40ό ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΡΙΒΑ ΔΙΓΕΝΗ

Ομιλία του γιατρού Νίκου Ιωάννου

Αρχηγέ Διγενή,
πέρασαν ήδη 40 χρόνια από την ημέρα που πέρασες το κατώφλι της Αθανασίας.
Το άγγελμα του θανάτου σου εξαφάνισε αμέσως τα σύννεφα που μαζεύτηκαν τα 3 προηγούμενα χρόνια και σύσσωμος ο Κυπριακός Ελληνισμός συνέρευσε στο ταπεινό-υπέροχο κρησφύγετο, να σε τιμήσει και να σε συντροφέψει ταυτόχρονα στον αποχαιρετισμό για την παντοτινή εγκατάσταση, εκεί δίπλα, στον τάφο, που θα θυμίζει πάντα ότι, «ο Διγενής στάθηκε όρθιος στις επάλξεις μέχρι την τελευταία του πνοή».
Και η Κυπριακή Βουλή, ομόφωνα, ακολουθώντας το παράδειγμα της Ελληνικής Βουλής, του 1959 (αμέσως μετά το πέρας του Αγώνος της Ε.Ο.Κ.Α.) σε ανακήρυξε «Άξιον Τέκνον της Πατρίδος».



Ελληνίδες και Έλληνες αδελφοί μου. Στις κηδείες και τα μνημόσυνα ο μοναδικός τιμώμενος είναι ο Νεκρός. Γι’ αυτό δεν προσφώνησα κανέναν άλλο.
Σαν μέλος της Επιτροπής Μνημοσύνου, εκφράζω τη χαρά και τις ευχαριστίες μου για την παρουσία του Πρέσβη της Κυπριακής Δημοκρατίας, των εκπροσώπων της Κυβερνήσεως, του Πρωθυπουργού και της Ελληνικής Βουλής, των τιμημένων Αποστράτων Αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων, καθώς και των αυριανών ηγητόρων που φοιτούν στις Σχολές Ευελπίδων, Ικάρων και Ναυτικών Δοκίμων, των εκπροσώπων των Κυπριακών Σωματείων της Αθήνας και με ιδιαίτερη τιμή, καλωσορίζω τους Αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. του 1955-1959 και τα αδέλφια μας που πολέμησαν στην Κύπρο και βέβαια ευχαριστώ κάθε έναν χωριστά που με την παρουσία σας αποδεικνύετε ότι τιμάτε τη μνήμη του Αρχηγού.

Το καλοκαίρι του 1897 ήταν πολύ πικρό για τον Ελληνισμό, γιατί η προσπάθεια να ενωθεί η Κρήτη με την Ελλάδα παρ’ ολίγο να στοιχίσει πολύ ακριβά. Αλλά η προσπάθεια δεν σταμάτησε και κάποτε επέτυχε.
Μια ζεστή όμως μέρα εκείνου του Ιουνίου γεννήθηκε η ελπίδα από το ζευγάρι Θεοδώρου και Καλομοίρας Γρίβα. Ο θείος Γεώργιος πολεμούσε εθελοντής και έπεσε μαχόμενος στην Κρήτη. Στη μνήμη του, πήρε το όνομα και τον βαφτιστικό σταυρό του «ο Νεογέννητος». Όπως έδειξε ο χρόνος το τίμησε με το παραπάνω. Παρά την επιθυμία των γονέων του να σπουδάσει Ιατρική, επέλεξε την στρατιωτική καριέρα και αρίστευσε στη Σχολή Ευελπίδων. Νέος ανθυπολοχαγός, επολέμησε, ανδραγάθησε, επληγώθη και επαρασημοφορήθη στην Μικρά Ασία.
Ήταν ανάμεσα σ’ εκείνους που πέρασαν τον Σαγγάριο κι αγνάντευσε την Άγκυρα. Η τραυματική εμπειρία της ήττας και του ενταφιασμού της Μεγάλης Ιδέας δεν τον κάμπτουν. Τελειοποιεί τις γνώσεις του στις Σχολές πολέμου Ελλάδος και Γαλλίας, διδάσκει στη Σχολή Ευελπίδων και όταν τα τύμπανα του Πολέμου κτυπούν στα Βορειοηπειρωτικά βουνά αγωνίζεται από μάχιμες κι επιτελικές θέσεις κατά των Ιταλών και Γερμανών, για την Ελευθερία και την Αξιοπρέπεια του Ανθρώπου.
Πιστός στις αρχές του, αρνήθηκε να συνεργαστεί με την κατοχική κυβέρνηση με αποτέλεσμα να κυνηγηθεί και να στερηθεί των απολαβών του.
Η ήττα των Γερμανών δεν εσήμανε δυστυχώς το τέλος των δεινών για την Ελλάδα, η οποία ενεπλάκη σε μία αδελφοκτόνο αναμέτρηση που αποδυνάμωσε την ικανότητα για διεκδικήσεις, σαν μία από τις νικήτριες χώρες.
Ο Γεώργιος Γρίβας με την Αντιστασιακή Οργάνωσή του στο Θησείο συμβάλλει αποφασιστικά στη διατήρηση της Ελευθερίας της Αθήνας και της Ελλάδος τον Δεκέμβριο του 1944.
Μετά την αποστρατεία του το 1945 ανεμείχθη στην πολιτική, οι στόχοι του όμως δεν ευοδώθησαν και το 1951 διέκοψε την πολιτική δραστηριότητα. Ήδη στον ορίζοντα άρχισε να εμφανίζεται ο χώρος μέσα από τον οποίο ο Γεώργιος Γρίβας θα έμπαινε στην Αθανασία.
Με έναν συντριπτικό 96% τον Ιανουάριο του 1950 οι Κύπριοι αξίωσαν Ένωσιν της Κύπρου με την Μητέρα Ελλάδα. Οι μέχρι χθες σύμμαχοι Άγγλοι απήντησαν με ένα αυταρχικό «ουδέποτε». Οι προσπάθειες μέσω Ηνωμένων Εθνών απέτυχαν, έτσι, δεν έμενε άλλος δρόμος, από τον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα. Και εγεννήθη η Ε.Ο.Κ.Α με Αρχηγό τον Διγενή.
Η εποποιία του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνος της Ε.Ο.Κ.Α για αποτίναξη του Αγγλικού ζυγού και Ένωση της Κύπρου με την Μητέρα Ελλάδα αποτελεί την κορυφαία συνεισφορά του Γεωργίου Γρίβα Διγενή στον Ελληνισμό και ταυτόχρονα την μεγαλιοδέστερη έκφραση της σύγχρονης Κυπριακής ιστορίας. Κατά τη διάρκεια του τετράχρονου εκείνου αγώνα ανέπτυξε ένα καταπληκτικό σύστημα διοικήσεως με σημειώματα που έφταναν στην πλέον απομακρυσμένη ομάδα της οργανώσεως με γενικές οδηγίες, κατευθύνσεις, λεπτομερή σχέδια μάχης καθώς και θεωρητική και ιδεολογική καθοδήγηση.
Μην θεωρηθεί όμως ότι ο Διγενής διοικούσε από μακριά ή από κάποια γραφεία. Ζούσε κι αυτός όπως τα παλικάρια του σε κρησφύγετα, στο ύπαιθρο, κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες και δεν ήταν λίγες οι φορές που ενεπλάκη και κατηύθυνε μάχες στην πρώτη γραμμή ( Κυπερούντα, Σπήλια).
Ο Διγενής εσχεδίασε τον αγώνα και ακολούθως εδημιούργησεν, εξεπαίδευσε ενέπνευσε και καθοδήγησε αλλά κυρίως επαραδειγμάτισε αγωνιστές, μαχητές στο πεδίο της τιμής.
Μέσα από αυτό τον μηχανισμό ανεδύθησαν ήρωες όπως ο Κυριάκος Μάτσης που απέρριψε ενσυνειδήτως τις χιλιάδες λίρες και τα αξιώματα που του προσέφεραν οι Άγγλοι. Με το δικό του Μολών λαβέ «ΑΝ ΘΑ ΒΓΩ, ΘΑ ΒΓΩ ΠΥΡΟΒΟΛΩΝΤΑΣ» πέρασε στην Αιωνιότητα. Και ο Γρηγόρης Αυξεντίου που έδωσε εντολή στα μέλη της ομάδος του να παραδοθούν κι εκείνος εδήλωσε «Εγώ πρέπει να πεθάνω» και κατέκτησε την Αθανασία με την επική του μάχη.
Αντάμα και ο δεκαοχτάχρονος Ευαγόρας Παλληκαρίδης
«…επήρε μιαν ανηφοριά επήρε μονοπάτια
να βρει τα σκαλοπάτια που παν στην Λευτεριά».
Κι ενώ ακόμα τραγουδούσε
«την Ελλάδα αγαπώ αλλά κι εσένα»,
έβαλε το λαιμό του ενέχυρο για να ζούμε ‘μεις ελεύθεροι. Δεν αντέχω να μην αναρωτηθώ αν εμείς οι ευεργετηθέντες αγαπούμε ανάλογα αυτή την Ελλάδα. Ή μήπως στο βωμό της σκοπιμότητος τα παραγράφουμε όλα. Νόμιζα μέχρι τώρα ότι η παραγραφή γίνεται για εγκλήματα, για χρέη, για οφειλές. Τι υπαγορεύει το σβήσιμο των παρακαταθηκών του Διγενή και των παλικαριών του από κάποιους σύγχρονους αναθεωρητές της Ιστορίας; Δεν είναι ώρα για μεμψιμοιρίες αλλά δεν μπορώ να μην στηλιτεύσω τους υποκριτές που υποτίθεται θαυμάζουν τους ήρωες της Ε.Ο.Κ.Α. αλλά εξαιρούν στον Αρχηγό τους. Όλοι όμως ξέρουμε ότι ΔΙΓΕΝΗΣ ΘΑ ΠΕΙ Ε.Ο.Κ.Α. ΚΑΙ Ε.Ο.Κ.Α. ΔΙΓΕΝΗΣ.
Μέχρι στιγμής δεν ετόλμησε κανείς να αμφισβητήσει την ηγετική φυσιογνωμία του στην Οργάνωση του Αντάρτικου και την διεξαγωγή του ανορθόδοξου πολέμου. Ίσως πολλοί να αγνοούν ότι το σχετικό βιβλίο του απετέλεσε οδηγό για πολλούς εξεγερθέντες κατά των δυνάμεων που τους εδυνάστευαν, όπως στην Κούβα, την Αλγερία και άλλα κράτη που διεκδίκησαν την ελευθερία μέσω της ένοπλης πάλης.
Πολλοί που γνώρισαν την έννοια της μάχης μόνο από τα σαλόνια και την τηλεόραση κρίνουν τον Διγενή ως «καλό στρατιώτη αλλά χωρίς πολιτική κρίση».
Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας ένα κείμενό του, γραμμένο τον Σεπτέμβριο του 1958, ενώ ήταν καταζητούμενος και οι πληροφορίες που ελάμβανε σχετικά με τις συνομιλίες για λύση ήταν αποσπασματικές και ενδεχομένως με απόκρυψη κάποιων στοιχείων.
«Μέχρι σήμερον αλλάξαμεν βασικώς αρκετά σχέδια με αποτέλεσμα να μη γνωρίζωμεν και εμείς τι ακριβώς θέλουμε, αλλά και να φαινώμεθα εις τα όμματα φίλων και εχθρών ως λαός μη σταθερός εις τας επιδιώξεις του. Δεν είναι τα διάφορα σχέδια που λείπουν και που μπορεί να εμφανίζει τις, δεκάδας τοιούτων. Εκείνο που λείπει είναι εκείνος, ο οποίος θα μπορέσει να υποστηρίξει ΕΝΑ ΣΧΕΔΙΟΝ και να επιμείνει μέχρι τέλους δια την αποδοχήν του υπό των αντιπάλων μας. Ελαστικότης μπορεί να υπάρξει ως προς τας λεπτομερείας του σχεδίου, ουχί όμως και ως προς τας βασικάς αρχάς του».
Πόσο επίκαιρη αλήθεια, είναι αυτή η Λακωνική διατύπωση του πολιτικού πλαισίου για συνομιλίες-λύση. Αρκεί να την αντιπαραβάλουμε με το γεγονός ότι εδώ και κάποιες δεκαετίες διεξάγεται ένα διάλογος κωφών, μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και των εκάστοτε ανδρεικέλων της Άγκυρας. Το τραγικό είναι ότι κανείς, μα κανείς, δεν είναι σε θέση ακόμη να μας πει με απλά λόγια ποιος είναι ο στόχος αυτών των συνομιλιών και υπ’ αυτήν την έννοια είναι ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΛΟΓΙΚΗ Η ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΝΑ ΥΠΑΡΞΕΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΝΟΜΙΛΙΩΝ ΠΡΙΝ ΑΡΧΙΣΟΥΝ ΝΕΕΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ.
Και πρέπει να απομονωθούν και να κλείσουν τα στόματα κάποιων που συντάσσονται αναφανδόν με τις Τουρκικές θέσεις και απαιτούν επανέναρξη συνομιλιών άνευ όρων εδώ και τώρα.
Όσον αφορά τώρα εμάς τους απλούς πολίτες, διάχυτη είναι η επιθυμία να επανατοποθετηθεί το πρόβλημα πάνω στην ορθολογική του βάση, που είναι η ανάγκη για Απελευθέρωση από την κατοχή, μετά την εισβολή. Ο νεόκοπος στόχος της «επανένωσης», πιστεύω ότι δεν έχει καμία προοπτική. Διότι δεν χωρίσαμε για κάποιο λόγο με τους Τουρκοκυπρίους αλλά παρενεβλήθη η κατοχική στρατιωτική δύναμη της Τουρκίας που, εφόσον παραμένει, το μόνο που μπορεί να εγγυηθεί είναι η τουρκοποίηση ολόκληρης της Κύπρου.
Και δυο λόγια για την περιβόητη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία (Δ.Δ.Ο.). Ποιος αλήθεια θα ήταν διατεθειμένος να θυσιαστεί, φωνάζοντας Δ.Δ.Ο. Όλοι εκείνοι που έπεσαν μαχόμενοι, αν έπρεπε να κραυγάζουν κάτι με αυτά τα γράμματα θα έλεγαν «Δεν Δίνω τα Όπλα».
Οι ήρωές μας καθαγιάστηκαν ή με την ουρανομήκη κραυγή «αέρα» ή τους χρωματισμούς του υπέροχου γράμματος «Έψιλον» του ελληνικού αλφάβητου.
Ε για την Ελλάδα, Ε.Ε. για την Ελευθερία, Ε.Ε.Ε. για Ένωση και άλλα τόσα Ε για Έρωτα, Ειρήνη, Ευημερία, Ελιά και Ευαγόρα.
Οι συμφωνίες Ζυρίχης, Λονδίνου που επεβλήθησαν στον Κυπριακό Λαό δε βρήκαν σύμφωνο τον Διγενή. Μία από τις ρυθμίσεις προέβλεπε εξορίαν του από την Κύπρο, όπως και μεγάλου αριθμού καταζητουμένων και καταδικασμένων αγωνιστών. Εδέχθη για τον εαυτόν του την απαράδεκτη αυτή πρόνοια αλλά διεκδίκησε κι επέτυχε την αμνηστία όλων των άλλων. Μέσα σε μία εξαιρετικά φορτισμένη ατμόσφαιρα συνήντησε τους τομεάρχες και άλλους μαχητές, τους περισσότερους για πρώτη φορά, λίγο πριν αναχωρήσει για την Αθήνα.
Με την τελευταία διαταγή του «Παύσατε πυρ», έδωσε οδηγίες για ομόνοια, ενότητα και αγάπη. Προέτρεπε δε όλους να παραμείνουν ενωμένοι πέριξ του Εθνάρχου τον οποίον εχαρακτήριζε σύμβολο ενότητος και ισχύος.
Στην Αθήνα, έγινε δεκτός ως ήρωας του Ελληνισμού. Ανεκλήθη στην ενεργό υπηρεσία με το βαθμό του Αντιστρατήγου, ο δε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών τον εστεφάνωσε κατά την άφιξή του στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Αξίζει να δει κανείς στα Απομνημονεύματά του, όπου ο ίδιος γράφει πως δέχεται την τιμή σαν εκπρόσωπος του υπέροχου Ελληνικού Κυπριακού Λαού.
Όπως ανεμένετο η δομή του νεοσύστατου κράτους, με  τα υπερβολικά προνόμια των Τουρκοκυπρίων και την ύπουλη υπόσκαψη των Βρετανών, δεν άργησε να  ραγεί και το 1964, μπροστά στον κίνδυνο να καταληφθεί η Κύπρος από την Τουρκία, εκλήθη και έφθασε κρυφά πάλι ο Διγενής για να την σώσει. Οργάνωσε την Εθνική Φρουρά, εγκαθίδρυσε στην πράξη το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα και κατέστησε την Κύπρο απόρθητη, ένα βήμα πριν την Ένωση. Ανεκλήθη στην ενεργό υπηρεσία μετά από δύο ολόκληρα χρόνια, εξαντλητικής εργασίας και του του ανεγνωρίσθη η ιδιότης  του Ανώτατου Στρατιωτικού Διοικητή Αμύνης Κύπρου (Α.Σ.Δ.Α.Κ.)
Μετά τα γεγονότα της Κοφίνου για τα οποία είχε εκφράσει την πλήρη αντίθεσή του, εκλήθη για διαβουλεύσεις στην Αθήνα, απεστρατεύθη  και ετέθη σε κατ’ οίκον περιορισμό. Παράλληλα απεσύρθη η Μεραρχία που θωράκιζε το Νησί και πλέον δεν εχρειάζετο κερκόπορτα˙ είχεν ανοίξει διάπλατα λεωφόρος για το επόμενο κτύπημα της Τουρκίας.
Αμέσως μετά την αποστρατεία του ο Διγενής διείδε τους κινδύνους που εγκυμονούσε η Δικτατορία κι άρχισε την οργάνωση αντιστασιακών ομάδων στον προσφιλή του χώρο των νέων και δη των φοιτητών.
Ανέφερα στην αρχή του λόγου μου, ότι με τον θάνατό του διελύθησαν τα σύννεφα των τριών προηγούμενων χρόνων και σύσσωμος ο λαός τον αποχαιρέτησε σαν Άξιο Τέκνο της Πατρίδος. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα ασχοληθεί με τα γεγονότα εκείνης της περιόδου.
Θα καταθέσω μόνο μία μαρτυρία από συνομιλία που είχα μαζί του λίγο πριν την απόδραση από το Χαλάνδρι για να πάει κρυφά στην Κύπρο. Όνειρο και διακαής πόθος του ήταν να βαδίσει το δρόμο της Ελευθερίας-Ενώσεως της Κύπρου μαζί με τον Μακάριο. Πάντα θυμόταν με νοσταλγία τα χρόνια της αρμονικής συνεργασίας τους που έκανε θρύλο την Ε.Ο.Κ.Α. και τον Αγώνα του Κυπριακού Λαού. Ένα από τα ερωτήματα για τον ιστορικό του μέλλοντος είναι ποιοι και γιατί τορπίλισαν την προοπτική αυτής της συνεργασίας.
Πριν από 12 χρόνια είχα την τιμή να πω τον επιμνημόσυνο λόγο δίπλα στον τάφο του Αρχηγού κι εκείνη την ημέρα έγιναν, με καθυστέρηση 28 ετών τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του εκεί, στο χώρο του κρησφύγετου και του τάφου του. Ήταν τόση η συγκίνηση που σαν να ζωντάνεψε ο θρυλικός Γέρος, ο πάντα Νέος Αρχηγός με το μπερέ, το πουλόβερ με το γυριστό γιακά και το πιστόλι του στη μέση που σήμανε προσκλητήριο και παρήλασαν μπροστά μου οι ήρωες του 55-59, οι κατάδικοι, οι αντάρτες, οι μαχητές του 63-64, οι εκατοντάδες των ανώνυμων ηρώων του 1974. Και όταν  την τελετή έκλεισε ο Εθνικός μας Ύμνος, ήλθαν στο μυαλό μου οι στίχοι του Κώστα Μόντη:
«Κι η Ελλάδα, τελευταίος θάμνος στο γκρεμό,
να τον αρπάζει η Λευτεριά και να κρατιέται»
Ναι, η ιδέα Ελλάδα που μάλλον πρέπει να την θυμόμαστε όπου κι αν βρισκόμαστε. Στην Αθήνα, στη Λευκωσία, στην Αμερική, την Αυστραλία, σ’ όλο τον κόσμο.
Όλοι ξέρουμε πόσο πίστευε αλλά και πόσο ενέπνεε τη νεολαία ο Διγενής. Τολμώ να υποθέσω ότι αν μιλούσε σήμερα, θα απευθυνόταν πρώτα στους νέους φοιτητές και θα τους νουθετούσε να είναι καλοί μαθητές, για να εξελιχθούν σε άριστους μαχητές. Ένα γράμμα άλλαξε, αλλά η συνέχεια είναι προφανής. Μετά θα μιλούσε στους αυριανούς ηγέτες των Ενόπλων Δυνάμεων και θα τους έλεγε ότι αυτό που τους ξεχωρίζει δεν είναι το ένστολον, όπως παρεξηγημένα διαχέεται εσχάτως, αλλά το ότι έχουν την ιδιότητα του ενόλπου δια βίου, εν αντιθέσει με τους άλλους πολίτες, που γίνονται οπλίτες μόνο για λίγο διάστημα για να τους συνδράμουν στην προστασία της Πατρίδος.
Θα κληθούμε σε λίγο να αποθέσουμε τα στεφάνια της ευγνωμοσύνης μας. Εύχομαι του χρόνου να υπάρχει τουλάχιστον μία προτομή του Ήρωα όπου θα καταθέτουμε υπό το αετίσιου βλέμμα του.
40 ΧΡΟΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΛΑ ΧΩΡΙΣ ΕΣΕΝΑ, ΑΛΛΑ ΠΟΛΥ ΛΙΓΑ ΓΙΑ ΝΑ ΞΕΧΑΣΤΕΙΣ
ΑΙΩΝΙΑ ΣΟΥ Η ΜΝΗΜΗ ΑΡΧΗΓΕ ΔΙΓΕΝΗ