεμης κατάστασης, ούτε σημεία αναφοράς για προσανατολισμό, και εδώ επιστρατεύθηκαν οι ικανότητες των ραδιοναυτίλων. Πολλά αεροσκάφη πετούσαν σύρριζα με την επιφάνεια της θάλασσας (μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση, όπου με το παραμικρό λάθος των χειριστών θα σήμανε τον σίγουρο θάνατο για πλήρωμα και επιβαίνοντες). Μάλιστα, ένα αεροσκάφος πέταξε πάνω από ένα μεγάλο αεροπλανοφόρο του 6^ου Αμερικανικού στόλου που βρισκόταν στη περιοχή. Τα Νοράτλας δεν πετούσαν σε σχηματισμό, ούτε είχαν οπτική επαφή μαζί τους. Πετούσαν ανεξάρτητα με μια γενική ιδέα για το πού περίπου πετούσε το προηγούμενο ή επερχόμενο αεροσκάφος.

   Η πτήση προς τη Κύπρο έπρεπε να διαρκέσει περίπου 2 ώρες  για τα αργοκίνητα και βαρυφορτωμένα μεταγωγικά. Αρκετά από αυτά παρουσίασαν βλάβες, όμως τα πληρώματα κατάφεραν να τα προσγειώσουν στο αεροδρόμιο Λευκωσίας.

   Πριν την αναχώρηση της αποστολής, τα πληρώματα των Νοράτλας ενημερώθηκαν ότι οι Κύπριοι έχουν τον έλεγχο του αεροδρομίου και ότι θα τους περιμένουν. Δυστυχώς όμως κάτι τέτοιο δεν έγινε.

   Φτάνοντας πάνω απ το νησί, παρατήρησαν πυρκαγιές στο όρος Τρόοδος, οι οποίες είχαν ανάψει από τους βομβαρδισμούς των τούρκων.

   Αυτές οι πυρκαγιές ήταν η πηγή των αναλαμπών στον ορίζοντα που είχαν βοηθήσει στον προσανατολισμό πολλών Νοράτλας κατά την προσέγγιση τους στη Κύπρο.

   Ένα- ένα τα μεταγωγικά άρχισαν την κάθοδο τους προς το αεροδρόμιο Λευκωσίας, διαπίστωσαν ότι δεχόντουσαν σφοδρά αντιαεροπορικά φίλια πυρά που θύμιζαν το Βροντάδο της Χίου, αν και απ’ ότι γνώριζαν, το αεροδρόμιο βρίσκεται σε Ελληνικά χέρια.

   Τα αεροσκάφη που επιχειρούσαν να προσγειωθούν, δέχθηκαν καταιγιστικά  πυρά απ’ όλες τις κατευθύνσεις, μέσα και έξω από το αεροδρόμιο. Τα αεροσκάφη "ΝΙΚΗ 1", "ΝΙΚΗ 2" και "ΝΙΚΗ 3" κατάφεραν να προσγειωθούν αποβιβάζοντας τους καταδρομείς  και τα εφόδια που μετέφεραν. Το αεροσκάφος "ΝΙΚΗ 4"  δέχθηκε πολλά βλήματα αντιαεροπορικών, πήρε φωτιά και συνετρίβη δύο μίλια πριν τον διάδρομο του αεροδρομίου. Όλοι οι επιβαίνοντες, πλήρωμα και καταδρομείς εκτός ενός, σκοτώθηκαν.

Το πλήρωμα του αεροσκάφους ΝΙΚΗ 89 (Κυβερνήτης Τζανάκος Νικόλαος) μετράει τρύπες από βλήματα στη δεξιά πτέρυγα

   Το αεροσκάφος "ΝΙΚΗ 6" εβλήθη σε πολλά σημεία, ο ένας κινητήρας εξερράγη, ο δεύτερος πήρε φωτιά. Αλλά το ηρωικό πλήρωμα κατάφερε να το προσγειώσει. Δύο από τους Καταδρομείς που μετέφερε σκοτώθηκαν ενώ δέκα τραυματίστηκαν. Σ΄ αυτό το αεροσκάφος επέβαινε και ο υπολοχαγός Σταύρος Μπένος. Πολλά χρόνια αργότερα θα πεί: "Τα τροχιοδεικτικά σφύριζαν απ’ έξω. Δεχόμασταν αντιαεροπορικά πυρά, το αεροσκάφος  πήρε φωτιά μέσα στη καμπίνα, δεν είχαμε πυροσβεστήρες και ρίχναμε νερό από τα παγούρια μας για να την σβήσουμε…".

Ο Υπολοχαγός ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΠΕΝΟΣ

   Τα ακολουθούντα Νοράτλας βρέθηκαν σε ένα καταιγισμό πυρών, κάθε είδους όπλων αλλά τα πληρώματα με υπεράνθρωπες προσπάθειες κατάφεραν να τα προσγειώσουν. Δύο από τα δεκαπέντε αεροσκάφη δεν προσγειώθηκαν, το "ΝΙΚΗ 13"  έχασε τον προσανατολισμό και προσγειώθηκε στη Ρόδο, ενώ το "ΝΙΚΗ 14" φτάνοντας ξημερώματα πάνω από τη Κύπρο, πήρε διαταγές να γυρίσει στη Σούδα.

   Το σύνθημα "Μη χτυπάτε είναι Ελληνικά" δεν έφτασε πρόωρα στους Κύπριους χειριστές των αντιαεροπορικών.

   Τραγικός απολογισμός της επιχείρησης: 29 Καταδρομείς νεκροί και 4 αεροπόροι. Ο μοναδικός επιζήσας του αεροσκάφους "ΝΙΚΗ 4" Θανάσης Ζαφειρίου  πολλά χρόνια αργότερα θα ανοίξει την "ψυχή" του και θα πει: "Οι χειριστές ήταν νεκροί και το αεροσκάφος ακυβέρνητο δεχόταν πυρά. Είχαν πάρει φωτιά τα κασόνια με τις χειροβομβίδες δίπλα μου και ένιωθα να καίγομαι, κοίταζα για αλεξίπτωτο, αλλά δε βρήκα πουθενά. Άνοιξα τη πόρτα του αεροσκάφους και πήδηξα στο κενό. Οι γονείς μου έκαναν την κηδεία και τα εννιάμερα, ενώ ήμουν ζωντανός. Ο πατέρας μου έπαθε σοκ και υπέστη καρδιακή προσβολή και λίγους μήνες αργότερα πέθανε. Δε θυμάμαι τίποτα από τον εντοπισμό μου. Θυμάμαι καθαρά, πως έπεφτα σαν μολύβι στο χώμα. Για 7 μήνες δεν είχα τις αισθήσεις μου και δε θυμάμαι παρά ελάχιστα από τη νοσηλεία μου στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο 401…". Αυτά αναφέρει ο Θανάσης Ζαφειρίου που βρέθηκε 24 ώρες μετά το σωτήριο άλμα του σε ένα χωράφι, δίπλα στο αεροδρόμιο Λευκωσίας.

Ο Θανάσης Ζαφειρίου στο μνημείο των 29 νεκρών καταδρομέων της Α! Μ.Κ

  

    Η Α΄  Μοίρα Καταδρομών μετά την άφιξη της Λευκωσία αμέσως ενεπλάκη σε πόλεμο με τους Τούρκους και βγήκε νικηφόρα από τη μάχη του αεροδρομίου Λευκωσίας. Αυτό όμως είναι ένα άλλο κεφάλαιο, που θα το αναλύσουμε κάποια άλλη στιγμή.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

   Η αποστολή αυτή ήταν μια πραγματική επιχείρηση ανορθοδόξου πολέμου γι’ αυτό και οι ξένοι αναλυτές και ο διεθνής Τύπος τη χαρακτήρισαν αποστολή αυτοκτονίας, όπως και ο Τούρκος δημοσιογράφος Μεχμέτ Αλή Μπιράντ στο βιβλίο του "Απόβαση-Απόφαση".

   Τα κύρια χαρακτηριστικά της ήταν ο αιφνιδιασμός, η ταχύτητα και η εμβέλεια δράσης. Έγινε σε επαφή με τον εχθρό, σε περιοχή που βαλλόταν από σφοδρά αντιαεροπορικά πυρά του εχθρού αλλά και των φίλιων δυνάμεων. Προσγειώθηκαν νύχτα και μάλιστα σε ένα άγνωστο για τα πληρώματα των αεροσκαφών αεροδρόμιο, που είχε βομβαρδιστεί από τον εχθρό και του οποίου ο βαθμός αποκατάστασης των ζημιών ήταν απροσδιόριστος και ελλιπής. Έγινε με πολύ πεπαλαιωμένα μέσα. Τα χρησιμοποιηθέντα αεροσκάφη Noratlas  δεν επιτρεπόταν, λόγω απαγορευτικής διαταγής του Αρχηγείου Αεροπορίας να πετούν με επιβάτες πάνω από τη θάλασσα. Υπήρχε κίνδυνος αντιμετώπισης εχθρικής αεροπορικής αντίδρασης από αεροσκάφη αναχαίτισης παντός καιρού  και αυτό επειδή η Κύπρος είναι πολύ κοντά στη Τουρκία. Επιπλέον υπήρχε κίνδυνος αντίδρασης των βρετανικών αεροπορικών δυνάμεων που βρισκόταν στη Κύπρο. Η όλη επιχείρηση έγινε με περιορισμένη σχεδίαση, λόγω έλλειψης χρόνου, σε όλα τα επίπεδα. Τα πληρώματα σχεδίασαν την αποστολή εν πτήσει προς τη Λευκωσία, σύμφωνα με τα εγχειρίδια του ανορθοδόξου πολέμου.

   Παρ’ όλα αυτά, η "Επιχείρηση ΝΙΚΗ" έγινε και ήταν επιτυχής. Σε όλα τα πληρώματα θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη τους η αποστολή αυτή.

   Αυτήν πήραν σαν πρότυπο οι ισραηλίτες και έκαναν την επιχείρηση στο Έντεμπε. Μια επιχείρηση που την έκαναν γνωστή σε όλο τον κόσμο προβάλλοντας την ικανότητα της αεροπορίας τους, ενώ αντίθετα οι δικοί μας ιθύνοντες την απέκρυψαν.

   Ενώ γνώριζαν ότι τα πληρώματα των Νοράτλας θα τους περίμεναν στη Κύπρο κάτι τέτοιο δεν έγινε γιατί δέχθηκαν φίλια πυρά. Υπάρχουν πολλές αλληλοσυγκρουόμενες πηγές για τις διαταγές που δόθηκαν στους Κυπρίους χειριστές αντιαεροπορικών, τι περιείχαν αυτές οι διαταγές, από ποιους δόθηκαν και πότε. Τελικώς μετά από έναν Γολγοθά  ανακρίσεων, δεν τιμωρήθηκε ποτέ κανείς και για τίποτα.

Παρέλαση της Α! Μοίρας Καταδρομών συα Χανιά