ΚΥΠΡΟΣ-ΕΙΣΒΟΛΗ: ΠΟΙΟΙ ΤΗΝ ΚΟΠΑΝΙΣΑΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΙ ΕΜΕΙΝΑΝ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΗΣΑΝ (ΟΝΟΜΑΤΑ)

Αντώνης Κακαράς 

Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Η εισβολή των Τούρκων, σχεδιασμένη από παλιά, ξεκίνησε με αφορμή το πραξικόπημα των χουντικών κατά του Μακαρίου. Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα την περίοδο αυτή, δίνουν πρόσθετα στοιχεία για ερμηνεία του τρόπου δράσης και συμπεριφοράς των στελεχών του ναυτικού, και όποιων συναντάμε από τα άλλα όπλα. 
Το Πολεμικό Ναυτικό είχε απώλειες από τη συμμετοχή στις επιχειρήσεις κατά την εισβολή των Τούρκων, όπου καταδείχθηκαν και οι θετικές του πλευρές.

• Η προσβολή από αεροσκάφη και βύθιση της Τ/Α1 με κυβερνήτη το σημαιοφόρο Βερύκιο και ο τραυματισμός του ίδιου και μελών του πληρώματος.
• Η ανατίναξη της Τ/Α3 με κυβερνήτη τον Τσομάκη και η απώλεια όλου του πληρώματος στην ίδια με της Τ/Α1 επίθεση των τουρκικών αεροπλάνων, ενώ προέβαιναν σε ηρωική αλλά καταδικασμένη προσπάθεια προσβολής του τουρκικού στόλου.
• Η απώλεια των υπολοίπων πλοίων της ΝΔΚ.
• Η άμυνα της φρουράς του Κάστρου της Κυρήνειας υπό τον αρχικελευστή Τ/ΠΒ Γαλιάτσο (πόση αντίθεση με την αποστρατεία του αργότερα!).
• Η κατάρριψη αεροσκαφών από τη βάση ΧΡΥΣΟΥΛΗ και το ΠΠ ΛΕΒΕΝΤΗΣ υπό τον Ταβλαρίδη. 
• Όπως και η συμμετοχή του Αρματαγωγού ΛΕΣΒΟΣ στην άμυνα του νησιού, με την αποβίβαση στις 20/7 της δύναμης της ΕΛΔΥΚ (που είχε παραλάβει για αντικατάσταση στις 19/7) και με το βομβαρδισμό της οχυρής τοποθεσίας Μούτουλος των Τουρκοκυπρίων. Οι εύστοχοι χειρισμοί του κυβερνήτη του Α/Γ αντιπλοιάρχου Ελ. Χανδρινού έτσι, ώστε εκτός του αποτελεσματικού βομβαρδισμού, να διασωθεί και το βραδυκίνητο αρματαγωγό.

Αυτά είναι τα πιο σημαντικά από τις εμπλοκές του ΠΝ στην εισβολή των Τούρκων. Τα παραπάνω περιγράφει με συναίσθημα και παραστατικά, ο πλοίαρχος ε.α. Δ. Μαγιάτης σε άρθρο του τον Αύγουστο του ’87 στο περιοδικό Ναυτική Επιθεώρηση.

Για το ρόλο του Τσομάκη στη διάρκεια του πραξικοπήματος (φύλαξη Μακαριακών εντός κάστρου Κερύνειας) δεν εντοπίσθηκε γραπτό κείμενο.
Σύμφωνα με περιγραφή του Σέργη σε βιβλίο του, ο Παπαδάκης καταθέτοντας στην επιτροπή της Βουλής αφού δήλωσε «…. ότι η προσάρραξη οφείλετο σε βλάβη και των δύο κινητήρων του σκάφους …. ομολόγησε ότι ήτο σκόπιμη πράξη και άρνηση προς την εντολή του ναυτικού διοικητού Κύπρου….λόγω αντιδράσεως προς αυτόν…» 

Είναι προφανές πως ο Σέργης αγνοεί το πόρισμα Παππά για το συμβάν, εκτός του ότι στο βιβλίο του είναι εμφανής η αρνητική του θέση έναντι του ΠΝ. Εντυπωσιάζει όμως και η δήλωση του Παπαδάκη. Δεν είναι γνωστές περιπτώσεις σκόπιμης καταστροφής πολεμικών πλοίων από αντίδραση προς προϊστάμενο. Για την προσάραξη της τορπιλακάτου με κυβερνήτη τον Κανδαλέπα(επιβαίνοντος και του Παπαδάκη) διατάχθηκε ΕΔΕ, που διενήργησε ο πλοίαρχος τότε Ν. Παππάς και το πόρισμα της οποίας υποβλήθηκε στις 12-6-75. Κάνει μια λεπτομερή ανάλυση του ατυχήματος εκθέτοντας όχι μόνον τα ξερά στοιχεία του συμβάντος αλλά και όλη την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στο κλιμάκιο του ναυτικού στην Κύπρο με πρωτεργάτη τον Παπαγιάννη.

Δεν διαφαίνεται τάση του Παππά να ΄΄ξεμπλέξει΄΄ τον Κανδαλέπα (Κυβερνήτη) και τον επιβαίνοντα Παπαδάκη (Διοικητή της ΝΒΧ), διότι περιγράφει όλες τις παραλήψεις και τις κινήσεις, που οδήγησαν στην προσάραξη. Έχει γίνει πολλή συζήτηση στο ναυτικό για το ατύχημα αυτό. Έχουν μοιραστεί οι απόψεις ανάλογα και με την τοποθέτηση απέναντι στο Κυπριακό ζήτημα, στη δικτατορία, και στον ίδιο τον Παππά. Το σκάφος κοσμεί τούρκικο μουσείο.
Δεν ξεχνούν βεβαίως οι Τούρκοι, πως και οι ίδιοι βομβάρδισαν από λάθος δικά τους αντιτορπιλικά, καταβυθίζοντας το ένα και προκαλώντας σημαντικές βλάβες σε άλλα. Τα είχαν εκλάβει ως ελληνική νηοπομπή και η επίθεση ακολούθησε την προτροπή του Κίσιντζερ στον Ετσεβίτ, που τον ρώτησε αν συμφωνεί να χτυπήσει, αλλά δείχνει και την αποφασιστικότητα για όλα στην εισβολή.

Ο Παππάς αποδίδει τα λάθη και τις παραλήψεις του Κυβερνήτη και του Παπαδάκη στην υπερκόπωση, την υπερένταση, την άθλια ψυχολογική κατάστασή τους. Με την ευκαιρία του πορίσματος, καταφέρεται του Παπαγιάννη, για τον οποίο γράφει με ένταση και οργή πως οι ηγετικές του ικανότητες είχαν κατασπαταληθεί σε συνωμοτικές και φιλοχουντικές ενέργειες «… εις τον σφαγιασμόν, αλλά και την καταλήστευσιν αλλοίμονον του αείποτε Ελληνικού Κυπριακού λαού, τον οποίον διά των διαφόρων ΄΄Παπαγιάννηδων΄΄ τοσούτον απεγοητεύσαμεν…». Τέλος δεν ξεχνάει και τον Παπαργύρη (΄΄πρωτοπαλίκαρο του Παπαγιάννη΄΄ τον αποκαλεί). Που είχε διαταχθεί από τον τελευταίο την επόμενη ημέρα του ατυχήματος, να διενεργήσει ΕΔΕ και επαναπατριζόμενος έφερε και όλη την αλληλογραφία από την υπόθεση και «...επισείων ταύτην έλεγεν ΄΄εδώ τους έχω τυλιγμένους΄΄ εννοών τους…ατυχήσαντας …της προσαράξεως…συναδέλφους του …»

Η Ναυτική Διοίκηση Κύπρου, με την ανάμιξη τμήματος των ανδρών της στο πραξικόπημα, πρόσθεσε το μερίδιό της στη συνολική ευθύνη για την επέμβαση και τα αποτελέσματά της. Χρέωσε έτσι στο ναυτικό πράξεις που δεν του άρμοζαν. Τα πολεμικά γεγονότα στα οποία έλαβε μέρος η δύναμη του Π.Ν. στην Κύπρο τον Ιούλιο – Αύγουστο 1974, καθώς και οι απώλειες, έχουν συνταχθεί από τους αρμοδίους με βάση εκθέσεις και αναφορές των εμπλακέντων στα γεγονότα αξιωματικών είναι γνωστά.

Η συμπεριφορά των στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού στα γεγονότα της Κύπρου καλύπτει όλο σχεδόν το εύρος των ανθρώπινων χαρακτήρων. Δεν υπήρξε ομοιομορφία αντιδράσεων τέτοια, ώστε να βγει το συμπέρασμα, πως αυτό ήταν αποτέλεσμα κοινής εκπαίδευσης και κουλτούρας. Αντίθετα στις συμπεριφορές των στελεχών του στρατού αυτό παρατηρήθηκε, εάν εξαιρέσουμε την απαίτηση δύο από τους αξιωματικούς να τους δοθεί στο πραξικόπημα εντολή του Α/ΓΕΣ. Στις συσκέψεις των στελεχών του ναυτικού έχουμε αντιδράσεις ανάλογα με την πολιτική τοποθέτηση του καθενός. Όλοι φοβούνται τον βίαιο, αυταρχικό και μονίμως απειλούνται Παπαγιάννη, αλλά δεν υποχωρούν χωρίς αντιρρήσεις, και μάλιστα κάποιοι αρνούνται να συμπράξουν.

Στις επιχειρήσεις του πραξικοπήματος έχουμε και κλοπές από σπίτια πλουσίων που ερευνήθηκαν. Δεν γίνεται πιστευτός ο Παπαγιάννης για τη βαλίτσα με τα χρήματα του Αζίνα. Ούτε οι υπόλοιποι για την καταλήστευση και στο τέλος ανατίναξη του σπιτιού του. Οι τυχοδιώκτες δεν ήταν του είδους των ρομαντικών του κινηματογράφου. Ήταν άρπαγες και συγχρόνως ασυνείδητοι και χωρίς αρχές και ιδεολογία οπαδοί της ΄΄επανάστασης΄΄. Υπήρξαν μικροί και σ’ αυτό το σημείο ακόμα. Τα είδη που άρπαξαν τα ονόμασαν ΄΄λάφυρα΄΄, ως να ήταν αποτέλεσμα αγώνα με ίσους όρους σε μάχη κατά εχθρού του Έθνους. Ο Παπαγιάννης φοβάται για τη ζωή του μετά την εισβολή των Τούρκων και φεύγει τρέχοντας από την Κύπρο, αντί να ζητήσει επίμονα να καθίσει και να πολεμήσει.

Υπήρξαν και αυτοί στο ναυτικό, και δίκαια ο Παππάς εξανίσταται και εκφράζεται βίαια στην ΕΔΕ για τους καταλύτες της παράδοσης του ΠΝ. Τα στελέχη του όπλου αυτού πιστεύουν στην ΄΄παράδοση΄΄ του Πολεμικού Ναυτικού, το ίδιο και του Στρατού πιστεύουν στη δική τους παράδοση. Και όλοι πιστεύουν στις παραδόσεις και του Έθνους και των Ελλήνων. Όπως ακριβώς κάνουν και όλοι οι λαοί του κόσμου και όλα τα μέλη μικρών και μεγάλων κοινωνιών. Υπάρχουν όμως και εκείνοι, που μιλούν για τέτοιου είδους παράδοση, ενώ είναι έτοιμοι να την θυσιάσουν σε συμφέροντα, που εύκολα τα εντάσσουν και αυτά στην ΄΄παράδοση΄΄. 
Από το στρώμα των στελεχών των ΕΔ τέτοιοι είναι, για την περίοδο που εξετάζουμε, όσοι εκμεταλλεύτηκαν για προσωπικό οικονομικό και άλλο όφελος, την ισχύ που τους έδινε η υπηρεσία και η αφοσίωσή τους στα αυταρχικά καθεστώτα, όπως της 21ης Απριλίου 1967.

Από την πλευρά του στρατού ξηράς παίρνουμε μια ιδέα από την έκθεση ενός εξ αυτών, για τον τρόπο θεώρησης των πραγμάτων και δράσης μερικών από τα στελέχη, που υπηρετούσαν την ίδια περίοδο στην Κύπρο. 

Ο Αλευρομάγειρος ήταν αξιωματικός του στρατού και υπηρετούσε ως ταγματάρχης στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974. Επιστρέφοντας υποβάλλει και αυτός όπως όλοι την αναφορά του για τα συμβάντα στην Κύπρο στο πραξικόπημα και την εισβολή. Είναι η προσωπική του συμμετοχή στα γεγονότα και δεν έχει τίποτα να κρύψει. Αντίθετα εκθέτει εκείνα των οποίων υπήρξε πρωταγωνιστής, ως ασκών διοίκηση στην άμυνα κατά τη δεύτερη φάση της επιχείρησης των Τούρκων ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ, και για τα οποία ο οποιοσδήποτε θα ήταν περήφανος.

Ο αξιωματικός αυτός πολέμησε στην Κύπρο (όπως και άλλοι που ήταν εκεί αλλά όχι όλοι), διοίκησε καλά το Τάγμα του αποτελούμενο από επιστράτους Κυπρίους, ήταν μπροστά στη μάχη, γι’ αυτό και άντεξε και δεν παρέδωσε τις θέσεις, που τον διέταξαν να προστατέψει, παρά τη σφοδρότητα των επιθέσεων. 

Ο Αλευρομάγειρος ξεχωρίζει από τα στελέχη που παρήγαγε η ΣΣΕ μεταπολεμικά, όπως και μια σειρά άλλοι που επίσης φέρθηκαν πατριωτικά, όταν αντιτάχθηκαν στη δικτατορία και πολέμησαν και στην εισβολή στην Κύπρο. Δεν διατίθεται (από τον γράφοντα) αρχειακό υλικό, που να καλύπτει το χώρο του στρατού ξηράς, πλην όσων παρουσιάζονται εδώ.

Λέει ο Αλευρομάγειρος στα συμπεράσματά του: «…όπου ο ηγήτωρ ευρίσκετο εις την πρώτην γραμμήν και εμάχετο παρά το πλευρόν του ουδείς εγκατέλειψεν τας θέσεις του. Όπου υπήρξεν εγκατάλειψις θέσεως τούτο οφείλετο εις την αδράνειαν των ηγητόρων του…». Και όταν μιλάει για ΄΄ηγήτορα΄΄ δεν εννοεί το στρατηγό, αλλά τον μικρό αξιωματικό τον επικεφαλής των μαχόμενων. Με το ΄΄εάν όμως δεν γράφεται η ιστορία και ο ταγματάρχης, που κράτησε το μέτωπο που του ανέθεσαν στη Λευκωσία με Ελληνοκυπρίους επιστράτους από την Αμμόχωστο, δεν γνώριζε όταν έγραφε την αναφορά του, πως ήταν υπονομευμένη από τον Ιωαννίδη η αντίσταση στην εισβολή.

Οι ΄΄Ημερήσιες Διαταγές΄΄ του διοικητή του 336 ΤΠ, που εκδόθηκαν ενώ διαρκούσε ο αγώνας κατά του εισβολέα, είναι ενδεικτικές των συνθηκών αλλά και της προσπάθειας για ανύψωση του ηθικού των μαχητών. Από τη διαταγή της 29ης Οκτωβρίου 1974 όπου περιλαμβάνονται οι προτάσεις του (΄΄διαμνημόνευση΄΄) για απονομή ηθικών αμοιβών (παρασήμων και μεταλλίων) διαπιστώνει κανείς και την επί μέρους συμπεριφορά των στελεχών και στρατιωτών του τάγματός του. Ήταν πολεμιστές καλοί και ριψοκίνδυνοι!

Εντύπωση επίσης προξενεί το γεγονός πως στην Αμμόχωστο δεν υπήρξαν στην ουσία συγκρούσεις στο πραξικόπημα, εκτός από πυροβολισμούς κατά του κτηρίου της Εθνοφρουράς, που δεν είχαν συνέχεια. Ένας από τους Ελλαδίτες ο διοικητής Κ. Ζαρκάδας και από τους Κυπρίους ο αστυνόμος Φεσσάς κατάφεραν να κρατήσουν την πόλη χωρίς θύματα.

Οι υπερασπιστές της Αμμοχώστου όμως, υποχώρησαν σχεδόν αμαχητί μετά σχετική εντολή σε λίγες ημέρες μπροστά στον προελαύνοντα ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ. Οι Τούρκοι δεν προχωρούσαν πέραν εκείνων, που είχαν σχεδιάσει, εάν συναντούσαν αντίσταση.

Ο στρατιωτικός συγγραφέας (Σέργης) στο μέρος όπου περιγράφει τη σχεδίαση του ΓΕΕΦ για αντιμετώπιση του επερχόμενου ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ, αφήνει με σαφήνεια να εννοηθεί πως, δεν υπήρχαν πλέον ελπίδες στην Κύπρο για τίποτε άλλο εκτός από υποχώρηση. Και μάλιστα ακριβώς στη γραμμή που διεκδικούσαν οι Τούρκοι, ήτοι τη σημερινή διαχωριστική των δύο κοινοτήτων.

Έτσι όμως προβάλλεται η μοιρολατρική θέση της έλλειψης σθένους για πόλεμο. Με στρατιωτική ηγεσία στην Ελλάδα αλλά και στην Κύπρο ακατάλληλων και απρόθυμων για πόλεμο. Εν τούτοις υπήρξαν και στον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ μονάδες που πολέμησαν με ηρωισμό,. Και άλλες περιπτώσεις περιγράφονται και για τις δύο φάσεις των επιχειρήσεων με περισσότερες ηρωικές στον ΑΤΤΙΛΑ Ι. Καταγράφει όμως ο Σέργης με πολλή προσοχή, που δύσκολα γίνονται αντιληπτές για τον αμύητο στη στρατιωτική ορολογία , και περιπτώσεις δειλίας, αποφυγής της συμμετοχής σε μάχη, εγκατάλειψης σε άλλους της ευθύνης διοίκησης μονάδων, διάλυσης ολόκληρων μονάδων προ του εχθρού, μη υλοποίησης διαταγών κ.ο.κ

Οι Τούρκοι είχαν ορίσει τη γραμμή όπου ήθελαν να φτάσουν. Είναι εκείνη που σήμερα κατέχουν, εκτός του ελληνοκυπριακού τμήματος της Αμμοχώστου, που δεν ήταν στόχος τους. Το τμήμα αυτό εγκαταλείφθηκε κατά διαταγήν των νέων υπευθύνων της άμυνας του νησιού στη μεταπολίτευση.

Στη Γενεύη οι Τούρκοι έδωσαν το τελεσίγραφο και είπαν τι ακριβώς απαιτούσαν. Τότε ο Γκιουνές έδινε προθεσμία λίγης ώρας να απαντήσουν οι της ελληνικής αντιπροσωπείας, για την άμεση υπογραφή συμφωνίας. Ήξεραν, πως δεν μπορούν να δεχτούν οι Μαύρος-Κληρίδης. Και έτσι είχαν την αφορμή για την προέλαση του ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ. Κανείς δεν θα υπέγραφε τέτοια συμφωνία.

Κατά μία άποψη ο συσχετισμός δυνάμεων στην Κύπρο μετά τον ΑΤΤΙΛΑ Ι, το ηθικό των ελληνικών και ελληνοκυπριακών δυνάμεων και οι λοιποί δυσμενείς παράγοντες, όπως και οι θέσεις που πλέον κατείχαν οι Τούρκοι , οδήγησαν το ΓΕΕΦ στη σχεδίαση (κατόπιν εντολής του ΑΕΔ) της υποχώρησης στη σημερινή γραμμή. Με κύριο στόχο να μην υπάρξουν ανθρώπινες απώλειες αφού τίποτα δεν λειτουργούσε πλέον υπέρ της ελληνικής πλευράς.
Έτσι προέκυψε η αμαχητί σχεδόν υπόλοιπη κατάληψη εδαφών στον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ, που σήμερα ουσιαστικά είναι κάτι παραπάνω από την περίφημη ΄΄γραμμή Γκιουνές΄΄.

Υπήρξαν Μονάδες που πολέμησαν γενναία στην Κύπρο. Όπως υπήρξαν και μαχητές που επέδειξαν ιδιαίτερο ηρωισμό, μην υποχωρώντας μέχρι που σκοτώθηκαν. Ενδεικτικά σημειώνουμε περιπτώσεις που ξεχωρίζουν, καίτοι μια τέτοια επιλογή αφήνει απέξω και άλλους, που δεν αναφέρονται σε σχετικές εκδόσεις.
• Η δράση του 251 ΤΕ με τον αντισυνταγματάρχη Παύλο Κουρούπη, που σκοτώθηκε τελικά,
• η 31 ΜΚ στην πιο εντυπωσιακή κατάληψη του οχυρωμένου υψώματος Κοτζάκαγια,
• η τριλοχία της ΕΛΔΥΚ υπό τον αντισυνταγματάρχη Παναγιώτη Σταυρουλόπουλο και με τον ανθυπασπιστή Κέντρα να καλύπτει με τους άνδρες του μαχόμενος την απαγκίστρωση των υπολοίπων και έτσι «…θυσιάσθηκε για την διάσωση άλλων ανδρών της ΕΛΔΥΚ…», το 211 ΤΕ και το 336 ΤΕ.

Οι τρεις τελευταίες είναι και εκείνες που εμφανίζονται να αμύνονται με πείσμα σε αλλεπάλληλες επιθέσεις στον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ. Δεν υπήρξαν πολλές περιπτώσεις ενόπλων συγκρούσεων μετεμφυλιακά, για να αποδείξουν, πως ό,τι μάθαιναν στις σχολές και στις ασκήσεις, τα εφάρμοζαν στην πράξη.
Τα μεταπολεμικά στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, οι μικροί αξιωματικοί και οι υπαξιωματικοί επέδειξαν, όχι μόνον στη μάχη αλλά και σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων, συμπεριφορά πιο αγνή, πιο ανιδιοτελή, πιο καθαρή από των μεγάλων βαθμών. Ανεξάρτητα ότι εξηγείται και για άλλους λόγους αυτό, σημαίνει πως οι αλλεπάλληλες κρίσεις και καθάρσεις φέρνουν σταδιακά στην κορυφή αξιωματικούς δομής, λογικής και συμπεριφοράς επιθυμητής στους ελέγχοντες τις ΕΔ.

Έτσι έχουμε και όλους ανεξαιρέτως τους στρατηγούς, ναυάρχους και πτέραρχους να υπακούουν σε έναν ταξίαρχο (τον Ιωαννίδη). Ο Γεωργίτσης και οι άλλοι υψηλόβαθμοι του πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου, δεν έφεραν αντίρρηση, καίτοι φαινόταν ο παραλογισμός της κίνησης. Έφεραν αντίρρηση μικρών βαθμών αξιωματικοί.

Από το στρατό οι δύο επικεφαλής των αρμάτων ζήτησαν γραπτή εντολή του Α/ΓΕΣ. Από το ναυτικό στην αρχή σχεδόν όλοι αντέδρασαν, και κάποιοι αρνήθηκαν πεισματικά μέχρι τέλους, να συμπράξουν.

Την ίδια στιγμή προκαλεί ερωτηματικά και το ότι δεν υπήρξε δυναμική αντίδραση από Έλληνες στρατιωτικούς στο πραξικόπημα στην Κύπρο. Η εξήγηση είναι, πως η συντριπτική πλειοψηφία των στελεχών ήταν επιλεγμένοι από τη χούντα μεταξύ των πιστών στην ΄΄επανάσταση΄΄ αλλά και αντιμακαριακών. Αν και αυτά τα δύο πάνε μαζί. Παράλληλα με την πλύση εγκεφάλου, το κλίμα, την τρομοκρατία.

Ο Αλευρομάγειρος, καθώς και κάποιοι ακόμα, που δεν ήταν πιστοί στο καθεστώς, απλά είχαν διαλάθει και δεν τους ενημέρωσε και κανείς για τη σχεδίαση. Δεν έχει δίκιο όταν γράφει στην αναφορά του πως, μόνον οι δράσαντες στις επιχειρήσεις γνώριζαν το πραξικόπημα. Ο Γουλέας γράφει στη δική του αναφορά πως «…την 12ην, 13ην και 14ην Ιουλίου …υπήρξαν συζητήσεις μεταξύ των αξιωματικών …επί του γεγονότος ότι, ικανός αριθμός νυμφευμένων υπαξιωματικών είχεν αποστείλει τας οικογενείας του εις Ελλάδα…».

Τις τελευταίες ημέρες το γνώριζαν, στο ναυτικό τουλάχιστον, όλοι εκείνοι που ήταν στην Κύπρο. Πόσο μάλλον του στρατού. Στον ίδιο βέβαια, αποκλείεται να έδειχνε εμπιστοσύνη οποιοσδήποτε μυημένος στο πραξικόπημα. Δεν εξηγείται διαφορετικά. Το ότι δεν υπήρξαν ούτε και από το ναυτικό δυναμικές αντιδράσεις, πάλι με τον ίδιο τρόπο εξηγείται. 

Πηγή: www.onalert.gr