ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΔΥΚ

του Κωνσταντίνου Δημητριάδη

Λέμε ΕΛΔΥΚ και εννοούμε Ελληνική Δύναμη Κύπρου. Αν ψάξει κανείς στο Διαδίκτυο θα βρει τα εξής: «Η Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) αποτελεί την μόνιμη στρατιωτική παρουσία της Ελλάδας στην Κύπρο, και αποτελείται από ένα αριθμό στρατιωτικών μονάδων οι οποίες βρίσκονται στα περίχωρα της πόλης της Λευκωσίας». Αποβιβάστηκε στην Κύπρο στις 16 Αυγούστου 1960, με την υπογραφή της Συνθήκης Ζυρίχης-Λονδίνου. Το στρατόπεδό της έμεινε στον ίδιο χώρο μεταξύ Αγ. Δομετίου και Γερόλακκου, για 14 συναπτά έτη ακριβώς, ήτοι από την άφιξή της μέχρι την κατάληψή του από τους Τούρκους την 16η Αυγούστου 1974 (κατά σύμπτωση ίδια ημερομηνία με την άφιξή της στο νησί). Ακολούθως εγκαταστάθηκε στην περιοχή Κλήρου. Yπάγεται τέλος, στον Α’ Υπαρχηγό του ΓΕΣ.

Ανέκαθεν η ΕΛΔΥΚ εθεωρείτο και συνεχίζει να θεωρείται μέχρι σήμερα, αν όχι το πιο μάχιμο, ένα από τα πλέον μάχιμα τμήματα του ελληνικού Στρατού, ενώ ανεπίσημα οι οπλίτες που υπηρετούν στην ΕΛΔΥΚ αποκαλούνται Ελδυκάριοι. Παράλληλα, πρέπει να σημειωθεί ότι η ΕΛΔΥΚ αποτελεί παράγοντα ασφάλειας και σταθερότητας στην περιοχή, ενώ χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης από το σύνολο των Ελλήνων Κυπρίων».

Η άποψη του γράφοντος είναι ότι η ΕΛΔΥΚ αποτελεί την «αφρόκρεμα» του Ελληνικού Στρατού Ξηράς, αμέσως μετά από τις Ειδικές Δυνάμεις. Και αυτό διότι είναι εκ των πραγμάτων αναγκασμένη να βρίσκεται συνεχώς σε κατάσταση υποτυπώδους επιφυλακής, παρόμοιας με αυτήν που βρίσκονται όλες οι παραμεθόριες μονάδες εκστρατείας, αλλά με την ιδιαιτερότητα ότι θα πρέπει συνεχώς να εκπαιδεύεται σε σενάρια «μάχης» καθημερινά, πάντα με πραγματικά πυρά, σε κανονικές συνθήκες «πολέμου», για την αποτροπή πιθανής προέλασης του κατακτητή εχθρού, αν και ποτέ αυτός το τολμήσει. Η διαφορά της με την Εθνική Φρουρά είναι ότι δεν διαθέτει εφεδρείες, δεν διαθέτει την δυνατότητα επιστράτευσης και γνωρίζει ότι αν κληθεί, θα πρέπει «να βγάλει μόνη της τα κάστανα από την φωτιά».

Η Ιστορία της λίγο πολύ γνωστή. Συνοψίζουμε τα κύρια σημεία της:

Η ΕΛΔΥΚ αποβιβάστηκε για πρώτη φορά στο λιμάνι της Αμμοχώστου από το αρματαγωγό «Αλιάκμων», αποτελούμενη από την Διοίκηση με πρώτο Διοικητή της, τον συνταγματάρχη (ΠΖ) Διονύσιο Αρμπούζη με το επιτελείο του, καθώς και το 1ο και 2ο τάγμα τυφεκιοφόρων. Μαζί τους αποβιβάστηκε και ο Λόχος Υποστήριξης της και ο Λόχος Διοικήσεως της. Συνολική δύναμη 950 άνδρες που υπήχθησαν άμεσα στο Τριμερές Στρατηγείο. Το θεωρητικά και μόνον, αντίπαλο δέος της ΕΛΔΥΚ, η ΤΟΥΡΔΥΚ (Τουρκική Δύναμη Κύπρου) εγκαταστάθηκε σε Στρατόπεδο που γειτνίαζε με αυτό της Ελληνικής Δύναμης. Και η ΤΟΥΡΔΥΚ υπήχθη στο Τριμερές Στρατηγείο.

Την 21 Δεκεμβρίου 1963, ξεκίνησαν στην Λευκωσία και επεκτάθηκαν σε όλες τις πόλεις και χωριά της Κύπρου, οι αιματηρές ταραχές των δύο κοινοτήτων, της Ελληνικής και της τουρκογενούς, ταραχές που έμειναν γνωστές στην Ιστορία ως «Τουρκανταρσία». Αποτέλεσμα αυτών των ταραχών ήταν η χάραξη από τους Άγγλους στις 30 Δεκεμβρίου 1963 της γνωστής σε όλους πλέον «Πράσινης Γραμμής» που έκτοτε χωρίζει την Λευκωσία στα δύο (με διαφοροποιήσεις στα όρια που δημιούργησε η εισβολή του 1974). Το όνομα «Πράσινη Γραμμή» προήλθε από το πράσινου χρώματος στυλό που χρησιμοποίησε ο στρατηγός Young, που ήταν ο Άγγλος διοικητής των Βρετανών «ειρηνευτών», για να χαράξει πάνω στον χάρτη, την διαχωριστική γραμμή. Όταν σημειώθηκαν τα πρώτα σοβαρά ελληνοτουρκικά επεισόδια το 1963, η εμπλοκή των τμημάτων της ΕΛΔΥΚ απετράπη, την τελευταία στιγμή, μετά από ... βρετανική παρέμβαση. Όμως εκείνη την εποχή η Κύπρος ήταν «καζάνι που έβραζε» και τα επεισόδια μεταξύ των δύο κοινοτήτων διαδέχονταν το ένα το άλλο.

Τον Μάρτιο του 1964, σκοτώθηκε ένας υπαξιωματικός της ΕΛΔΥΚ, ο μόνιμος επιλοχίας (ΠΖ) Σ. Καραγιάννης.

Στις 27 Μαρτίου 1964 εγκαταστάθηκε στην Κύπρο, η Διεθνής Ειρηνευτική Δύναμη Κύπρου, γνωστή ως ΟΥΝΦΙΚΥΠ (UNFICYP), η οποία συγκροτήθηκε από τον ΟΗΕ, αφού 20 ημέρες προηγουμένως οι Τουρκογενείς της Πάφου χτύπησαν σε ώρα αιχμής την αγορά της πόλεως, σκοτώνοντας ανυποψίαστους Κύπριους πολίτες. Αμέσως οι Κύπριοι, απάντησαν με αντίποινα, που επέβαλαν πλέον την άφιξη Ειρηνευτικής Δύναμης υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.

Την εύθραυστη εκεχειρία που ακολούθησε, τίναξε στον αέρα η στυγερή δολοφονία αξιωματικών της ΕΛΔΥΚ την 11η Μαίου 1964. Σύμφωνα με το επίσημο ανακοινωθέν του ΥΠΕΘΑ, αυτή η τριπλή δολοφονία έγινε υπό τις ακόλουθες συνθήκες: «Την 14.30 της 11ης Μαΐου 1964, τρεις Έλληνες αξιωματικοί, υπηρετούντες στην Ελληνική Δύναμιν Κύπρου, ο ταγματάρχης (ΠΖ) Πούλιος Δημήτριος, ο λοχαγός (ΜΧ) Καποτάς Βασίλειος και ο λοχαγός (ΠΖ) Ταρσούλης Παναγιώτης επιστρέφοντες εις Λευκωσίαν δι’ αυτοκινήτου μέσω Αμμοχώστου, εισήλθον εκ λάθους εις τον τουρκικόν τομέα της Αμμοχώστου. Αντιληφθέντες της πλάνην των, προσεπάθησαν να οπισθοχωρήσουν, αλλά συνελήφθησαν υπό 5μελούς περιπόλου Τουρκοκυπρίων, εξ ων 4 έφερον στολήν, ο δε πέμπτος πολιτικήν περιβολήν, οι οποίοι και εζήτησαν τας ταυτότητάς των.

Μετά την επίδειξιν της ταυτότητός των, ο άνευ στολής άτακτος Τουρκοκύπριος, τους επυροβόλησεν με βολήν οπλοπολυβόλου, φονεύσας τον ταγματάρχην Πούλιον Δ., τον λοχαγόν Καποτά Β. και τον οδηγόν του αυτοκινήτου Ελληνοκύπριον αστυνομικόν Παντελίδην Κ., υιόν του Αστυνομικού Διευθυντού Λευκωσίας Παντελίδην Μ. και τραυματίσας βαρύτατα τον λοχαγόν Ταρσούλην Π. Τα πτώματα των τριών φονευθέντων, καθώς και ο τραυματισθείς λοχαγός παρελήφθησαν από τον Ερυθρόν Σταυρόν και παρεδόθησαν την 15.30 εις το Νοσοκομείον Αμμοχώστου. Είναι απολύτως βέβαιον ότι οι εν λόγω αξιωματικοί της ΕΛΔΥΚ πυροβολήθησαν εν ψυχρώ. Εις το σώμα του ταγματάρχου Πούλιου ευρέθησαν 17 σφαίρες». Το όνομα του ταγματάρχη (ΠΖ) Δημ. Πούλιου έφερε το Στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ κατά την περίοδο της άνανδρης τουρκικής εισβολής το 1974. Το όνομα του λοχαγού (ΜΧ) Βασ. Καποτά δόθηκε στο μεγάλο στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς στην Λευκωσία, το γνωστό ως ΒΜΗ (British Military Hospital).

Το 1974 κατά το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, η ΕΛΔΥΚ δεν έλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο. Άσκησε μόνο υπό την επίβλεψη του υποδιοικητή της, καθήκοντα αστυνόμευσης στις περιοχές του Προεδρικού και του Αεροδρομίου.

Κατά την άνανδρη εισβολή των Τούρκων στο νησί στις 20 Ιουλίου 1974 η ΕΛΔΥΚ ήταν η πρώτη ελληνική στρατιωτική μονάδα που δέχθηκε τις πρώτες βόμβες από την Τουρκική Αεροπορία. Οι απώλειες ήταν σχετικά μικρές, διότι ο παρών την προηγουμένη το βράδυ στην σύσκεψη στο ΓΕΕΦ υποδιοικητής της αντισυνταγματάρχης (ΠΖ) Κων. Παπαγιάννης, αντιληφθείς μπροστά στην οθόνη του ραντάρ ότι η αποβατική δύναμη κατευθυνόταν προς Κερύνεια και όχι προς Αμμόχωστο, όπως επέμενε ο εκτελών χρέη Α/ΓΕΕΦ, πραξικοπηματίας ταξίαρχος Μιχαήλ Γεωργίτσης και τα «παπαγαλάκια του» (και ειδικά αυτός ο ταγματάρχης που είπε το γνωστό πλέον «Κύριοι πάτε για ύπνο»!), ζήτησε από τον διοικητή της ΕΛΔΥΚ συνταγματάρχη (ΠΖ) Νικόλαο Νικολαΐδη, όπως διατάξει την μονάδα να ακροβολιστεί στους χώρους διασποράς.

Όπως και έγινε, αλλά δυστυχώς, το μεγαλύτερο μέρος της, μόνο σε χώρους εντός του τεράστιου στρατοπέδου. Κάποιες διμοιρίες καλύφθηκαν σε κοντινό αλσύλλιο, σε ημιτελή ορύγματα μάχης. Παρά ταύτα, οι τουρκικές βόμβες προκάλεσαν κατά βάση μόνο υλικές ζημιές, κύρια στις εγκαταστάσεις της Μονάδος με πρώτο και καλύτερο το διοικητήριο και ακολούθως τον Λόχο Βαρέων Όπλων. Απολογισμός απωλειών σε άνδρες: 3 νεκροί και 15 τραυματίες.

Κατά την διάρκεια της πρώτης ημέρας της εισβολής, ο Α/ΓΕΕΦ διέταξε τον υπό διοίκησή του πλέον διοικητή της ΕΛΔΥΚ να επιτεθεί κατά του Κιόνελι. Το αιτιολόγησε ως διαταγή από το Α/ΕΔ της Αθήνας και δη από την ΔΙΚ. Οι Ελδυκάριοι με 4 λόχους, υποστηριζόμενοι από ίλη αρμάτων Τ-34/85, επιτέθηκαν πεζή σε βάθος 3,5 χλμ. αποψιλωμένου κάμπου, προκειμένου να καταλάβουν τις 3 σειρές μονίμων πολυβολείων των Τούρκων (άριστα παραλλαγμένων) και να καταλάβουν το Κιόνελι. Σημειωτέον ότι σε αυτήν την επίθεση κατά παράβαση κάθε στρατιωτικής λογικής, ο επιτιθέμενος (λόχοι ΕΛΔΥΚ) υστερούσε κατά του οχυρωμένου αμυνόμενου (Τούρκοι) σε μια αναλογία 1 προς 4,5! Οι πλευρικές επιθέσεις που προβλέπονταν από μονάδες της ΕΦ κατά του Κιόνελι και κύρια από Αγ. Ερμόλαο (301 ΤΕ) και Γερόλακκο (οπαδοί Λυσσαρίδη) προς υποβοήθηση του εγχειρήματος της ΕΛΔΥΚ δεν έγιναν ποτέ! Η ΕΛΔΥΚ αφέθηκε μόνη της να καταλάβει το Κιόνελι.

Μέσα σε κόλαση όλμων και διασταυρωμένων πυρών κατάφερε και πέρασε την πρώτη σειρά πολυβολείων, αλλά καθηλώθηκε μπροστά στην δεύτερη, διότι κάποια άρματα που την υποστήριζαν έπεσαν μέσα στην αντιαρματική τάφρο «Τσινάρ» και λόγω της χαμηλής ισχύος στρέψης της ερπύστριας εξ αιτίας της παλαιότητας των κινητήρων τους, δεν κατάφεραν να απεγκλωβισθούν και εγκαταλείφθηκαν από τα πληρώματά τους. Με τον φόβο της αεροπορικής προσβολής με το πρώτο φως της ημέρας, οι επιτιθέμενες μονάδες της ΕΛΔΥΚ διετάχθησαν να απαγκιστρωθούν, λίγο πριν ξημερώσει. Ο απολογισμός: 8 νεκροί, 11 αγνοούμενοι και 17 τραυματίες. Σημαντική σημείωση: μεγάλο μέρος των ανδρών που ανέλαβαν αυτήν την ηρωϊκή επίθεση στο Κιόνελι, ήταν νέοι Ελδυκάριοι που είχαν αφιχθεί στην Μονάδα μόλις το προηγούμενο βράδυ!

Κατά τον Αττίλα ΙΙ η ΕΛΔΥΚ δημιούργησε τον άθλο της Ιστορίας της: την επική μάχη υπεράσπισης του στρατοπέδου τους. Σε αυτήν την μάχη, 317 άνδρες (2ος Λόχος ΤΦ, 4ος Λόχος ΤΦ, μέρος του Λόχου Διοικήσεως και διμοιρία όλμων του Λ.Β.Ο.) υπό τις διαταγές του αντισυνταγματάρχη (ΠΖ) Παναγιώτη Σταυρουλόπουλου, που μόλις είχε αναλάβει υποδιοικητής της μονάδας και στρατοπεδάρχης (ο υποδιοικητής κατά το πραξικόπημα και τον Αττίλα Ι αντισυνταγματάρχης (ΠΖ) Κων. Παπαγιάννης διετάχθη να επαναπατρισθεί), αντιμετώπισαν επιτυχώς για περίπου 60 ώρες, 6.900 πάνοπλους Τούρκους και τουρκογενείς της Λευκωσίας, υποστηριζόμενους από μια ενισχυμένη επιλαρχία μέσων αρμάτων (περί τα 60 άρματα Μ-47 και Μ-48), πυροβολικό και αεροπορία. Μια αναλογία 1 προς 22!

Και άντεξε από τις 05.45 της 14ης Αυγούστου 1974 έως και τις 16.10 της 16ης Αυγούστου 1974 που αποχώρησε ο τελευταίος Έλληνας ένστολος από το στρατόπεδο, μαζί με τον επικεφαλής τους αντισυνταγματάρχη. Το στρατόπεδο δεν θα έπεφτε αν, για τελείως ανεξήγητο λόγο, δεν έπαυαν οι ανασχετικές βολές της 187 ΜΠΠ που το υποστήριζε και κρατούσε τα τουρκικά άρματα σε κάποια απόσταση ασφαλείας. Με την παύση της υποστήριξης από το πυροβολικό τα άρματα των Τούρκων κατάφεραν και πέρασαν το μαλακό υπογάστριο της όλης παράταξης της ΕΛΔΥΚ, οπότε με κίνδυνο να εγκλωβισθούν οι πάντες ο επικεφαλής Υποδιοικητής τους, διέταξε «απαγκίστρωσιν εν ημέρα και υπό την ισχυράν πίεσιν του εχθρού» την 13.25.

Κατά την Μάχη του Στρατοπέδου, που εν πολλοίς ήταν και η αιτία να παραμείνει η Λευκωσία στα προ της εισβολής όρια της, καθόσον 6.900 Τούρκοι στρατιώτες κρατήθηκαν μακριά από αυτήν μέχρι 4 ώρες προ της κατάπαυσης του πυρός. Οι πάντες αντιλαμβάνονται τι θα είχε συμβεί αν οι Τούρκοι είχαν καταλάβει το στρατόπεδο από τις 14 Αυγούστου. Τα μαχόμενα πιο βορειοανατολικά Τάγματα της ΕΦ υπό τον ταγματάρχη (ΠΖ) Δημήτριο Αλευρομάγειρο και τον λοχαγό Ιωάννη Χριστοδουλίδη (Μαυρόγιαννο) ήτοι το 336 ΤΕ, ο 1/211 ΤΠ, το 212 ΤΠ (που υποστήριζε την ΕΛΔΥΚ υπό τον ταγματάρχη Κωνσταντίνο Αχιλλείδη), τμήματα του 386, 391 και 399 ΤΠ, θα δέχονταν επίθεση από τα νώτα τους, πέραν αυτής που δέχονταν κατά μέτωπο και θα κατέρρεαν. Με ότι αυτό θα σήμαινε για την Λευκωσία.

Γι’ αυτό την Μάχη του Στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ η Βρετανική Στρατιωτική Ακαδημία την διδάσκει ως την «πιο άνιση μάχη των νεώτερων χρόνων». Ο απολογισμός της περί τους 90 νεκρούς και αγνοούμενους. Οι αγνοούμενοι με βάση πρόσφατα ευρήματα κατά την γνώμη μου ήταν αιχμάλωτοι και εκτελέστηκαν εν ψυχρώ. Η συλλογή των νεκρών που επετράπη την Κυριακή 18 Αυγούστου 1974 αποκάλυψε ότι οι Τούρκοι αποκεφάλισαν αρκετούς νεκρούς Ελδυκάριους, προκειμένου να φωτογραφηθούν με τα κομμένα κεφάλια των ηρώων μας, μπροστά στην κεντρική πύλη του καταληφθέντος στρατοπέδου!

Την επόμενη μέρα άντρες της ΕΛΔΥΚ παρόλο που ίσχυε κατάπαυση του πυρός, τέθηκαν ως ενίσχυση των προσβληθέντων υπό των Τούρκων ολιγάριθμων μαχόμενων τμήματων της 21 ΕΑΝ της ΕΦ, στην περιοχή της Δένειας.

Ερχόμενοι στο σήμερα τα δύο στρατόπεδα της ΕΛΔΥΚ στην Μαλούντα φέρουν τα ονόματα των ηρωϊκά πεσόντων λοχαγών της, Σωτήριου Σταυριανάκου (ΜΧ) και Βασίλειου Σταμπουλή (ΠΖ). Το τρίτο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ εδρεύει στην Αθαλάσσα.

Θα σας διηγηθώ ένα πρόσφατο συμβάν που ήμουν παρών. Κάθομαι και ακούω τον σημερινό διοικητή της ΕΛΔΥΚ να ομιλεί με σταθερή φωνή που εμπνέει εμπιστοσύνη προς τους αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και οπλίτες του 1ου Μ/Κ Τάγματος, κατά την τελετή ανάληψης καθηκόντων από τον νέο διοικητή του: «Εύχομαι στον νέο διοικητή του Τάγματος όταν έλθει η ώρα να παραδώσει την Μονάδα, να την παραδώσει με όλους τους στρατιώτες του ζωντανούς και τουλάχιστον στα εδαφικά όρια που την παραλαμβάνει. Και λέω τουλάχιστον και προχωρώ ακόμα παρακάτω, λέγοντας αν είναι τυχερός να την παραδώσει με ήρωες ζωντανούς, διότι αρκετούς ήρωες νεκρούς είχαμε και το έδαφος της Κύπρου απελευθερωμένο, με την βοήθεια του Θεού. Διότι να θυμάστε ότι έχουμε αφήσει «ανοιχτούς λογαριασμούς» με τους απέναντι. Λογαριασμούς από το 1974, που το ματωμένο χώμα της Κύπρου μας τους υπενθυμίζει. Του εύχομαι λοιπόν καλή επιτυχία στο έργο του». Λόγια λεβέντη διοικητή...

Οι άντρες και γυναίκες της ΕΛΔΥΚ αποτελούν εγγύηση προς όλον τον Κυπριακό Ελληνισμό, ότι αν κληθούν «όταν η περίστασις συγχωρήσει», θα κάνουν και αυτοί το καθήκον τους όπως και οι συνάδελφοι τους ΕΛΔΥΚάριοι του 1974. Δίχως δισταγμό, δίχως δεύτερη σκέψη.