“...Ήταν αιχμάλωτοι και δεν έπρεπε να τους σκοτώσουν...”

 Τότε, στα δύσκολα αλλά ευτυχισμένα χρόνια η κ. Δώρα Νικολάου όπως ήταν το πατρικό της όνομα δεν πίστευε όπως και τόσοι άλλοι στην Κύπρο ότι μία μέρα θα ζούσαν τα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου… Τούρκικα στρατεύματα κατέλαβαν το νησί και το τι ακολούθησε είναι γνωστό. Δεν είναι γνωστό όμως πως κατάφεραν αυτοί οι άνθρωποι να κλείσουν τις πληγές τους και να συνεχίσουν τη ζωή τους, άλλοι ξεριζωμένοι και άλλοι χωρίς τους αγαπημένους τους…

Δεν είναι αλήθεια ότι δεν έκαναν τίποτα οι Κύπριοι για να αντιμετωπίσουν τους εισβολείς. Έκαναν ότι τους επέτρεψαν να κάνουν εκείνοι που είχαν την τύχη του νησιού στα χέρια τους, κι ας  ένοιωθαν ότι κάτι θα γινόταν σύντομα… Και έγινε στις 20 Ιουλίου 1974!
Ευχαριστώ από καρδιάς την κ. Δώρα Πελεκάνου που δέχτηκε να μου μιλήσει για τα τραγικά γεγονότα του ’74 και να μοιραστεί μαζί μου και μαζί με τους αναγνώστες της «Ρ» τον πόνο της για το άδικο χαμό του αδελφού της, του Κυπριανού,  που όλοι φώναζαν Κύπρο…
Φέτος συμπληρώνονται σαράντα χρόνια από τον προδομένο πόλεμο της Κύπρου… χωρίς τιμωρία για όσους έφταιξαν και χωρίς καμία στήριξη στους πραγματικούς πρωταγωνιστές του, τους ήρωές του. Ο απολογισμός: 200.000 εκτοπισμένοι, 4.000 νεκροί, 1619 αγνοούμενοι (πολλοί εντοπίστηκαν νεκροί) και το 37% της Κύπρου ακόμα υπό Τουρκική κατοχή!



Κα Πελεκάνου αύριο συμπληρώνονται σαράντα χρόνια από την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο. Εσείς τι θυμάστε από εκείνη τη μέρα;  
Εκείνη τη μέρα σηκωθήκαμε το πρωί και ακούγαμε τα αεροπλάνα από πάνω μας. Ήταν χαράματα, φόβος και τρόμος, κοντά μας ήταν ο ραδιοφωνικός σταθμός και το αεροδρόμιο και περνούσαν ανάμεσα, ακριβώς από πάνω μας. Τόσο χαμηλά περνούσαν που η πολυκατοικία απέναντί μας «πηγαινοερχόταν» ήταν τόσο δυνατός ο θόρυβος...

Εσείς πόσων ετών ήσασταν τότε;
Εγώ ήμουν τότε 19 χρονών.

Η οικογένειά σας από πόσα άτομα αποτελούνταν;
Ήμασταν έξι παιδιά ο ένας μου αδερφός έλειπε τότε στην Αμερική τα άλλα παιδιά ήταν στην Κύπρο. Τα τρία αγόρια πήγαν στον πόλεμο και μείναμε τα δύο κορίτσια με τους γονείς μου. Κάποια στιγμή ήθελε να φύγει και ο μπαμπάς μου και φώναζε η μαμά μου μη μου τον πάρετε και αυτόν θα μείνω μοναχή μου. Κάναμε μία εβδομάδα να μάθουμε μετά τον πόλεμο που ήταν ο ένας μου αδελφός…
Ο άλλος μου αδερφός ο αγνοούμενος ήταν στη δεύτερη εισβολή που χάθηκε.

Πως αντιδράσατε, τι έκαναν οι γονείς σας, τι κάνατε εσείς; Φαντάζομαι ότι υπήρχε ένας πανικός και ένας φόβος…
Έφυγαν τα αδέρφια μας τους κάλεσαν και εμείς μείναμε στο σπίτι συσκότιση το βράδυ και το πρωί πάλι τα αεροπλάνα, φόβος πολύς…

Τούρκικα στρατεύματα είδατε;
Εμείς δεν ήμασταν στα κατεχόμενα που έγινε η επέμβαση…

Ήταν μακριά από σας;
Ναι ήτανε μακριά. Αλλά τα ακούγαμε και ήταν τρομακτικό…

Είδατε εκτοπισμένους να έρχονται προς τα μέρη σας, από τις περιοχές που έγινε η απόβαση;
Όχι εμείς εκεί που ήμασταν όχι, κατευθύνθηκαν σε άλλες περιοχές.

Μετά πως κύλησε η ζωή σας;
Μείναμε μόνοι μας, μετά από τρεις μέρες γύρισε ο πρώτος μου αδερφός, στην εβδομάδα γύρισε ο δεύτερος αλλά ο τρίτος όχι. Στην πρώτη όμως φάση της εισβολής είχε γυρίσει μετά χάθηκε.

Τι σας έλεγαν τι μαθαίνατε για το γεγονός της εισβολής, είχατε πληροφόρηση;
Δεν θυμάμαι λεπτομέρειες, μόνο το ραδιόφωνο ακούγαμε. Ήμασταν τρομοκρατημένοι, πριν έγινε το πραξικόπημα και μετά κατευθείαν ο πόλεμος. Είχαμε φοβία. Εγώ είχα πάθει σοκ. Δεν καταλάβαινα τίποτα. Η μητέρα μου με κρατούσε στην αγκαλιά της γιατί είχα πάθε μεγάλη φοβία με τον πόλεμο τότε…και μου έχει μείνει…

Στη δεύτερη φάση της εισβολής που ήσασταν, τι κάνατε;
Στη δεύτερη εισβολή επειδή ήμουν χάλια φύγαμε και πήγαμε στο Λυθροδόντα, που βρίσκεται περίπου τριάντα χλμ από τη Λευκωσία. Στο πατρικό μας σπίτι. Ο αδερφός μου ο αγνοούμενος ήταν ήδη εκεί. Πήγαμε κι εμείς εκεί αλλά δεν προλάβαμε να τον δούμε. Είχε φύγει πριν δέκα λεπτά και μπήκε στο λεωφορείο για να πάει στον πόλεμο, ήταν έφεδρος.

Πόσων ετών ήταν τότε ο αδερφός σας;
Ο αδερφός μου ήταν τότε 26 χρονών. Ο καημός της μητέρας μου ήταν αυτός, που δεν πρόλαβε να τον δεί έστω και λίγο πριν φύγει.

Είχε καιρό να τον δεί;
Όχι πολύ. Έμενε στο χωριό με την αρραβωνιαστικιά του την Ελένη. Έφυγε στη δεύτερη εισβολή και δεν τον ξαναείδαμε.

Πότε διαπιστώσατε ότι ήταν στους αγνοούμενους και αρχίσατε να τον ψάχνετε;
Στη δεύτερη εισβολή ήταν στην πρώτη γραμμή. Στη Μια Μηλιά. Τότε συνειδητοποιήσαμε ότι χάθηκε. Για κανένα χρόνο λέγανε θα γυρίσουν, το συζητούσαν…

Ξέρατε ότι είχε αιχμαλωτιστεί, είχατε κάποιο νέο του;
Αργότερα μας έλεγαν ότι τους έπιασαν σε ένα σπίτι και όντως έτσι είχε γίνει, σαράντα άτομα έγραψαν και έδωσαν τα ονόματά τους στην κυρία που είχε το σπίτι και τα έφερε σε ένα χαρτί κρυμμένο μέσα στο παπούτσι της. είχαμε την ελπίδα ότι επειδή πιάστηκαν ζωντανοί ότι θα γύριζαν…

Ποιοι τους συνέλαβαν; Ήταν κάποιοι άλλοι μαζί του;
Από το χωριό του ήταν 17 άτομα και ήταν και από άλλα χωριά… Τουρκοκύπριοι τους έπιασαν και Τουρκοκύπριοι τους σκότωσαν μετά.

Δε μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα;
Φαίνεται ότι στις 14 Αυγούστου τους έπιασαν και στις 15 τους σκότωσαν. Εκτελέστηκαν. Το μάθαμε από τα χαρτιά που μας έδωσαν.

Πότε μάθατε εσείς ότι ο αδερφός σας ήταν νεκρός;
Εμείς το μάθαμε πέρσι το Μάρτιο, όταν έγινε και η κηδεία του, ότι βρέθηκαν οστά, από την Κυπριακή κυβέρνηση. Μας είπαν και πως τον σκοτώσανε… Όταν μάζεψαν τα οστά από το Μπέκογιου ένα διπλανό χωριό από κεί που αιχμαλωτίστηκε, γιατί αιχμαλωτίστηκε στη Βώνη , τα πήγαν για ταυτοποίηση. Βρέθηκε σε ομαδικό τάφο. Εκεί βρήκανε και τον πρώτο μου ξάδερφο, μαζί του.

Πως βρέθηκε ο ομαδικός τάφος, πότε ανακάλυψαν ότι εκεί στο Μπέκογιου υπήρχαν θαμμένοι κάποιοι;
Όπως μάθαμε τελευταία, μία Τουρκοκύπρια δημοσιογράφος που έκανε έρευνα για αγνοούμενους σε περιοδείες που έκανε σε εκείνα τα χωριά κάποιος που συμμετείχε στην εκτέλεση είχε τύψεις και της εκμηστηρεύθηκε το σημείο στο οποίο υπήρχε ο τάφος. Και είπαν ότι τους πήραν από κει οι Τούρκοι και τους πήραν σε άλλο χώρο και εκεί πήγε μετά η επιτροπή που εντόπισε τα οστά και άρχισε η ταυτοποίηση. Νομίζω ότι ο τάφος πρέπει να βρέθηκε το 2005. Και μετά έγινε η αναγνώριση από το DNA που είχαν πάρει από παλιά από τους γονείς μου, πριν πεθάνουν.

Τι πληροφορίες σας έδωσαν για το θάνατό του;
Μας έδωσαν επίσημα χαρτιά, και φωτογραφίες, με τα οστά που βρήκανε, πως τα βρήκανε… και λένε και την αιτία θανάτου. Είχε δύο σφαίρες στο σώμα του η μία είναι στον αριστερό βραχίονα και η άλλη στο κεφάλι, μπήκε από τη μία πλευρά και βγήκε από την άλλη…

Και τα οστά τώρα που βρίσκονται;
Κάναμε κηδεία στο Λυθροδόντα στις 10 Μαρτίου του 2013, τα οστά αυτά που βρήκανε. Μας ειδοποίησαν ένα μήνα πριν όταν έγινε η ταυτοποίηση, καλέσανε και τα αδέρφια του που ήταν στην Κύπρο να πάνε για να δουν τα οστά. Τη μέρα της κηδείας ήρθε και άγημα και συνόδεψε το φέρετρο και η κηδεία έγινε με στρατιωτικές τιμές.

Όλα αυτά τα χρόνια πως πέρασαν, ελπίζατε ότι μπορεί να είναι ζωντανός και να βρίσκεται κάπου;
Εμείς τα αδέρφια όχι, οι γονείς μου όμως ποτέ δεν πίστεψαν ότι ήταν νεκρός πάντα περίμεναν…

Τι ενέργειες κάνατε για να τον βρείτε;
Κάναμε κάποιες ενέργειες, πήγαμε ακόμα και στον Ντενκτάς, είπε ότι θα το κοίταζε το θέμα, αλλά δεν έγινε τίποτα με εκείνους που πιάστηκαν σε εκείνο το σπίτι. Οι γονείς μου πέθαναν με αυτό τον καημό, δώσανε ελπίδες στον κόσμο. Ήταν μεγάλος καημός για τους γονείς μας, τριανταπέντε χρόνια ζούσαν μέσα στον πόνο. Από τότε που τον χάσαμε δε γέλασαν, είδα τον πατέρα μου πρώτη φορά στη ζωή μου να κλαίει. Ήταν τραγικό αυτό που έγινε και να περιμένεις, να περιμένεις να περιμένεις συνέχεια τα πρώτα χρόνια…

Πως ήταν ο αδερφός σας;
Θυμάμαι ότι ήταν τόσο καλό παιδί, τόσο εργατικός που δούλευε και ερχόταν στο σπίτι να φέρει τα χρήματα στη μαμά μου, να ψωνίσει ο ίδιος να βοηθήσει την οικογένεια γιατί ζούσαμε φτωχικά και βοηθούσε πάντα…

Και η αρραβωνιαστικιά του;
Η αρραβωνιαστικιά του δεν παντρεύτηκε, τον περίμενε μέχρι το τέλος μέχρι που πληροφορήθηκε ότι ήταν νεκρός…
Νοιώθετε μίσος γι αυτούς που σκότωσαν τον αδερφός σας και σας τον στέρησαν;
Τα πρώτα χρόνια ένοιωθα μίσος και πόνο. Πάρα πολλή μίσος δεν μπορούσα να νοιώσω αλλιώς αλλά μετά που παντρεύτηκα και έκανα δικά μου παιδιά ένοιωσα διαφορετικά, απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους,

Ότι ήταν το αποτέλεσμα ενός πολέμου; Ότι ήταν μέσα στο παιχνίδι του πολέμου οι σκοτωμοί;
Το αποτέλεσμα ενός πολέμου… ίσως δεν έφταιγαν και αυτοί και εκείνες οι μάνες έχασαν παιδιά και δικούς τους ανθρώπους. Σήμερα σαράντα χρόνια μετά δεν υπάρχει το μίσος… Ο πόνος όμως έχει μείνει για το άδικο, χάθηκαν τα παιδιά με αυτό τον τρόπο και δεν τους άξιζε γιατί ήταν αιχμάλωτοι και δεν έπρεπε να τους σκοτώσουν…

Από τότε, ξαναπήγατε στην πατρίδα σας;
Φυσικά, κάθε χρόνο, οι γονείς μας έφυγαν από το Στρόβολο όπου έμεναν και πήγαν στο χωριό, πηγαίναμε και τους βλέπαμε.

Η κ. Πελεκάνου σήμερα ζει στη Ρόδο με το σύζυγό της Μανώλη που κατάγεται από την Κω. Γνωρίστηκαν στην Κύπρο λίγους μήνες μετά τα τραγικά γεγονότα, παντρεύτηκαν και αποφάσισαν να κατοικήσουν στη Ρόδο. Όμως δε ξεχνούν όσα έγιναν και όσα έζησαν τότε στο μαρτυρικό νησί της Κύπρου…  O Κύπρος Νικολάου τιμήθηκε πριν μερικές μέρες από το σύλλογο Κυπρίων Ρόδου στο πλαίσιο εκδήλωσης που έγινε στο πολιτιστικό κέντρο Παστίδας σε συνεργασία με τον πολιτιστικό σύλλογο «ΚΑΜΑΡΙ»