¨¨ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥΣ΄΄ της δημοσιογράφου Άννας Ανδρέου

Τούρκοι Αξιωματικοί Αποκαλύπτουν: «Η απόβαση θα μπορούσε να αποτύχει… αν υπήρχε πραγματική αντίσταση»


 Σημαντικές μαρτυρίες και στοιχεία αποκαλύπτονται για την τουρκική εισβολή του 1974 στην Κύπρο στο βιβλίο «Ραντεβού με τους Στρατηγούς» της δημοσιογράφου Άννας Ανδρέου. Πρόκειται για συνεντεύξεις με Τούρκους αξιωματικούς του τουρκικού στρατού που πολέμησαν στην Κύπρο το 1974 αλλά και φωτογραφικό υλικό το οποίο για πρώτη φορά δημοσιεύεται.


Στο βιβλίο δημοσιεύονται σημαντικές φωτογραφίες της περιόδου εκείνης συμπεριλαμβανομένων και φωτογραφιών αιχμαλώτων στη Λευκωσία. Κανένας από τους Τούρκους αξιωματικούς δεν πιστεύει ότι υπάρχουν ακόμη αιχμάλωτοι ζωντανοί και χαρακτηρίζουν παραμύθια που δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα τις φήμες ότι μπορεί να βρίσκονται αιχμάλωτοι στην Τουρκία οι οποίοι μάλιστα έχουν δημιουργήσει οικογένειες.

«Δεν νιώθω τύψεις, κάναμε το καθήκον μας», μου είπαν σχεδόν όλοι οι αξιωματικοί του τουρκικού στρατού που πολέμησαν στην Κύπρο το 1974. Μίλησα με πάνω από δέκα υψηλόβαθμους και χαμηλόβαθμους αξιωματικούς που έλαβαν μέρος στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο και ο καθένας είχε τη δική του προσωπική ιστορία να μου διηγηθεί. Μια δουλειά που κράτησε έξι χρόνια και ολοκληρώθηκε μόλις τώρα με την έκδοση του βιβλίου «Ραντεβού με τους Στρατηγούς», το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες σε Ελλάδα και Κύπρο.



Εξώφυλλο του βιβλίου είναι μια φωτογραφία με δεκάδες Ελληνοκύπριους αιχμαλώτους την οποία τράβηξε ο δημοσιογράφος Ερκγίν Κονούκσεβερ τότε, ως πολεμικός ανταποκριτής. Και αυτή και πολλές άλλες φωτογραφίες από το αρχείο του Τούρκου δημοσιογράφου βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας.





Τα πρόσωπα των αιχμαλώτων φαίνονται καθαρά, τα ονόματά τους άγνωστα προς το παρόν. Από το σπάνιο αρχείο του Ερκγίν Κονούκσεβερ δημοσιεύονται στο βιβλίο και πολλές άλλες σημαντικές φωτογραφίες για πρώτη φορά.

Το συμπέρασμα είναι πως για την Τουρκία δεν ήταν ένας περίπατος η τουρκική εισβολή, όπως νομίζαμε μέχρι σήμερα. Οι ανώτατοι αξιωματικοί του τουρκικού στρατού φοβήθηκαν εκείνα τα πρώτα 24ωρα ότι δεν θα τα κατάφερναν και μαρτυρούν ότι έζησαν έναν εφιάλτη.

Η αποτυχία για τον τουρκικό στρατό ήταν πολύ κοντά. Ήταν τόσο κοντά, που το αποτέλεσμα θα ήταν πολύ διαφορετικό αν υπήρχε πραγματική αντίσταση από την Εθνική Φρουρά και την ΕΛΔΥΚ.

Ξεκίνησα τις συνεντεύξεις έχοντας στον νου ότι βρισκόμαστε στο τέλος μιας εποχής. Οι Τούρκοι αξιωματικοί φεύγουν ένας-ένας από τη ζωή. «Πρέπει να καταγράψουμε την ιστορία», έλεγα σε όλους όταν τελικά κατάφερνα να τους συναντήσω.

Ανάμεσά τους και ο αντιστράτηγος Μουζαφέρ Σεβέρ, ο οποίος από τις 20 Ιουλίου που έφτασε στην Κύπρο υπηρέτησε σε ένα από τα πιο κρίσιμα πόστα, στο Διοικητήριο του Σώματος Στρατού. Ήταν ο αξιωματικός που γνώριζε ανά πάσα στιγμή πού βρισκόταν η κάθε στρατιωτική δύναμη. Είχε συνεχή επαφή με όλες τις δυνάμεις και αποφάσιζε πότε και πού θα σταλούν ενισχύσεις σε συνεννόηση με τον σωματάρχη Νουρετίν Ερσίν.

Ο Μουζαφέρ Σεβέρ λέει κάτι που δεν περίμενα να το ακούσω από τον ίδιο. Και είναι σημαντικό να το λέει ένας αξιωματικός όπως αυτός, που είχε μια συνολική εικόνα της κατάστασης των τουρκικών στρατευμάτων. Η απόβαση παραλίγο να αποτύχει.

 - Δηλαδή αν υπήρχε περισσότερη αντίσταση από την ελληνοκυπριακή πλευρά, τα πράγματα θα ήταν πολύ δύσκολα για σας...

 - Πάρα πολύ δύσκολα θα ήταν. Ασφαλώς για τις μάχες πρέπει να πούμε αυτό: Αυτός που είναι ψύχραιμος και που βλέπει τις πραγματικότητες, αξιοποιεί τις καταστάσεις υπέρ του. Αυτοί το έκαναν, αλλά οι δυνάμεις τους άργησαν επειδή η Εθνική Φρουρά ακόμη νόμιζε ότι η απόβασή μας στην Κερύνεια ήταν παραπλανητική και περίμεναν ότι η πραγματική απόβαση θα γινόταν στην Αμμόχωστο και στην περιοχή της Μόρφου. Αν αυτό μπορούσαν να το σκεφτούν, ότι δηλαδή η πραγματική απόβαση ήταν στην Κερύνεια, θα απέσυραν τις δυνάμεις τους από την Αμμόχωστο και τη Μόρφου και τότε τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά...


- Δηλαδή θα μπορούσε να είχαν αποτύχει οι τουρκικές δυνάμεις;


- Θα μπορούσε. Αν είχαν σκεφτεί ότι η απόβαση στην Κερύνεια ήταν πραγματική θα έφερναν τις δυνάμεις τους από την Αμμόχωστο και τη Μόρφου και θα ήταν πολύ διαφορετικά τα πράγματα.



Ήταν η πρώτη φορά που Τούρκος αξιωματικός έλεγε κάτι τέτοιο. Ότι η Εθνική Φρουρά ήταν τόσο κοντά να αποτρέψει την απόβαση αν υπήρχε πραγματική αντίσταση. Άλλωστε, ακόμη και στην ελληνοκυπριακή πλευρά δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν πως ο τουρκικός στρατός ήταν τόσο ισχυρός που δεν μπορούσε να αποτραπεί η εισβολή. Τελικά δεν ήταν ακριβώς έτσι. Η Εθνική Φρουρά θα μπορούσε να φυλάξει την Κερύνεια και να αποτρέψει την εισβολή.

(Απόσπασμα από το Κεφάλαιο 3 «Αντιστράτηγος Μουζαφέρ Σεβέρ»).

- Μετά τον πόλεμο είχατε καθόλου τύψεις Μουζαφέρ μπέη;

- Όχι, δεν σκέφτηκα ποτέ κάτι τέτοιο, επειδή έγινε αυτό που έπρεπε. Όλοι έκαναν το καθήκον τους. Ο ένας στο ήμισυ, ο άλλος καθόλου, δεν έχει σημασία. Δεν μας πέφτει λόγος εμάς να κάνουμε κριτική γι’ αυτό. Αυτή την κριτική πρέπει να την κάνουν εκείνοι που είναι απ’ έξω.
Οι τύψεις είναι βαριά λέξη, επειδή χρειάζεται να έχεις κάνει κάτι πολύ σοβαρό το οποίο να σου προκαλέσει τύψεις. Και ούτε εγώ, αλλά ούτε και οι άνθρωποι του περιβάλλοντός μου, πιστεύω, κάναμε μια τέτοια πράξη. Για παράδειγμα, αν φέρω στο μυαλό μου την ελληνοκυπριακή 31 Μοίρα Καταδρομών το πρώτο βράδυ, έκανε το καθήκον της και ήταν η αιτία να σκοτωθούν πολλοί μουτζαχίντ και πολλοί από εμάς. Ήταν πόλεμος, γινόταν μάχη.
Τώρα εκεί δεν μπορείς να κατηγορήσεις εκείνον, ούτε να πεις ότι σκότωσε τον άλλον. Ο καθένας κάνει το καθήκον του. Εγώ αν πω είσαι τέρας, τότε και η απέναντι πλευρά θα πει κι εσύ είσαι τέρας. Χρειάζεται μια άλλη λέξη να βρούμε, όχι τη λέξη τύψεις. Δηλαδή αν δεν το έκανα τόσο σκληρά, αν το έκανα ως εδώ, αλλά κατά τον πόλεμο ο άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει σχόλιο. Ούτε και αξιολόγηση μπορεί να κάνει.
Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να φέρει εις πέρας το καθήκον το οποίο ανέλαβε. Αλλά όχι έτσι και ούτε διαφορετικά δεν υπάρχει. Γι’ αυτό όταν λέμε τύψεις... εγώ θα πω το αντίθετο. Εγώ δεν έκανα διακρίσεις, έκανα το καθήκον μου.

(Απόσπασμα από το Κεφάλαιο 3 «Αντιστράτηγος Μουζαφέρ Σεβέρ»).

  

                            «Τα τανκς δεν αποβιβάστηκαν στο πρώτο κύμα»

Σοβαρό πρόβλημα για τις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις προέκυψε και κατά την άφιξη των αποβατικών πλοίων στο Πέντε Μίλι της Κερύνειας. Ο αντιστράτηγος Σεβέρ μου αναφέρει κάτι που πρώτη φορά λέγεται: Ότι την πρώτη μέρα της απόβασης ο τουρκικός στρατός δεν κατάφερε να κατεβάσει τα τανκς που μεταφέρονταν στο πλοίο «TCG Ertuğrul». Μου αποκαλύπτει ότι δεν έχει στοιχεία για να το αποδείξει γι` αυτό και αναζητεί ακόμη την αλήθεια. Πιστεύει όμως ότι έτσι έγινε.

- Στο πρώτο κύμα της απόβασης δεν αποβιβάστηκαν τανκς. Ωστόσο στο σχέδιο υπήρχαν. Εάν τα 17 αυτά τανκς έβγαιναν στη στεριά την επομένη το πρωί θα είχαν φτάσει στη Λάρνακα, θα είχαν φτάσει στη Λεμεσό επειδή δεν υπήρχαν τανκς απέναντί τους για να τα σταματήσουν.

- Γιατί δεν βγήκαν τα τανκς στη στεριά;

- Δεν κατάφεραν να τα βγάλουν. Αυτή είναι μια υπόθεση που κάνω εγώ. Λέω ότι μάλλον αυτό έγινε. Επειδή αυτά είχαν φορτωθεί. Πόσοι τόνοι είναι; 40 τόνοι τανκς. Τότε δεν υπήρχαν γερανοί σε κάθε πλοίο να σηκώσουν 40 τόνους τανκς. Αυτό ήταν για δική σας καλή τύχη... Να, σας έχω πει ότι κάνω έρευνα σχετικά με το ζήτημα της φόρτωσης στο σχέδιο. Αν το βρω θα βρω και την αιτία, αλλά τα τανκς δεν βγήκαν.

- Ούτε και αργότερα βγήκαν;

- Όχι δεν κατάφεραν να τα κατεβάσουν.

- Δηλαδή επέστρεψαν στην Τουρκία;

- Επέστρεψαν και μετά επανήλθαν. Ήρθαν στο τρίτο κύμα. Ήρθαν μαζί με τη Μεραρχία. Ήρθαν με το πλοίο ή το καραβάνι με το οποίο ήρθε ο στρατηγός Μπεντρεντίν Ντεμιρέλ. Τότε ασφαλώς ο χώρος είχε διευρυνθεί, η παραλία διορθώθηκε. Αν όμως έβγαιναν με το πρώτο κύμα τότε δεν θα υπήρχαν τανκς απέναντί τους να τα ανακόψουν. Ναι υπήρχε ένα τάγμα τανκς σε ένα χώρο κοντά στο αεροδρόμιο Λευκωσίας. Νομίζω ότι ήταν κάπου 33 τανκς αλλά ήταν όλα τανκς της εποχής του Β Παγκοσμίου Πολέμου, ρωσικά τανκς Τ-34. Εμείς μάλιστα ήμασταν περίεργοι κάθε φορά. Πηγαίναμε στις παρελάσεις και περιμέναμε να δούμε αν θα περάσουν μπροστά από τον Μακάριο και πόσα θα παρουσίαζαν πρόβλημα και θα σταματούσαν μπροστά στον Μακάριο. Αλλά και πάλι, τρία-τέσσερα τέτοια τανκς ήταν που μας έκαναν να ιδρώσουμε -για να το πω μαλακά- εκείνες τις τρεις πρώτες μέρες της απόβασης.

«Μπορούσαμε να πάρουμε όλη την Κύπρο εκτός από το Τρόοδος»

«Εκτός από το Τρόοδος που προσφερόταν για ανταρτοπόλεμο, μπορούσαμε να πάρουμε την υπόλοιπη Κύπρο. Αλλά ο διοικητής Στρατιάς μας είπε ότι το Γενικό Επιτελείο Στρατού δεν επιθυμεί κάτι τέτοιο. Ο διοικητής Β' Στρατιάς, στρατηγός Σουάτ Ακτουλγκά, είχε προτείνει να πάρουμε το Αεροδρόμιο Λάρνακας (εννοεί προφανώς το αεροδρόμιο Λευκωσίας) και μάλιστα τη Λάρνακα. Είναι στρατηγικό σημείο, είπε. Αν εμείς παίρναμε τη Λάρνακα και το αεροδρόμιο, τότε θα ξεκινούσε αμέσως παζάρι και δεν θα κρατούσε τόσο πολύ το Κυπριακό. Το Γενικό Επιτελείο είπε όχι. Οι γραμμές θα είναι αυτές, είπε. Η πρόταση για κατάληψη της Λάρνακας ήταν μια πολύ καλή πρόταση κατ’ εμένα».

(Απόσπασμα από το Κεφάλαιο 2 «Πλοίαρχος Νεσέτ Ίκιζ»).

«Το τανκ πέρασε πάνω από τους στρατιώτες»

Ο Εργκίν Κονούκσεβερ μπήκε σε ένα από τα τανκς και προχώρησε μαζί με τα τουρκικά στρατεύματα, καλύπτοντας την προέλαση προς την Αμμόχωστο. «Έβαλα μια κουβέρτα στο πίσω μέρος του τανκ κι έτσι πήγα στον πόλεμο. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος αν θέλεις να κάνεις τη δουλειά σου», μου εξήγησε. Είναι περήφανος για τη γενναιότητά του ως δημοσιογράφος στο μέτωπο του πολέμου.


Η Εθνική Φρουρά έβαλλε εναντίον των τουρκικών τανκς, σε ένα εκ των οποίων βρισκόταν και ο Εργκίν Κονούκσεβερ. «Με τη βοήθεια του Αλλάχ δεν μας χτύπησαν εμάς, αλλά υπήρχαν άλλα τανκς που χτυπήθηκαν, και αυτοί που βρίσκονταν μέσα κάηκαν».
Θυμάται ότι εκείνη τη μέρα καθ’ οδόν προς την Αμμόχωστο ένα καμουφλαρισμένο πολυβόλο έριχνε εναντίον των τουρκικών τανκς, αλλά τα τουρκικά άρματα συνέχισαν προς την κατεύθυνση του πολυβόλου μέχρι που το χτύπησαν και το αναποδογύρισαν. Καθώς αναποδογυριζόταν, έπεσαν 5-6 άτομα.
«Υπολογίζω ότι το τανκ πέρασε πάνω από τους στρατιώτες. Εγώ τράβηξα τις φωτογραφίες αυτών των 5-6 ατόμων την ώρα που περνούσε το τανκ από πάνω τους», μου λέει ο Τούρκος δημοσιογράφος.

(Απόσπασμα από το Κεφάλαιο 1 «Εργκίν Κονούκσεβερ, ο πολεμικός ανταποκριτής»).

 Αιχμάλωτοι στο δρόμο προς τα Άδανα

Ο πλοίαρχος Ουτσλέρ δίνει πληροφορίες και για τους αιχμαλώτους. Τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο, το πλοίο «TCG Ertuğrul» επέστρεψε στη Μερσίνη γεμάτο με αιχμαλώτους άντρες πολίτες. Ο πλοίαρχος ως επιτελάρχης επιθεώρησε το πλοίο.



Στον χώρο κάτω από το κατάστρωμα στο πίσω μέρος του πλοίου σχηματίστηκαν 8-10 κελιά με συρματόσκοινα και στις δύο πλευρές και σε κάθε κελί τοποθετήθηκαν αιχμάλωτοι με δεμένα τα μάτια, τα χέρια και τα πόδια.
«Δεν είχαμε ιδέα ότι θα έφερναν τους αιχμαλώτους έτσι», σχολιάζει ο πλοίαρχος Ουτσλέρ και προσθέτει: «Η πρώτη σκέψη ήταν τι έκαναν αυτά τα άτομα και τους πήραν αιχμάλωτους. Εμείς ως ναυτική ομάδα δεν τα ξέραμε αυτά, μόνο μεσολαβούσαμε. Αργότερα όμως το θέμα ξεκαθάρισε. Οι ελληνοκυπριακές μονάδες στην Κύπρο έχοντας στο μυαλό το τέλος του πολέμου συνέλαβαν πολλά άτομα από τον τουρκοκυπριακό λαό. Και οι τουρκικές χερσαίες μονάδες στην Κύπρο έστελναν στην Τουρκία τους αιχμαλώτους που έπιαναν, είτε ήταν πολίτες είτε της ελληνοκυπριακής Εθνικής Φρουράς, από τις περιοχές που κατακτούσαν (Κερύνεια, Λευκωσία, Αμμόχωστο) για να τους ανταλλάξουν αργότερα. Αυτού του είδους η μεταφορά αιχμαλώτων συνεχίστηκε και αργότερα».


Σύμφωνα με τον Ερτουγρούλ Ουτσλέρ, το άνοιγμα των κελιών και η επιβίβαση των αιχμαλώτων στα στρατιωτικά οχήματα ήταν δύσκολη.
Πρώτα τους έλυσαν τα μάτια και μετά τα πόδια για να μπορούν να περπατούν. Με τη συνοδεία δύο ατόμων, τους πήγαιναν στα στρατιωτικά οχήματα, αλλά επειδή τα χέρια τους ήταν δεμένα και δεν μπορούσαν να ανέβουν, τοποθετήθηκε κάτι ψηλό ώστε να πατούν πάνω και να ανεβαίνουν. Πατούσαν πάνω και μετά κατρακυλώντας έμπαιναν στα στρατιωτικά οχήματα.
«Για ώρα παρακολουθούσα χωρίς να το θέλω αυτή την κατάσταση. Πόσο άσχημες ήταν οι συνθήκες πολέμου. Αυτά τα άτομα που ήταν αιχμάλωτοι πολέμου, μπορεί και οι περισσότεροι να μην είχαν φταίξει σε τίποτα, ήταν ένοχοι μόνο και μόνο επειδή ήταν Ελληνοκύπριοι, φορτώθηκαν κακήν κακώς στα στρατιωτικά οχήματα και νομίζω ότι τους στείλανε στα Άδανα για να τους κρατήσουν εκεί», γράφει ο πλοίαρχος Ουτσλέρ.


(Απόσπασμα από το κεφάλαιο 4, «Η απόβαση μέσα από την τουρκική βιβλιογραφία»).


Ο «Φιλελεύθερος (link is external)» έχει την αποκλειστικότητα προδημοσίευσης του βιβλίου της Άννας Ανδρέου «Ραντεβού με τους Στρατηγούς» στην Κύπρο