ΠΟΙΟΣ ΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ NORATLAS ΝΙΚΗ 4»,

Στο φως το πόρισμα της ενόρκου προανάκρισης που διέταξε τότε το ΓΕΕΦ

---

Ως φυσικό αποτέλεσμα των εχθροπραξιών μετά των τουρκικών στρατευμάτων απέδωσε η ηγεσία της Εθνικής Φρουράς το φθινόπωρο του 1974 την κατάρριψη και συντριβή του μοιραίου Νοράτλας, τα απομεινάρια του οποίου, μαζί με τα λείψανα κάποιων εκ των επιβαινόντων σε αυτό, αναζητούνται 41 χρόνια μετά στην ανασκαφή που ξεκίνησε στο τέλος Ιουλίου και συνεχίζεται στην περιοχή της Μακεδονίτισσας. Στο πόρισμα της ενόρκου προανακρίσεως που διατάχθηκε και διενεργήθηκε τότε, αντίγραφο του οποίου εξασφάλισε ο «Πολίτης της Κυριακής», η κατάληξη είναι ότι κανένα φυσικό πρόσωπο δεν υπέχει ευθύνης για τα όσα τραγικά συνέβησαν εκείνο το ξημέρωμα της 22ας Ιουλίου του 1974.

Η ένορκη προανάκριση

Για τους πολλούς χρειάστηκαν να περάσουν τέσσερις και βάλε δεκαετίες για να μάθουν για την ιστορία του μοιραίου Νοράτλας. Ασφαλώς υπήρξαν και οι λίγοι που γνώριζαν αλλά και κάποιοι που ερεύνησαν και έμαθαν για την τραγική κατάληξη της καθυστερημένης ανταπόκρισης της Ελλάδας να συνδράμει έστω και με μία μοίρα καταδρομών στην εν εξελίξει τότε τουρκική εισβολή.

Γύρω από τη γνωστή πια επιχείρηση αερομεταφοράς -την πρώτη στην ιστορία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων- με την κωδική ονομασία «ΝΙΚΗ» έχουν γραφεί πολλά και έχουν λεχθεί περισσότερα. Συνεντεύξεις, ρεπορτάζ, ντοκιμαντέρ, βιβλία ολόκληρα. Και είναι αλήθεια ότι ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει τον ηρωισμό αλλά και τον κίνδυνο στον οποίο εξετέθησαν οι συμμετέχοντες σε αυτήν. Με πενιχρά μέσα, λαμβανομένου υπόψη ότι τα μεταγωγικά Νοράτλας που επιστράτευσε η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία για να μεταφέρει τους καταδρομείς είχαν και τρεις δεκαετίες ζωής στην πλάτη τους, η πτήση από το αεροδρόμιο της Σούδας στην Κρήτη προς αυτό της Λευκωσίας το βράδυ της 21^ης προς την 22^α Ιουλίου του 1974 θα γινόταν υπό συνθήκες σκότους και όσο το δυνατόν πιο χαμηλά προς την επιφάνεια της θάλασσας, για να μην εντοπισθούν από τα εχθρικά ραντάρ, θα υπήρχε σιγή ασυρμάτων και η πορεία θα καθοριζόταν μόνο από τους ναυτίλους που θα επέβαιναν σε αυτά, καταδεικνύει τη μεγάλη δυσκολία της όλης επιχείρησης.

Τα ερωτήματα

Επειδή τις μέρες αυτές, λόγω της διαδικασίας ανασκαφής του σημείου όπου κατέπεσε, σε μια «λαξιά» στην περιοχή Μακεδονίτισσας, και σκεπάστηκε άρον-άρον με όγκους χώματος το ένα από αυτά τα αεροσκάφη με τον κωδικό «ΝΙΚΗ 4», πληθαίνουν τα ερωτήματα των απλών ανθρώπων εάν αναζητήθηκαν ποτέ οι ευθύνες για το μοιραίο λάθος, ο «Π» εξασφάλισε το πόρισμα της ενεργηθείσης (λίγους μήνες μετά) ενόρκου προανάκρισης για τα αίτια της πτώσης την οποία διέταξε τότε το ΓΕΕΦ.

Η κατάληξη αυτού του 9σέλιδου πορίσματος αναφέρει επί λέξει πάντως ότι «ουδέν φυσικό πρόσωπο τυγχάνει υπεύθυνο προκλήσεως των εν λόγω απωλειών (33 άνθρωποι σκοτώθηκαν, 10 τραυματίσθηκαν και 3 μεταγωγικά αεροσκάφη καταστράφηκαν) αίτινες δέον να θεωρηθούν ως φυσικό αποτέλεσμα των εχθροπραξιών μετά των τουρκικών στρατευμάτων».

Την ένορκη προανάκριση διενήργησε τον Οκτώβριο του 1974 ο συνταγματάρχης πυροβολικού Σοφοκλής Νιάρος κατόπιν άκρως απορρήτου διαταγής του ΓΕΕΦ «για τη διαπίστωση των ευθυνών και συνθηκών κατά τη νύκτα της 21-22/7/1974 κατέπεσε ένα αεροσκάφος Νοράτλας στην περιοχή της Μακεδονίτισσας».

Θα παρακάμψουμε την επανάληψη της αναφοράς σε ιστορικά γεγονότα που είναι γνωστά και θα σταθούμε σε κάποιες εκτιμήσεις που καταγράφονται στο εν λόγω πόρισμα.

Επισκευή διαύλου

Το πρωί της 21^ης Ιουλίου, αφού οριστικοποιήθηκε στην Αθήνα η αποστολή στην Κύπρο με αερομεταφορά μίας μοίρας καταδρομών, στάλθηκε σήμα (11:35 π.μ.) προς τον διοικητή των αεροπορικών δυνάμεων Κύπρου σμήναρχο Ιωάννη Καραστρατήρα «για την επισκευή του διαδρόμου του αεροδρομίου Λευκωσίας εκ των βλαβών που υπέστη από τους εχθρικούς βομβαρδισμούς».

Ωστόσο ο διοικητής Καραστρατήρας, όπως καταγράφεται στο πόρισμα, διατηρούσε τις δικές του επιφυλάξεις ως προς την επιτυχή έκβαση μιας τέτοιας επιχείρησης:

• Πρώτον, θεωρούσε τη δέσμευση του αντιαεροπορικού πυρός (στην περιοχή του αεροδρομίου Λευκωσίας) άκρως επικίνδυνη ενόψει της προσπάθειας, από αέρος, του εχθρού να θέσει υπό τον έλεγχό του το αεροδρόμιο.
• Δεύτερον, η δέσμευση θα επέτεινε περαιτέρω το δυσμενές ψυχολογικό κλίμα που είχε δημιουργηθεί σε βάρος των ημετέρων τμημάτων λόγω της δράσης της εχθρικής αεροπορίας.
• Και τρίτον, διατηρούσε αμφιβολίες ως προς το εάν η επέμβαση της Ελληνικής Αεροπορίας, και δη μετά την πάροδο ενός ανεκμετάλλευτου διημέρου, κατά το οποίο ο εχθρός εμφάνιζε αρκετά τρωτά σημεία στην προσπάθειά του να δημιουργήσει ισχύ κρούσεως εκ του μηδενός με την απόβαση και την ενίσχυση του υφιστάμενου θύλακα, θα είχε ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Σήμα δεν έφθασε ποτέ

Σύμφωνα πάντα με το πόρισμα, 5 λεπτά μετά τα μεσάνυκτα της 22ας Ιουλίου 1974 εκδόθηκε το υπ. αριθμ. σήμα 212/121 με το οποίο εκαθορίζετο ως ώρα άφιξης των αεροσκαφών η 02:00 (δύο ώρες μετά δηλαδή) και διαβιβάσθηκε στην αίθουσα επιχειρήσεων του ΓΕΕΦ 25 λεπτά αργότερα (;). Ωστόσο χάθηκε, σύμφωνα με το πόρισμα της ενόρκου προανακρίσεως, άλλο ένα κρίσιμο 50λεπτο. Αντιγράφουμε αυτολεξεί: «Το περιεχόμενο του ανωτέρω σήματος από πλευράς επείγοντος και προτεραιότητος κατέστη αντιληπτό μετά πάροδο 50λέπτου περίπου, ότε ο τότε Αρχηγός ΓΕΕΦ ανακοίνωσε το σήμα εις τη διεύθυνση των άκρως ρευστών και ραγδαίως εξελισσομένων επιχειρήσεων». Ωστόσο το επίμαχο σήμα ήταν ιδιαιτέρως λακωνικό και είχε ως αποτέλεσμα να μην γίνει αντιληπτό. Ανέφερε μόνο τα εξής: «Σχετικό 212/121/211900/7/74. Προβλεπόμενη ώρα αφίξεως από 2202200 Β». Ο σμήναρχος Καραστρατήρας εισηγήθηκε πλέον την έκδοση αστραπιαίου σήματος από το 3^ο επιτελικό γραφείο του ΓΕΕΦ προς τις ενδιαφερόμενες διοικήσεις. Έτσι λοιπόν στις 1:30 π.μ. εκδόθηκε το αστραπιαίο σήμα βάσει του οποίου «τα αντιαεροπορικά όπλα των εν λόγω διοικήσεων καθίσταντο δεσμευμένα, ήτοι ταύτα δεν ηδύναντο να βάλλουν άνευ εγκρίσεως του δεσμεύσαντος ταύτα». Όμως ούτε αυτό το δεύτερο σήμα κατάφερε να φθάσει εγκαίρως για λόγους τους οποίους εξηγεί στη συνέχεια ο ερευνών αξιωματικός.

«Ανεπαρκής χρόνος»

Αντιγράφουμε και πάλι: «Τα αεροσκάφη ήρχισαν προσεγγίζοντα το διάδρομο από τη 0155 ώρα της 22/07/74. Ολίγο προς της ενάρξεως της προσγειώσεως των εδέχθησαν σφοδρά αντιαεροπορικά πυρά παντός τύπου όπλου δυνάμενου να κατευθυνθεί προς τα άνω, ήτοι πολυβόλων, πυροβόλων 40 χιλιοστών, ατομικών τυφεκίων, προσέτι δε και βλήματα αυτομάτου όπλου τύπου καλάσνικοφ ευρέθησαν σφηνωμένα εις τις ατράκτους των αεροσκαφών. Τούτο εγένετο, διότι, αφενός μεν ο χρόνος της ημισείας ώρας περίπου, όστις εμεσολάβησε μεταξύ της εκδόσεως του σήματος δεσμεύσεως των αντιαεροπορικών πυρών και της αφίξεως του πρώτου αεροσκάφους απεδείχθη ανεπαρκής δια την ενημέρωση όλων των στοιχείων πυρός απασών των μονάδων, αφετέρου δε λόγω της έκρυθμου καταστάσεως, της ραγδαίας εξελίξεως των επιχειρήσεων, της διαχύτου εντυπώσεως περί εχθρικής ενέργειας δια την κατάληψη του αεροδρομίου, της αδυναμίας ελέγχου των εις χείρας ιδιωτών όπλων ως και των τοιούτων των σταθμευουσών εις την περιοχή ξένων δυνάμεων απέκλειε πάσα έννοια πειθαρχίας πυρός, κατευθυνόμενη εκ του ΚΕΑΛΠ...».

Ουδείς ευθύνεται

Ενδιαφέροντα είναι τέλος και τα συμπεράσματα της ενόρκου προανακρίσεως που διενήργησε τότε το ΓΕΕΦ.

• «Επειδή τα αίτια τα οποία προκάλεσαν την 22^α Ιουλίου 1974 τας απώλειας εις την Α’ μοίρα καταδρομών (μετονομασθείσα εις 35^η μοίρα καταδρομών άμα τη άφιξει της στην Κύπρο) οφείλονται εις οργανικάς αδυναμίας, εκπαιδευτική ανεπάρκεια, ατελή εξοπλισμό της Ε.Φ. εν τω συνόλω της, ή οφείλονται εις αντιδράσεις μη δυνάμενας να ελεγχθούν από την Ε.Φ. (αντιδράσεις εχθρού, ξένων τμημάτων, ιδιωτών κλπ),
• Επειδή τα αίτια ταύτα δεν επιτρέπουν την επίρριψη ευθυνών εις οιονδήποτε φυσικό πρόσωπο, τόσο εντός της Εθνικής Φρουράς, όσο και εκτός ταύτης,
• Επειδή η Α’ μοίρα καταδρομών, φερόμενη υπό τον τίτλο 35^η μοίρα καταδρομών εξετέλει πολεμικήν αποστολή,
• Επειδή το τότε προσωπικό ταύτης ετέλει εν υπηρεσία διά την εκτέλεση της πολεμικής αποστολής της μοίρας,

Διά ταύτα αποφαίνομαι ότι:

1. Πρώτο: Αι προκληθείσαι κατά τη νύκτα της 21/22 Ιουλίου 1974 απώλειαι της Α’ μοίρας καταδρομών ανερχόμεναι εις 29 νεκρούς και 10 τραυματίας (σ.σ. δεν περιλαμβάνονται οι τέσσερις νεκροί αεροπόροι) προεκλήθησαν κατά την εκτέλεση πολεμικής αποστολής της μοίρας κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων εναντίον των Τούρκων,
2. Και δεύτερο: Ουδέν φυσικό πρόσωπο τυγχάνει υπεύθυνο προκλήσεως των εν λόγω απωλειών αίτινες δέον να θεωρηθούν ως φυσικό αποτέλεσμα των εχθροπραξιών μετά των Τουρκικών στρατευμάτων».

Πηγή: Εφημερίδα «ΠΟΛΙΤΗΣ»

Του Σωτήρη Παρούτη